Historia powszechna. starożytność (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł Historia powszechna. Starożytność Autor Adam Ziółkowski Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-17711-9 Rok wydania 2009 Warszawa Wydanie 1 liczba stron 932 Format epub, mobi Spis treści Wstęp 17 CZĘŚĆ PIERWSZA 19 Od początków rolnictwa do cywilizacji 19 Rozdział 1. Warunki naturalne zachodniej oikumene w holocenie 21 1.1. Geografia i warunki naturalne 21 1.2. Zmiany klimatu i środowiska naturalnego w holocenie 24 Rozdział 2. Narodziny rolnictwa 27 2.1. Początki rolnictwa i hodowli 27 2.2. Pojęcie rewolucji neolitycznej 31 2.3. Neolit preceramiczny. Rozwój kultur rolniczych w Żyznym Półksiężycu 35 Rozdział 3. Neolityzacja oikumene 39 3.1. Neolit ceramiczny i jego ekspansja terytorialna 39 3.2. Neolityzacja Europy kontynentalnej i stepu 44 3.3. Etnogeneza Indoeuropejczyków 46 3.4. Neolit ceramiczny: przełom w technikach i technikach 49 3.4.1. Rewolucja trakcyjna: wół, koń, radło, pojazd kołowy 50 3.4.2. Początek ery metali. Miedź i brąz 52 Rozdział 4. Mezopotamia od początku osadnictwa do powstania cywilizacji 54 4.1. Mezopotamia: warunki naturalne 54 4.2. Kultura Samarra i początki irygacji 57 4.3. Kultura Obeid i zasiedlenie Dolnej Mezopotamii 59 4.4. Kultura Uruk: powstanie cywilizacji 60 4.4.1. Miasto 61 4.4.2. Pismo 62 4.4.3. Osadnictwo 64 4.4.4. Ekspansja kultury Uruk poza aluwium 65 4.5. Faza Uruk III. Sumerowie i Semici 66 CZĘŚĆ DRUGA 71 Cywilizacje bliskowschodnie w III tysiącleciu przed Chr 71 Rozdział 1. Mezopotamia i jej krąg cywilizacyjny 73 Periodyzacja i chronologia cywilizacji mezopotamskiej 73 1.1. Okres wczesnodynastyczny (ok. 2900–2300/2250) 76 1.1.1. Okres wczesnodynastyczny jako protohistoria Mezopotamii 76 1.1.2. Sumer w okresie wczesnodynastycznym 78 1.1.3. Miasto sumeryjskie: modele i ich krytyka 80 1.1.4. Władza w mieście sumeryjskim 82 1.1.5. Sumeryjska Lista Królów i „imperium Kisz". Przebieg procesu dziejowego w okresie wczesnodynastycznym 83 1.1.6. Sumer a świat zewnętrzny w okresie wczesnodynastycznym 86 1.2. Pierwsza epoka imperiów: dynastia Akkadu i III dynastia z Ur 89 1.2.1. Schyłek III okresu wczesnodynastycznego. Lugalzagesi i Sargon 89 1.2.2. Imperium Akkadu 91 1.2.3. Upadek Akkadu i najazd Gutejczyków 94 1.2.4. Imperium III dynastii z Ur 95 1.2.5. Organizacja imperium III dynastii z Ur 97 1.2.6. Przemiany cywilizacyjne w epoce imperiów 101 1.2.7. Upadek imperium III dynastii z Ur 104 1.3. Kraje peryferyjne cywilizacji mezopotamskiej w III tysiącleciu 106 1.3.1. Elam 106 1.3.2. Syria i Palestyna 109 Rozdział 2. Egipt 114 Chronologia dziejów Egiptu 114 2.1. Okres predynastyczny i wczesnodynastyczny (do ok. 2657) 116 2.1.1. Warunki naturalne i ich wpływ na dzieje Egiptu 116 2.1.2. Wczesne kultury archeologiczne Egiptu 119 2.1.3. Powstanie państwa egipskiego 