Kultura języka polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Kultura języka polskiego Podtytuł Wymowa, ortografia, interpunkcja Autor Tomasz Karpowicz Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-012-0320-7 Rok wydania 2018 Warszawa Wydanie 2 ilość stron 240 Format epub, mobi Spis treści Wstęp 11 I. Wymowa 15 1. Natura polskiej wymowy 15 1.1. Zbiór polskich głosek 16 1.2. Relacja między głoską a fonemem 17 1.3. Relacje między głoskami a literami 19 1.3.1. Litery samogłoskowe 20 1.3.2. Litery spółgłoskowe 20 1.3.3. Problem współczesnych polskich półsamogłosek 21 1.3.4. Wymowa literowa 21 1.4. Zróżnicowanie normy fonetycznej 22 1.4.1. Style wymowy 22 1.4.2. Stopnie normy fonetycznej 23 1.4.3. Istota wymowy regionalnej 24 1.5. Tendencje rozwojowe polskiej fonetyki 26 2. Akcent wyrazowy 27 2.1. Charakterystyka normatywna współczesnego polskiego akcentu wyrazowego 27 2.2. Kierunki zmian ewolucyjnych w akcentowaniu wyrazów 28 2.3. Norma akcentowa a odstępstwa od paroksytonezy 30 2.3.1. Formy fleksyjne rzeczowników obcego pochodzenia zakończonych na ~ika/~yka w mianowniku liczby pojedynczej 30 2.3.2. Formy pierwszej i drugiej osoby liczby mnogiej czasowników w czasie przeszłym 31 2.3.3. Formy trybu przypuszczającego 31 2.3.4. Historyczne zrosty liczebnikowe 32 2.3.5. Inne rzeczowniki pochodzenia obcego 32 2.3.6. Proparoksytoniczne akcentowanie rzeczowników rodzimych 34 2.4. Proklityki 35 2.5. Enklityki 36 2.6. Akcent oksytoniczny 36 2.7. Akcentowanie nazw własnych 37 2.8. Błędy w akcentowaniu wyrazów 38 3. Problem (samo)głosek nosowych 38 3.1. Wymowa głosek zapisywanych literą ę na końcu wyrazu 39 3.2. Wymowa głosek zapisywanych literą ą na końcu wyrazu 40 3.3. Wymowa głosek zapisywanych literą ę przed literami spółgłoskowymi 40 3.3.1. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 40 3.3.2. Wartość fonetyczna litery ę przed literami l, a także ł 41 3.3.3. Wartości fonetyczne litery ę przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom 41 3.4. Wymowa głosek zapisywanych literą ą przed literami spółgłoskowymi. 43 3.4.1. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 43 3.4.2. Wartość fonetyczna litery ą przed literą ł 44 3.4.3. Wartości fonetyczne litery ą przed literami odpowiadającymi innym spółgłoskom 44 3.5. Wymowa głosek zapisywanych literami am, an, em, en, om, on itp 45 3.6. Wymowa głosek zapisywanych literami nk lub ng 46 3.7. Wymowa głosek zapisywanych literą ń 46 3.7.1. Wartość fonetyczna litery ń na końcu wyrazów 47 3.7.2. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom szczelinowym 47 3.7.3. Wartość fonetyczna litery ń przed literami odpowiadającymi spółgłoskom nieszczelinowym 47 3.7.4. Wartość fonetyczna połączenia liter ni przed literami samogłoskowymi 47 4. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą u 48 4.1. Połączenie liter au w wyrazach rodzimych 48 4.2. Połączenie liter au w wyrazach obcych 49 4.3. Połączenie liter eu w wyrazach rodzimych 49 4.4. Połączenie liter eu w wyrazach obcych 49 5. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem litery samogłoskowej z literą samogłoskową inną niż u 50 6. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter bi, pi, mi, wi i fi 50 6.1. Połączenia typu bi przed literą samogłoskową 50 6.2. Połączenia rodzaju bi przed literą spółgłoskową 51 7. Wymowa głosek zapisywanych literami gie albo kie i ge lub ke 51 8. Wymowa głoski zapisywanej literą ł 52 9. Wymowa głosek zapisywanych literami li 52 10. Ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu 53 11. Upodobnienia fonetyczne 54 11.1. Upodobnienia pod względem dźwięczności 54 11.2. Upodobnienia pod względem miękkości 56 11.3. Upodobnienia pod względem miejsca artykulacji 56 11.4. Upodobnienia pod względem stopnia zbliżenia narządów mowy 57 11.5. Uproszczenia grup spółgłoskowych 58 11.6. Inne redukcje głosek 61 12. Wymowa głosek zapisywanych literą h, a także dwuznakiem ch 61 13. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter typu ai, ei, oi 62 14. Wymowa głosek zapisywanych połączeniami liter ii albo ji 63 15. Wymowa głoski zapisywanej literą i na początku wyrazu 63 16. Wymowa głosek zapisywanych połączeniem liter aj 64 17. Wymowa głosek zapisywanych podwojoną literą samogłoskową (inną niżeli i) 64 18. Podsumowanie 64 II. Ortografia 67 1. Natura polskiej ortografii 67 1.1. Zasada klasyczna 69 1.2. Zasada historyczna 70 1.3. Zasada morfologiczna 71 1.4. Zasada fonetyczna 72 2. Zastosowanie wielkiej albo niepokaźnej litery 73 2.1. Zastosowanie wielkiej litery ze względów składniowych 74 2.2. Wykorzystanie dużej litery ze względów grzecznościowych 74 2.3. Zastosowanie sporej litery ze względów graficznych 75 2.4. Zastosowanie dużej litery ze względów semantycznych 75 2.4.1. Pisownia nazw osobowych i ich odpowiedników 75 2.4.2. Pisownia nazw geograficznych i administracyjnych 78 2.4.3. Pisownia tytułów utworów 81 2.4.4. Pisownia nazw obiektów miejskich 82 2.4.5. Pisownia nazw instytucji, urzędów oraz organizacji 84 2.4.6. Pisownia nazw firm i marek a pisownia nazw produktów przemysłowych 85 2.4.7. Pisownia innych podgrup nazw własnych 86 2.4.8. Pisownia przymiotników 90 2.5. Wykorzystanie drobnej litery 90 2.5.1. Pisownia nazw przedziałów czasowych 90 2.5.2. Pisownia nazw wydarzeń historycznych 91 2.5.3. Pisownia rzeczowników utworzonych od nazw osobowych 92 2.5.4. Pisownia podgrup rzeczowników osobowych 92 2.5.5. Pisownia podgrup nazw wysokojakościowych 93 2.5.6. Pisownia innych podgrup rzeczownikowych 94 2.5.7. Pisownia podgrup przymiotnikowych 96 2.6. Fakultatywne wykorzystanie znacznej litery 96 3. Pisownia łączna albo rozdzielna 97 3.1. Pisownia łączna 101 3.1.1. Pisownia łączna cząstki nie- 101 3.1.2. Pisownia łączna cząstki -by 105 3.1.3. Pisownia łączna cząstek -że (-ż) i -li 107 3.1.4. Pisownia zrostów a pisownia zestawień 107 3.1.5. Pisownia wyrażeń przyimkowych 108 3.1.6. Pisownia przyimków złożonych 109 3.1.7. Pisownia wyrażeń zaimkowych 109 3.1.8. Użycie łącznika w zestawieniach i złożeniach 109 3.2. Pisownia rozdzielna 114 3.2.1. Pisownia rozdzielna cząstki nie 114 3.2.2. Pisownia rozdzielna cząstki by (bym, byś, byśmy itp.) 116 3.3. Pisownia połączeń typu dziko rosnący, nowo otwarty 118 4. Pisownia litery h a pisownia dwuznaku ch 119 5. Pisownia litery ż a pisownia dwuznaku rz 121 6. Pisownia litery ó a pisownia litery u 123 7. Zapisywanie głosek nosowych 124 7.1. Pisownia litery ą 125 7.2. Pisownia litery ę 125 7.3. Pisownia połączeń liter om, on, a także em, en 126 8. Zapisywanie głosek miękkich 127 8.1. Wielofunkcyjność litery i 128 8.2. Pisownia litery i a pisownia litery j na początku wyrazu 128 8.3. Pisownia liter i i j po literach samogłoskowych 129 8.4. Pisownia liter i oraz j po literach spółgłoskowych 129 8.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ia albo ~ja 130 8.6. Oddawanie w zapisie upodobnień głosek pod względem miękkości 131 8.7. Pisownia połączeń ge, ke oraz gie, kie 132 8.8. Pisownia połączeń literowych gę, a także kę 132 8.9. Pisownia połączeń hi, hy, a także chi, chy 132 9. Pisownia wybranych grup spółgłoskowych i samogłoskowych 132 9.1. Pisownia połączeń liter ns i nz 133 9.2. Pisownia połączeń gz, a także ks 133 9.3. Pisownia litery x 133 9.4. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~eja 135 9.5. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ea 135 9.6. Pisownia form fleksyjnych rzeczowników zakończonych na ~ua 136 10. Pisownia wybranych przedrostków oraz przyrostków i zakończeń 137 10.1. Pisownia przedrostków z-, s-, ś- 137 10.2. Pisownia przedrostków wz-, wez-, ws-, wes-, wsz-, wś- 138 10.3. Pisownia innych przedrostków zakończonych na spółgłoskę 138 10.4. Pisownia rzeczowników z przyrostkiem -ba 138 10.5. Pisownia rzeczowników zakończonych na ~ca 138 10.6. Pisownia zakończenia ~ski 139 10.7. Pisownia zakończeń ~cki i ~dzki 140 10.8. Pisownia zakończenia ~czyzna 142 10.9. Pisownia zakończenia ~two 144 11. Pisownia zakończeń niektórych form czasownika 147 11.1. Zakończenie bezokolicznika jako problem ortograficzny 147 11.2. Pisownia zakończeń form trzeciej osoby liczby pojedynczej czasu przeszłego czasowników rodzaju męskiego 149 11.3. Pisownia zakończeń imiesłowów przysłówkowych 149 11.4. Oboczności rodzaju trzepoczę – trzepocę 150 12. Podsumowanie 150 III. Interpunkcja 153 1. Natura polskiej interpunkcji 153 1.1. Ogólnopolska norma interpunkcyjna a wewnętrzne ustalenia instytucjonalne 155 1.2. Niefortunne, szkolne formułki 155 2. Wykorzystanie kropki 156 2.1. Funkcja oddzielająca kropki 156 2.2. Kropka na końcu adekwatnych skrótów 157 2.3. Kropka po cyfrze 158 2.4. Obligatoryjne pomijanie kropki 159 3. Wykorzystanie średnika 161 4. Użycie przecinka 162 4.1. Przecinek w zdaniu złożonym podrzędnie 163 4.1.1. Problem pozornych orzeczeń 165 4.2. Przecinek w zdaniach złożonych współrzędnie 167 4.3. Przecinek w zdaniu pojedynczym 169 4.3.1. Interpunkcja typowych szeregów rzeczownikowych 171 4.3.2. Interpunkcja szeregów przydawkowych 171 4.3.3. Interpunkcja przydawek rozwiniętych 190 4.3.4. Interpunkcja szeregów okolicznikowych 196 4.3.5. Interpunkcja wyrazów powtórzonych i wyrażeń symetrycznych 202 4.4. Zastosowanie przecinka w porównaniach 203 4.5. Interpunkcja wtrąceń 219 4.6. Interpunkcja przy wyrazach funkcyjnych niż, zamiast 223 4.7. Inne konteksty składniowe wymagające przecinka 226 4.7.1. Interpunkcja spójników pozornie podwojonych 226 4.7.2. Interpunkcja spójników złożonych i konstrukcji do nich podobnych 227 4.8. Interpunkcja przy podwojonym wyrazie czy 232 5. Zastosowanie znaku zapytania 240 5.1. Charakterystyczne konteksty wymagające znaku zapytania 240 5.2. Zbiegnięcie się znaku zapytania z innymi znakami interpunkcyjnymi 241 6. Użycie znaku wykrzyknienia 242 6.1. Charakterystyczne konteksty wymagające znaku wykrzyknienia 242 6.2. Zbiegnięcie się znaku wykrzyknienia z innymi znakami interpunkcyjnymi 243 7. Zastosowanie wielokropka 244 7.1. Zbiegnięcie się wielokropka z innymi znakami interpunkcyjnymi 245 8. Wykorzystanie dwukropka 246 8.1. Dwukropek przed wyliczeniem 246 8.2. Dwukropek przed cytatem 250 8.3. Inne konteksty właściwe dwukropkowi 250 9. Wykorzystanie myślnika 251 9.1. Myślnik powiadamiający powtórzenie 251 9.2. Myślnik wprowadzający wyjaśnienie 252 9.3. Myślnik porządkujący składnię 253 9.4. Myślnik konstruujący wyliczenia 254 9.5. Myślnik(i) w dialogach 256 9.6. Inne konteksty wymagające myślnika 257 9.7. Zbiegnięcie się myślnika z innymi znakami interpunkcyjnymi 258 10. Zastosowanie cudzysłowu 258 10.1. Cudzysłów a cytaty 259 10.2. Inne konteksty wymagające cudzysłowu 260 10.3. Zbiegnięcie się cudzysłowu z innymi znakami interpunkcyjnymi 262 11. Wykorzystanie nawiasu 263 11.1. Wstawka nawiasowa 263 11.2. Inne funkcje nawiasu 264 11.3. Zbiegnięcie się nawiasu z innymi znakami interpunkcyjnymi 264 12. Znaki nieinterpunkcyjne 265 12.1. Użycie apostrofu 266 12.2. Wykorzystanie łącznika 266 13. Interpunkcja wzorcowa a interpunkcja użytkowa – dobór właściwego rodzaju 267 14. Podsumowanie 268 Bibliografia 271 Indeks 275