Historia sportu (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Historia sportu Podtytuł Na tle rozwoju kultury fizycznej Autor Wojciech Lipoński Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-17001-1 Rok wydania 2012 Warszawa Wydanie 1 liczba stron 768 Format pdf Spis treści WSTĘP 13

I. PREHISTORIA KULTURY FIZYCZNEJ 23

II. STAROŻYTNY BLISKI WSCHÓD 28
Mezopotamia, Asyria i Babilonia 29
Tauromachie, zapasy i hippika Hetytów 32
Persja i jej zurkhaneh 33
sprawność fizyczna i gry starożytnego Egiptu 37
Walki wręcz 38
Pięściarstwo i podnoszenie ciężarów 38
Szermierka na zwoje papirusów i kije 39
Pływanie 40
Wioślarstwo 41
Biegi 41
Rydwany i jazda konna 42
Skok wzwyż 43
Gry z piłką 43
Łucznictwo 43
Gry zręcznościowe 44
Higiena i medycyna 45
Fenicja i Kartagina 46
Łucznictwo i rydwany Hyksosów 48
Zapasy i palcaty Nubijczyków 48

III. IGRZYSKA I KULTURA CIELESNA STAROŻYTNEJ EUROPY 49
Celtowie – zapomniane igrzyska i etyka walki 49
Aonach Tailtiu – najstarsze europejskie igrzyska sportowe 49
Etyka walki i system wychowania wojowników celtyckich 61
Sport i systemy wychowania w antycznej Grecji 63
Mityczna geneza greckiej pedagogiki 63
Wojskowy system wychowania w Sparcie 65
Ateńskie wychowanie obywatelskie 69
Gimnazjony, gymnopedia i igrzyska panatenajskie 70
Filozofia starożytnej Grecji wobec ciała i form współzawodnictwa cielesnego 72
Rola religii w agonistyce greckiej 81
Charakter agonistyki greckiej 84
Specjalne znaczenie i charakter igrzysk olimpijskich 87
Igrzyska greckie i sport poza Olimpią 90
Igrzyska istmijskie – Isthmia 90
Igrzyska pytyjskie – Pythia 91
Igrzyska nemejskie – Nemejady 92
Heraje 92
Igrzyska inne aniżeli panhelleńskie 93
Typy sportów starogreckich 94
Sport w antycznej literaturze i sztuce greckiej 118
Antyczne początki terminologii sportowej 125
Etyka starożytnego sportu 128
Wychowanie fizyczne i igrzyska w Imperium Rzymskim 131
Wychowanie fizyczne i wojskowe – cofnięcie w stosunku do Grecji 131
Walki gladiatorów, naumachie i bestiaria 135
Medycyna i higiena w starożytnej kulturze śródziemnomorskiej 147
Początki starożytnej turystyki 151
Europejskie myślistwo starożytne 153

IV. STAROŻYTNOŚĆ I przeciętnieWIECZE DALEKIEGO WSCHODU 154
Periodyzacja i charakter orientalnej kultury cielesnej 154
Chiny 156
Kultura cielesna starożytnych Indii 159
Higiena dawnych Indii 164
Korea – od starożytnych tradycji do średniowiecznej etyki hwarangdo 165
Hwarangowie w literaturze 170
Inne dawne zabawy ruchowe i gry koreańskie 171
Japonia 172

V. ŚrednioWIECZNE SPORTY RYCERSKIE, MIESZCZAŃSKIE I PLEBEJSKIE, TURNIEJE, GRY, ZABAWY I PIELGRZYMKI 175
Gry i zabawy ludowe „ciemnych stuleci" 175
Igrzyska bizantyjskie 178
Kultura cielesna i formy współzawodnictwa fizycznego wczesnej Słowiańszczyzny 182
Bułgaria 182
Ruś Kijowska 186
Polskie średniowiecze 188
Gry i zabawy wikingów 192
Tradycje i najstarsze świadectwa 192
Dawne zasady współczesnej glimy 198
Pod komendą Attyli, Arpada i Czyngis-chana 198
Stepy Azji Środkowej – geograficzną osią historii? 198
Wynalazcy strzemienia – Hunowie 199
Kultura saraceńska w Europie 201
Wpływy Awarów i Madziarów 202
Igrzyska imperium mongolskiego 203
przeciętniewieczne gry Europy Zachodniej 214
Chrześcijaństwo przeciętniewieczne a gry ludowe 222
Bellatores, ich wychowanie, turnieje i rozrywki 227
Literatura i sztuka średniowiecza związana z turniejami rycerskimi 234
Myślistwo przeciętniewieczne 237
Zabawy laboratores – miasta i tradycja. Fraternitates sagittariorum 240
Medycyna i higiena średniowiecza 247
Więzienie czy świątynia duszy? Chrześcijaństwo średniowieczne wobec sportu i kultury ciała 251
Pielgrzymki, czyli turystyka religijna 256
średniowieczne słownictwo związane z kształtowaniem skuteczności fizycznej 260
komponenty ludyczne w literaturze i sztuce średniowiecza 268