120 Czynnik etniczny 120 Tak zwane zjednoczenie Egiptu i dynastia „zerowa" 122 2.1.4. Okres wczesnodynastyczny (I–II dynastia, ok. 3000–2657) 124 2.2. Stare Państwo (III–VI dynastia, ok. 2657–2166) 126 2.2.1. Stare Państwo: królowie i elita 126 2.2.2. Centrum i prowincja: ewolucja wewnętrzna Egiptu za Starego Państwa 129 2.2.3. Stare Państwo: stosunki ze światem zewnętrznym 132 2.2.4. Sztuka Starego Państwa: stworzenie paradygmatu 133 2.2.5. Upadek Starego Państwa i I Okres Przejściowy 134 CZĘŚĆ TRZECIA 137 Świat cywilizowany w epoce średniego brązu (2000–1500) 137 Kadr geograficzny i charakterystyka epoki 139 Rozdział 1. Mezopotamia, Elam i Lewant 143 1.1. Okres starobabiloński (ok. 1950–1530) 143 1.1.1. Mezopotamia w okresie Isin-Larsa. Ekspansja Amorytów 143 1.1.2. Od Dolnej Mezopotamii do Babilonii: Hammurabi i jego dzieło 146 1.1.3. Początki Asyrii 149 1.1.4. Społeczeństwo Mezopotamii w okresie starobabilońskim 150 1.1.5. Kultura mezopotamska w okresie starobabilońskim 153 1.2. Elam w późnej epoce staroelamickiej (czasy sukkalmahów, ok. 2000–1500) 155 1.3. Lewant w okresie dominacji amoryckiej (ok. 1950–1550/1530) 157 Rozdział 2. Egipt 161 2.1. Średnie Państwo (XII dynastia, 1976–1793) 161 2.1.1. Konsolidacja i unifi kacja Egiptu za XII dynastii 161 2.1.2. Złoty wiek kultury egipskiej 163 2.1.3. Przeciętne Państwo a świat zewnętrzny 166 2.2. II Okres Przejściowy (XIII–XVII dynastia, 1793–1550): obumieranie średniego Państwa, panowanie Hyksosów i rekonkwista tebańska 167 Rozdział 3. Azja Mniejsza i świat egejski 171 Geografia historyczna Azji Mniejszej i basenu Morza Egejskiego 172 3.1. Azja Mniejsza we wczesnej i przeciętnej epoce brązu (ok. 3400–1500) 175 3.1.1. Azja Mniejsza przed powstaniem państwa Hetytów 175 3.1.2. Powstanie królestwa Hatti 176 3.1.3. Stare królestwo hetyckie (ok. 1580–1450) 178 3.2. Początki cywilizacji egejskiej 180 3.2.1. Chronologia basenu Morza Egejskiego w epoce brązu 180 3.2.2. Egea we wczesnej epoce brązu (ok. 3100–2000) 183 Kreta 183 Wyspy 184 Ląd stały 185 3.2.3. Cywilizacja minojska (ok. 2000–1450) 186 Okres starszych pałaców 186 Okres młodszych pałaców 189 Kreta a świat zewnętrzny w okresie pałacowym 191 Upadek cywilizacji minojskiej 193 CZĘŚĆ CZWARTA 195 Świat cywilizowany w epoce późnego brązu (1500–1200/1100) 195 Stosunki międzypaństwowe na Bliskim Wschodzie w późnej epoce brązu: system regionalny 198 Rozdział 1. Mezopotamia, Elam i Lewant 201 1.1. Dolna Mezopotamia w epoce późnego brązu (ok. 1530–1100) 201 1.1.1. Babilonia po zagonie Mursilisa i przejęcie władzy przez Kassytów 201 1.1.2. Dolna Mezopotamia w okresie średniobabilońskim (Kassyci i II dynastia z Isin, ok. 1480–1104/1026) 202 1.1.3. Społeczeństwo Babilonii w okresie przeciętniebabilońskim 204 1.1.4. Kultura okresu przeciętniebabilońskiego 206 1.2. Górna Mezopotamia i Asyria w przeciętnej