O polityce przemocy, 44DDFAA8EB (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Czy przemoc jest kiedykolwiek uprawnionym sposobem sprawowania władzy? Jacek Hołówka w pierwszym tomie swych „Dzienników" rozprawia się z nurtem myślenia o polityce, wedle którego „sprawowanie władzy sprowadza się do systematycznego narzucania podporządkowanym osobom lub państwom swojej woli".

Choć taki pozbawiony sentymentów realizm pasuje do niejednego współczesnego polityka, ma on też długą tradycję. Książka przystępnie omawia stanowiska dziesięciu słynnych – bądź niesławnych – myślicieli wyznających podobne poglądy.

Perykles, Machiavelli, Hobbes, Hegel, Clausewitz, Hitler i Morgenthau traktują politykę jako sferę nieprzerwanej walki, otwartej albo skrytej. Można dokonać rozmaitych usprawnień w sposobie prowadzenia wojny, ale nie da się z niej całkiem zrezygnować.

Inaczej sądzą Ksenofont, Burke i Walzer – choć żaden nie jest pacyfistą, żaden nie wierzy, aby przemocą dało się rozwiązać jakikolwiek poważny problem polityczny albo społeczny. Jak można się spodziewać, obie strony doskonale argumentują albo jawnie kpią z rozsądku słuchacza, a w repertuarze przytaczanych tu argumentów znajdują się jednocześnie liczne racjonalne uzasadnienia, jak i standardowe manipulatorskie sztuczki.

I tylko przykro zaskakuje, jak dużo z tych form politycznej agresji ma też swoją trywialną wersję, która jak kiepska parodia nagminnie pojawia się w naszym powszednim życiu.