VI. KULTURA FIZYCZNA EPOKI ODRODZENIA I XVII WIEKU 270
Odkrycie świata i człowieka 270
Przedświt odrodzenia – doctor angelicus i jego poglądy na ciało ludzkie 272
L’uomo universale, czyli renesansowy ideał osobowości ludzkiej 274
Postęp nauk medycznych i higiena 282
Renesansowa sztuka i literatura wobec średniowiecznych igrzysk i zabaw 286
Ludyczność karnawałowa 287
Początki nowożytnej turystyki – grand tour i peregrinatio academica 289
Polowania 291
Rozwój gier miejskich 292
Narodziny nowożytnego konceptu fair play 297
Gry piłkarskie Ameryki Środkowej 300
Palin i chueca 308
Deklaracja o rozrywkach Jakuba I 314
Olimpiady Roberta Dovera 320
Gry i zabawy konne dworskich kawalerów 322
Rozwój gier piłkarskich w Anglii 331
Medycyna, fizjologia i higiena w XVII wieku 334
Pod wpływem pedagogiki Komenský’ego 336
Gry i zabawy w malarstwie niderlandzkim 342

VII. WIEK ROZUMU I MASZYNIZACJI LUDZKIEGO CIAŁA i JEGO DZIEWIĘTNASTOWIECZNE KONTYNUACJE 345
Drugie podejście humanistów 345
Era pokaźnych pionierów gimnastyki 353
Kształtowanie się sportu brytyjskiego 360
Malarstwo sportowe w Anglii 370
Polska kultura fizyczna czasów saskich i stanisławowskich 371
Dawne gry piłkarskie 371
Kuligi i szlichtady 374
Gry towarzyskie 377
Walki szermiercze na kije – palcaty 378
Początki postępowego wychowania fizycznego 379
Gondolierzy, teoretycy pływania i metrowie 384
Postępy osiemnastowiecznej higieny, lecznictwa i rekreacji zdrowotnej 391
Promenady, foksale i cyrk 393

VIII. STULECIE PARY I WELOCYPEDU 1815–1914 396
Sport w Anglii 396
Pedagogika Thomasa Arnolda i tradycje public schools 398
Krykiet 402
Boks 406
Wioślarstwo 408
Rozwój gimnastyki 412
Idee gimnastyczne Ludwika Bierkowskiego 414
Szkolne wychowanie fizyczne i lekarskie. Gabinety na ziemiach polskich 2 połowy XIX wieku 418
W obronie etnicznej tożsamości 422
Ruch sokoli w Czechach 422
Polski ruch gimnastyczny i sokoli 425
Sokół i ruch sportowy w pozostałych krajach słowiańskich 429
Ruch sportowo-niepodległościowy w Bułgarii 430
Sport a niezawisłość w krajach celtyckich 432
Kraj Basków 436
Finlandia 441
Ogrody Fröbla, Raua i Jordana 442
Kolonie letnie 447
Wyjazdy do wód i postępy higieny 448
Ewoluowanie systemów gimnastycznych 455
„Anioły na rowerze", czyli wychowanie fizyczne a emancypacja pań 458
Muskularne chrześcijaństwo i YMCA 462
Próby przywrócenia igrzysk olimpijskich przed 1896 rokiem 466
Igrzyska panhelleńskie 1859–1889 466
Igrzyska olimpijskie w Much Wenlock 469
Inne zapomniane próby wskrzeszenia olimpiad 471
Coubertin i jego dzieło 474
Ruch stowarzyszeniowy i internacjonalizacja sportu 479
Ruch stowarzyszeniowy w Polsce 485
Technologizacja sportu: gry piłkarskie, sporty kołowe i motorowe 487
Sport w literaturze i sztuce XIX wieku 490
Literatura 490
Malarstwo 493
Malarstwo sportowe w Polsce 495
Rzeźba 495
Dziewiętnastowieczny sport a muzyka 496
Agencja podróży Cooka i początki nowożytnej turystyki 499
Początki turystyki górskiej i alpinizmu 503
Pionierzy wspinaczki wysokogórskiej w Polsce 505
Wyścigi do ostatnich nieodkrytych terytoriów 506
Spektakle konne i atletyka cyrkowa 509
Polska szkoła zapaśnicza 514