epoce brązu 208 1.2.1. Hegemonia Mittani (ok. 1530–1350/1325) 208 1.2.2. Od miasta-państwa do potęgi regionalnej: Assur i Asyria w późnej epoce brązu 212 1.2.3. Narodziny asyryjskiej mentalności imperialnej 215 1.2.4. Społeczeństwo i kultura Asyrii w późnej epoce brązu 217 1.3. Elam w epoce przeciętnieelamickiej (ok. 1500–1100) 218 1.4. Syria i Palestyna w późnej epoce brązu (ok. 1500–1100) 220 1.4.1. Lewant w systemie potęg regionalnych 220 1.4.2. Społeczeństwo i kultura Lewantu w późnej epoce brązu. Powstanie pisma alfabetycznego 224 1.4.3. Lewant po pokoju egipsko-hetyckim: inwazja Ludów Morza i jej skutki 226 Rozdział 2. Egipt 230 2.1. Nowe Państwo i jego imperium (XVIII–XX dynastia, 1550–1069) 230 2.1.1. Imperium egipskie za XVIII dynastii 230 2.1.2. Egipt za XVIII dynastii: sprawy wewnętrzne 233 2.1.3. Okres amarneński i kryzys imperium 235 2.1.4. Późne imperium i rozpad państwa (schyłkowa XVIII–XX dynastia, 1330/1322–1069) 239 2.2. Przemiany duchowe i kultura czasów Nowego Państwa 243 2.2.1. Natura i ideologia egipskiego imperium 243 2.2.2. Polityka religijna królów i legitymizacja ich władzy po herezji amarneńskiej 245 2.2.3. Kultura Nowego Państwa 246 Rozdział 3. Azja Mniejsza i świat egejski 250 3.1. Imperium Hatti i jego upadek 250 3.1.1. Świeże królestwo hetyckie i powstanie imperium (ok. 1450–1320) 250 3.1.2. Imperium hetyckie u szczytu potęgi (ok. 1322–1240) 252 3.1.3. Schyłek i upadek imperium (ok. 1240–1190/1180) 255 3.1.4. Państwo i społeczeństwo hetyckie w okresie nowego królestwa 259 3.2. Cywilizacja mykeńska 260 3.2.1. Grecja kontynentalna w epoce średniego brązu 260 3.2.2. Okres grobów szybowych (MH III–LH IIA, ok. 1700–1450): pierwsze kroki ku cywilizacji mykeńskiej 261 3.2.3. Grecy w Grecji: od kiedy? 264 3.2.4. Okres grobów kopułowych (LH IIB–IIIA1/LM II–IIIA1, ok. 1450–1365): podbój Krety i narodziny cywilizacji mykeńskiej 264 3.2.5. Okres pałacowy (LH IIIA2–LH IIIB1, ok. 1365–1225): pałace i osady 266 3.2.6. Cywilizacja mykeńska w okresie pałacowym 267 3.2.7. Mykeńczycy i świat zewnętrzny w okresie pałacowym. Ahhijawa i kwestia imperium mykeńskiego 271 3.2.8. Upadek pałaców (LH IIIB2). Ludy Morza i zmierzch cywilizacji mykeńskiej (LH IIIC) 275 3.2.9. Wojna trojańska: status quaestionis 281 CZĘŚĆ PIĄTA 285 Świat cywilizowany od początku wczesnej epoki żelaza do wojen perskich (1200/1100–500/480) 285 Żelazo i koń wierzchowy 289 Rozdział 1. Bliski Wschód 293 1.1. Egipt od końca Nowego Państwa do podboju perskiego (ok. 1069–525) 293 1.1.1. III Okres Przejściowy (XXI–XXIV dynastia, ok. 1069–712) 293 1.1.2. Okres Późny (XXV–XXVI dynastia, 712–525) 296 Egipt pomiędzy Nubią a Asyrią 296 XXVI dynastia: renesans Egiptu 297 1.1.3. Kultura egipska w 1 połowie I tysiąclecia 301 1.2. Lewant we wczesnej epoce żelaza 305 1.2.1. Pochodzenie i ekspansja Aramejczyków w Żyznym Półksiężycu 305 1.2.2. Lewant od inwazji Ludów Morza do podboju asyryjskiego (XII–VIII w.) 306 Państwa neohetyckie 306 Fenicja i kolonizacja fenicka 307 Aramejczycy 311 Palestyna 311 1.2.3. Izraelici i Izrael 313 Krytyka i hiperkrytyka tradycji biblijnej: gdzie postawić granicę? 314 Początki Izraela: pomiędzy Biblią a archeologią 317 Królestwa Izraela i Judy w IX–VII wieku 320 Pierwsza faza religii mojżeszowej 322 1.3. Mezopotamia w czasach imperiów asyryjskiego i nowobabilońskiego 325 1.3.1. Rekonkwista i pierwsza faza podbojów Asyrii (911–745) 325 1.3.2. Babilonia od najazdów aramejskich do podboju asyryjskiego 329 1.3.3. Asyria imperium uniwersalnym (745–627) 330 1.3.4. Upadek Asyrii (640/627–610) 336 1.3.5. Imperium nowobabilońskie (626/612–539) 337 1.3.6. Społeczeństwo imperiów nowoasyryjskiego i nowobabilońskiego 340 Asyria 340 Babilonia 343 1.3.7. Kultura mezopotamska epoki imperiów 344 1.4. Azja Przednia poza Żyznym Półksiężycem 348 1.4.1. Azja Mniejsza 348 Frygia 348 Lydia 350 1.4.2. Urartu 353 1.4.3. Płaskowyż Irański 356 Medowie i ich imperium 356 Elam w I tysiącleciu przed Chr. I Persowie do Cyrusa znacznego 360 1.5. Powstanie pierwszego imperium perskiego 364 1.5.1. Podboje Cyrusa i Kambysesa (550–522) 364 1.5.2. Bardija i Dariusz: kryzys imperium i przejęcie władzy poprzez Achaimenidów (522–519) 366 1.5.3. Imperium perskie za Dariusza I 368 1.5.4. Podboje Dariusza do wybuchu powstania jońskiego (519–500) 371 Rozdział 2. Grecja 373 Periodyzacja dziejów Grecji po upadku cywilizacji mykeńskiej 373 2.1. Wieki Ciemne (ok. 1100/1050–800) 374 2.1.1. Najazdy, migracje i ustalenie mapy dialektów greckich 374 2.1.2. Dziedzictwo epoki mykeńskiej. Pojęcia Hellady i Hellenów 375 2.1.3. Grecja w Wiekach Ciemnych 378 2.1.4. Powstanie alfabetu greckiego 380 2.1.5. Powstanie polis 381 Polis archaiczna 382 Powstanie polis: czynnik militarny i religijny 384 2.2. Obszerna Kolonizacja 387 2.2.1. Euboia, Korynt i wyjście Greków na morze 387 2.2.2. Początki znacznej Kolonizacji. Kyme i Pithekussai 390 2.2.3. Kolonie i ich metropolie 391 2.2.4. Charakter i skutki znacznej Kolonizacji 396 2.3. Grecja we wczesnej epoce archaicznej (ok. 800–650) 399 2.3.1. Zmiany demografi czne 399 2.3.2. Sanktuaria 400 2.3.3. Początki literatury pisanej: Homer i Hesiodos 402 2.3.4. Społeczeństwo polis archaicznej 403 2.4. Ewolucja polityczna archaicznych poleis (ok. 650–500/480) 406 2.4.1. Sparta: tryumf zbiorowości nad jednostką 406 2.4.2. Archaiczna tyrania 413 2.4.3. Prawodawcy i ustawy 417 2.4.4. Archaiczne Ateny: od arystokracji do demokracji 419 2.5. Grecy i ich sąsiedzi u schyłku epoki archaicznej 427 2.5.1. Grecja właściwa w VI wieku: koniec izolacji 427 2.5.2. Powstanie jońskie i perskie działania odwetowe (499–490) 429 2.5.3. Od Marathonu do wyprawy Kserksesa (489–481) 432 2.5.4. Wyprawa Kserksesa (480–479) 433 2.5.5. Grecki