IX. FASCYNUJĄCY WIEK SPORTU 517
Sport i wychowanie fizyczne w latach 1918–1939 517
„Złota epoka" sportu amerykańskiego 521
Rozwój ruchu olimpijskiego do 1939 roku 528
Olimpijskie konkursy literatury i sztuki 536
Sport i wychowanie fizyczne w Polsce do 1939 roku 542
Sport i wychowanie fizyczne w krajach totalitarnych 545
Sport w faszystowskich Włoszech 545
Sport nazistów w Niemczech 548
Sport w faszystowskiej Hiszpanii 551
Sport a faszyzm Peróna w Argentynie 552
Faszystowska ideologia sportu w innych krajach 554
Sytuacja Japonii 555
Sport i fizkultura w ZSRR 556
Robotnicze ruchy sportowe przed 1939 i po 1945 roku 557
Sportowy ruch robotniczy w Polsce 561
Sport i polityka w dobie zimnej wojny 572
Literatura i sztuka sportowa po zlikwidowaniu konkursów olimpijskich 579
Epika wielkich tourów 586
Polskie toury 591
Problemy ruchu olimpijskiego 1945–2010 594
Intelektualna refleksja nad istotą kultury fizycznej – filozofia sportu 599
Międzynarodowa Akademia Olimpijska 612
Igrzyska inne aniżeli olimpijskie 619
Igrzyska Wspólnoty Narodów 619
Igrzyska panamerykańskie 621
Igrzyska panafrykańskie 622
Igrzyska Ameryki Środkowej i Karaibów 623
Igrzyska azjatyckie 624
Igrzyska bałkańskie 627
Igrzyska boliwaryjskie 627
Igrzyska śródziemnomorskie 628
Igrzyska makabijskie 629
Igrzyska Pacyfiku 629
Igrzyska Krzyża Południa 630
Igrzyska środkowoamerykańskie 630
Igrzyska wysp Oceanu Indyjskiego 630
Igrzyska GANEFO 630
Igrzyska grup etnicznych 631
Sport w Polsce Ludowej w latach 1945–1989 631
Szkolnictwo i urządzenia sportowe 634
Sport wyczynowy w latach 1945–1980 636
Sport a UNESCO 640
Sport w procesie dekolonizacji. Emancypacja Afryki 644
Sport i igrzyska gejów i lesbijek 654
Rozwój turystyki 658
typy i typy turystyki 661
Od Mandeville do Teheranu – sport a rehabilitacja niepełnosprawnych i upośledzonych umysłowo 668
Paraolimpiady i olimpiady specjalne 668
Rehabilitacja i sport niepełnosprawnych w Polsce 674
Sport niepełnosprawnych w filmie i literaturze 675
Pozostałe ważniejsze problemy rozwoju sportu i wychowania fizycznego w XX wieku 677
Sporty orientalne 677
Sport w Ameryce Południowej 678
Rasizm i sport 678
Medycyna a sport. Doping 680
Przemiany polityczne i ekonomiczne po 1989 roku 682
Okres przemian w Polsce 1990–2010 682
Emancypacja pań 684
Burzliwy pochód piłki nożnej 686
Piłka nożna w Polsce 695

ZAKOŃCZENIE 698
U progu XXI wieku – pytania o przyszłość sportu 698

ANEKS 704
Zwycięzcy regat Oksford–Cambridge 704
Igrzyska olimpijskie 1896–2012 706
Olimpijskie konkursy literatury i sztuki 1912–1948 708
Wawrzyny olimpijskie PKOl 1969–2008 715
Mistrzowie i medaliści mistrzostw świata w piłce nożnej 1830–2010 720
Mistrzowie Polski w piłce nożnej 1920–2012 721

SELEKTYWNA BIBLIOGRAFIA 724
INDEKS NAZWISK 736
ŹRÓDŁA ILUSTRACJI 765