zachód w późnej epoce archaicznej 436 2.6. Kultura Grecji archaicznej 439 2.6.1. Kultura arystokratyczna 439 2.6.2. Kultura wspólnot obywatelskich 441 2.6.3. Sztuka Grecji archaicznej: tworzenie paradygmatu 443 2.6.4. Myśl Grecji archaicznej: powstanie fi lozofi i 446 Rozdział 3. Italia 449 3.1. Italia we wczesnej epoce żelaza 449 3.1.1. Italia: warunki naturalne i geografi a historyczna 449 3.1.2. Ludy Italii 451 3.1.3. Kultura villanovańska i powstanie cywilizacji etruskiej 452 3.1.4. Urbanizacja Latium 454 3.2. Rzym królewski 457 3.2.1. Początki Rzymu 457 3.2.2. Rzym królewski: ekspansja polityczna i urbanistyczna 459 3.2.3. Społeczeństwo i instytucje Rzymu królewskiego 462 3.2.4. Reformy serwiańskie 465 3.2.5. Upadek monarchii i powstanie republiki 466 CZĘŚĆ SZÓSTA 469 Od wojen perskich do śmierci Aleksandra: świat cywilizowany w epoce konwencjonalnej (480–323) 469 Rozdział 1. Bliski Wschód 471 1.1. Imperium perskie od Kserksesa do podboju macedońskiego 471 1.1.1. Imperium Achaimenidów po Dariuszu I i jego upadek (486/479–330) 471 1.1.2. Imperium perskie, jego siły i słabości 477 1.1.3. Imperium perskie: gospodarka i kultura 480 1.2. Izrael pod panowaniem perskim: powstanie judaizmu 485 1.2.1. Perska Palestyna. Żydzi i Samarytanie 485 1.2.2. Tworzenie się Starego Testamentu 488 1.3. Egipt od Kambysesa do Aleksandra (XXVII–XXX dynastia, 525–332) 491 1.3.1. Egipt pod okupacją perską (525–404/401) 491 1.3.2. Ostatni okres niepodległości Egiptu (XXVIII–XXX dynastia, 404–343/342) 492 Rozdział 2. Świat grecki 494 2.1. Imperium ateńskie 494 2.1.1. Związek Morski i Persja 494 2.1.2. Od Związku Morskiego do imperium ateńskiego 497 2.1.3. Życie polityczne w imperialnych Atenach: postępy demokracji 502 2.1.4. Społeczeństwo ateńskie w epoce Periklesa 504 2.2. Wojna peloponeska i upadek imperium ateńskiego (432/431–404) 508 2.2.1. Wybuch wojny 508 2.2.2. Wojna peloponeska do pokoju Nikiasa (431–421) 509 2.2.3. Od pokoju Nikiasa do klęski wyprawy sycylijskiej (421–413) 511 2.2.4. Upadek imperium ateńskiego (413–404) 513 2.3. Grecja w okresie walk o hegemonię (404–355) 515 2.3.1. Hegemonia Sparty i jej upadek (404–371/370) 516 2.3.2. Od Leuktrów do wybuchu III Wojny Świętej (371–355) 520 2.3.3. Świat grecki i wojna w IV wieku: przemiany w sztuce wojennej 521 2.3.4. Grecja w IV wieku: przemiany wewnętrzne 523 2.4. „Imperium" Macedonii 527 2.4.1. Macedonia przed Filipem II 527 2.4.2. Filip II Macedoński i jego dzieło 528 2.4.3. Aleksander III Macedoński i podbój imperium perskiego 532 2.5. Zachodni Grecy i Punijczycy w V–IV wieku 539 2.5.1. Sycylia 539 2.5.2. Italia 543 2.5.3. Massalia 545 2.5.4. Kartagina i Punijczycy 547 Rozdział 3. Italia i Europa kontynentalna 551 3.1. Italia w V–IV wieku 551 3.2. Wczesna republika rzymska (508–396/390) 554 3.2.1. Rzym i jego sąsiedzi w V wieku: sojusz rzymsko-latyńsko-hernicki i zdobycie Veii 554 3.2.2. Początki republiki (509–451) 556 Instytucje 556 Religia publiczna po upadku królów i zamknięcie się patrycjatu 558 Pierwsza secesja i powstanie organizacji plebejskiej 560 3.2.3. Decemwirzy, Prawo XII Tablic i druga secesja plebsu (451–449) 563 3.2.4. Od drugiej secesji plebsu do najazdu Gallów (449–390) 564 3.3. Tworzenie machiny podbojów: Rzym od najazdu gallijskiego do wybuchu II wojny samnickiej (389–327) 566 3.3.1. Skutki najazdu gallijskiego i kompromis patrycjuszowsko-plebejski 566 3.3.2. Podbój Latium i Kampanii 569 3.4. Europa kontynentalna we wczesnej epoce żelaza 571 3.4.1. Halsztacki krąg kulturowy 572 3.4.2. Wczesna kultura lateńska i początek szerokiej ekspansji Keltów (ok. 450–300/275) 574 CZĘŚĆ SIÓDMA 577 Epoka hellenistyczna i imperialna republika rzymska (327/323–30) 577 Rozdział 1. Świat hellenistyczny 579 1.1. Od śmierci Aleksandra do ustalenia się geografi i politycznej świata hellenistycznego (323–272) 580 1.1.1. Diadochowie i walka o dziedzictwo po Aleksandrze (323–281) 580 1.1.2. Inwazja gallijska i jej skutki (280/279–272) 584 1.2. Walki o hegemonię w świecie hellenistycznym przed interwencją Rzymu i powstawanie nowych państw (281/272–200/199) 586 1.2.1. Królestwa diadochów: uwagi ogólne 586 1.2.2. Rywalizacja Lagidów i Seleukidów (wojny syryjskie) 590 1.2.3. Grecja właściwa i Macedonia 591 1.2.4. Mniejsze państwa hellenistyczne: Kyrene, Azja Mniejsza, Armenia 597 1.2.5. Iran za Seleukidów: uniezależnienie się Baktrii i początki państwa Parthów 599 1.3. Świat hellenistyczny i Rzym 601 1.3.1. Zachodni Grecy od Timoleonta do II wojny punickiej (337–201) 601 1.3.2. Świat hellenistyczny i Rzym do upadku Macedonii (229–168/167) 606 1.3.3. Upadek świata hellenistycznego (167–30) 612 Grecja i Macedonia 612 Pergamon 613 Państwo Seleukidów 614 Państwo Lagidów 617 Od Mithradatesa VI do Kleopatry VII: koniec państw hellenistycznych 620 1.3.4. Wschód hellenistyczny: Baktria i Parthowie 626 Państwa Greków baktryjskich 626 Powstanie imperium Parthów 628 1.3.5. Izrael w epoce hellenistycznej 631 pomiędzy akceptacją a odrzuceniem: Żydzi i cywilizacja grecka 632 Judea za panowania Antiochosa Epiphanesa 633 Od wystąpienia Machabeuszy do podboju rzymskiego (167–63) 635 Dziedzictwo okresu hasmonejskiego 637 1.4. Państwa hellenistyczne i ich społeczeństwa. Hellenizacja 638 1.4.1. Egipt ptolemejski 640 Grecy i Egipcjanie w Egipcie ptolemejskim 640 Struktury państwowe Egiptu ptolemejskiego 644 1.4.2. Państwo Seleukidów 647 Instrumenty władzy królewskiej i stosunki etniczne 647 Ekonomia i fi skalizm: system monetarny 649 1.4.3. Inne państwa hellenistyczne Azji Przedniej 650 1.4.4. Macedonia i Grecja 651 1.4.5. Miasto hellenistyczne 652 1.5. Kultura grecka epoki konwencjonalnej i hellenistycznej 654 1.5.1. Periodyzacja i główne właściwości kultury greckiej w epokach tradycyjnej i hellenistycznej 654 1.5.2. Religia 658 1.5.3. Sztuka grecka epoki konwencjonalnej i hellenistycznej 663 V wiek 663 IV wiek 667 Epoka hellenistyczna 669 1.5.4. Literatura, filozofia, nauka 674 Literatura 674 Filozofia 679 Historia, filologia i geografia 687 Nauki ścisłe i przyrodnicze 694 Rozdział 2. Rzym i zachód oikumene 700 2.1. Podboje przeciętnej republiki 700 2.1.1. Podbój Italii (327–265) i jego skutki 700 Przebieg podboju 700 użycie podboju 702 Społeczeństwo rzymskie wobec wojny i imperium 706 2.1.2. Ekspansja poza Italią (264–91) 708 I wojna punicka i zdobycie panowania na morzu (264–241) 708 Kartagina i Rzym pomiędzy I a II wojną punicką (241–219) 710 II wojna punicka (218–201) 712 Podbój świata śródziemnomorskiego 715 pomiędzy hegemonią a aneksjami: ewolucja imperium w II wieku 719 2.2. Średnia republika: społeczeństwo i instytucje (367–133) 724 2.2.1. Społeczeństwo i ekonomia w okresie ekspansji imperialnej 725 2.2.2. Przeciętna republika: instytucje i życie polityczne 729 Koniec walki stanów 729 Instytucje polityczne republiki: lud 731 Instytucje polityczne republiki: magistraci 734 Instytucje polityczne republiki: senat 738 Życie polityczne po zakończeniu walki stanów (287–133) 741 Religia publiczna a życie polityczne 746 2.3. Okres walk wewnętrznych i upadek republiki (133–30) 748 2.3.1. Działalność braci Gracchów (133–121) 748 2.3.2. Walki popularów z optymatami i emancypacja Italików (121–89) 753 2.3.3. I wojna domowa i rządy reżimu sullańskiego (88–60) 757 2.3.4. Rozkład republiki, II wojna domowa i dyktatura Cezara (59–44) 762 2.3.5. III wojna domowa, drugi triumwirat i walka o jedynowładztwo (44–30) 765 2.4. Europa kontynentalna 769 2.4.1. Wielkość i upadek Keltike 769 2.4.2. Latenizacja Europy niekeltyckiej. Germanie 772 CZĘŚĆ ÓSMA 777 Imperium Romanum i cywilizacja grecko-rzymska 777 Rozdział 1. Cesarstwo Rzymskie 781 1.1. August i budowa pryncypatu (30/27 przed Chr.–14 po Chr.) 783 1.1.1. Tworzenie politycznego systemu pryncypatu 783 1.1.2. Zarząd imperium: „część" ludu i „część" princepsa 786 1.1.3. August i społeczeństwo rzymskie 789 1.1.4. Polityka religijna Augusta 791 1.1.5. August i prowincje 794 1.1.6. Stworzenie armii cesarskiej. Podboje Augusta i ich zatrzymanie 794 1.2. Pryncypat i integracja imperium (14–235 po Chr.) 798 1.2.1. Pryncypat: historia polityczna 798 Dynastia julijsko-klaudyjska (14–68) 799 między zasadą dynastyczną a wyborem najlepszego: pryncypat od śmierci Nerona do śmierci Commodusa (68–193) 804 Dynastia seweriańska (193–235) 811 1.2.2. System polityczny pryncypatu 814 Princeps i senat 814 Stanowiska państwowe 818 Zarząd imperium: prowincje, Italia i Rzym 822 Finanse państwowe 824 Wojsko i granice imperium 825 1.2.3. Społeczeństwo imperium za pryncypatu 829 Urbanizacja 829 Romanizacja 833 Integracja społeczeństwa imperialnego 835 Struktura społeczeństwa imperium w epoce pryncypatu 837 1.2.4. Ekonomia 841 1.2.5. Żydzi pod panowaniem rzymskim i wczesne chrześcijaństwo 844 Od królestwa Heroda do prowincji Palestyny (37 przed Chr.–135 po Chr.) 844 Diaspora i imperium 849 Judaizm pod panowaniem rzymskim 851 Jezus i powstanie chrześcijaństwa 854 Rozwój chrześcijaństwa do początku III wieku 858 Chrześcijanie i imperium 864 1.3. Późna starożytność 865 1.3.1. Kryzys imperium (235–284) 866 Od kryzysu władzy do kryzysu militarnego (235–268) 866 Cesarze wojskowi (268–284/285) 871 Skutki kryzysu: system monetarny, miasta, chrześcijanie 874 1.3.2. Nowe imperium i jego podział (284–395) 877 Od tetrarchii do jedynowładztwa Konstantyna (284/285–337) 877 Od śmierci Konstantyna do podziału imperium (337–395) 882 Ewolucja armii rzymskiej od tetrarchii do podziału cesarstwa 885 Instytucje nowego imperium 890 świeże imperium a społeczeństwo rzymskie 894 spore prześladowanie i chrystianizacja imperium 897 1.3.3. Podzielone imperium i upadek Zachodu (395–527) 901 Imperium do wygaśnięcia dynastii walentyniańsko-teodozjańskiej (395–450/455) 902 Rozkład imperium zachodniego i drugi kryzys barbarzyński na Wschodzie (450/455–476) 907 Kościół po nawróceniu Konstantyna 914 Tworzenie ortodoksji: kontrowersja ariańska (312–381) 919 Tworzenie ortodoksji: pierwsze fazy kontrowersji chrystologicznej (381–476) 923 Polityka i religia: imperium od restauracji Zenona do Iustinusa (476–527) 927 Państwa barbarzyńskie na Zachodzie do początku rekonkwisty 931 1.3.4. Iustinianus i początek końca antycznego świata 934 Polityka zewnętrzna i armia: próba rekonkwisty Zachodu (527–565) 935 Sprawy wewnętrzne 939 Polityka religijna Iustiniana 941 Zaraza Iustiniana, jej zasięg i znaczenie dziejowe 946 1.4. Kultura świata rzymskiego 948 1.4.1. Kultura rzymska do czasów Augusta 948 Kultura materialna 949 Kultura duchowa 953 1.4.2. Kultura grecko-rzymska za cesarstwa 958 Periodyzacja i ogólna charakterystyka zjawisk kulturowych 958 Kultura materialna 966 Przemiany religijne 973 Literatura 977 Filozofia 982 Historiografi a i antykwarystyka 989 Dyscypliny szczegółowe 994 Prawoznawstwo 996 Rozdział 2. Iran i kraje ościenne 998 2.1. Państwo Parthów w czasach cesarstwa rzymskiego 998 2.2. Imperium Sasanidów 1002 2.2.1. Powstanie imperium i narodziny idei Iranu (208/226–273) 1002 2.2.2. Klasyczny okres imperium Sasanidów (273–379) 1006 2.2.3. Kryzys i odnowa. Imperium Sasanidów od śmierci Szapura II do śmierci Chosroesa I (379–579) 1011 2.2.4. Społeczeństwo i kultura imperium Sasanidów 1015 2.3. Armenia i inne państwa kaukaskie 1021 Rozdział 3. Barbaricum 1026 3.1. Barbaricum i cesarstwo: symbioza, konfrontacja, wędrówki ludów 1026 3.2. Etnogeneza Słowian 1031 Tabele 1035 Bibliografia 1040 Indeks nazwisk 1048 Indeks nazw geograficznych 1072 Spis map 1097 Spis tabel 1099