O psychologii i psychologach. między uniwersytetem a praktyką (Wydawnictwo Naukowe PWN)

Tytuł O psychologii i psychologach. Między uniwersytetem a praktyką Autorzy Jerzy M. Brzeziński, Piotr K. Oleś Język polski Wydawnictwo Wydawnictwo Naukowe PWN ISBN 978-83-01-22035-8 Rok wydania 2021 Warszawa Wydanie 1 liczba stron 560 Format mobi, epub Spis treści Wstęp XI Podziękowania XV CZĘŚĆ I PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA 3 1. Jaką nauką jest psychologia? 3 1.1. Psychologia jest nauką empiryczną, która ma swoje osobliwości 3 1.2. Osobliwości przedmiotu i metody psychologii 17 1.3. Koncepcja człowieka 22 1.3.1. Potrzeba założeń metasystemowych 22 1.3.2. Kim jest człowiek? Dlaczego – będąc psychologiem – warto to wiedzieć 28 1.4. Psychologia a inne dyscypliny naukowe: problemy interdyscyplinarne 38 CZĘŚĆ II PROBLEMY KSZTAŁCENIA PSYCHOLOGÓW 51 2. Skąd się biorą psychologowie – co zrobić, by zostać prawidłowym psychologiem? 51 2.1. Idea kształcenia na poziomie uniwersyteckim – czyli czemu służy studiowanie 51 2.2. Studia psychologiczne na polskich uniwersytetach i w innych szkołach wyższych 67 2.2.1. Zideologizowane początki studiów psychologicznych (1950 r.) 67 2.2.2. Rozwój studiów po przełomie październikowym 1956 r 72 2.2.3. Blaski i cienie prowadzenia studiów psychologicznych według deklaracji bolońskiej (1999 r. – I0 i II0 kształcenia) versus jednolite pięcioletnie studia magisterskie 80 2.3. O potrzebie ogólnopolskich standardów kształcenia na studiach psychologicznych 89 2.3.1. Trochę historii 90 2.3.2. Jak mogą wyglądać studia psychologiczne? 94 2.4. O jednorodne standardy dla rozpraw doktorskich z psychologii 101 2.4.1. Kontekst nowej ustawy z 20 lipca 2018 r.: Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce 102 2.4.2. Kryteria prawidłowej rozprawy doktorskiej 108 3. Co po dyplomie magisterskim – nieustające doskonalenie zawodowe i podejmowanie nowych wyzwań zawodowych 125 3.1. Co dają, a czego nie dają studia magisterskie i co można dzięki nim osiągnąć? 125 3.1.1. Co wynosimy z uczelni? 125 3.1.2. A czego studia nie dają i jak zdobyć „to", czego nie dają? 132 3.1.3. Studia przygotowują do pracy badawczej i praktyki psychologicznej 135 3.2. Zawód psycholog 136 3.3. Psycholog – jako profesjonalista, badacz i nauczyciel akademicki 142 3.4. Europejski atest Psychologa EuroPsy 147 3.4.1. Czym jest EuroPsy? 147 3.4.2. Model kompetencji zawodowych 151 3.4.3. EuroPsy w Europie i w Polsce 154 3.5. Specjalizacja, certyfikat, uprawnienia 159 3.6. Konieczność ustawicznego kształcenia 163 CZĘŚĆ III PSYCHOLOG JAKO PROFESJONALISTA 171 4. Jedna jest psychologia, ale z wieloma wykorzystaniami 171 4.1. O integracji teorii i badań empirycznych z praktyką psychologiczną 171 4.2. Od teorii do praktyki. Cztery fazy przejścia od wyników badania naukowego do ich poręcznych zastosowań 174 4.2.1. Faza I – wytworzenia wiedzy naukowej 176 4.2.2. Faza II – upowszechniania wyników 178 4.2.3. Faza III – opracowania Programu ergonomicznego Działania (PPD) 180 4.2.4. Faza IV – aplikacji PPD 187 4.3. Praktyka oparta na dowodach empirycznych 189 4.3.1. Diagnoza oparta na dowodach empirycznych 192 4.3.2. Terapia oparta na dowodach empirycznych 206 4.3.3. Terapia i inne typy profesjonalnej aktywności oparte na dowodach empirycznych 216 5. Gdy psycholog występuje jako ekspert 225 5.1. Trzy role eksperckie podejmowane poprzez psychologa 225 5.2. Psycholog-badacz jako kompetentny krytyk naukowy 232 5.3. Korzystne „wychowanie" badacza-krytyka 244 5.3.1. Postawa krytycznej otwartości 244 5.3.2. Wytrzymałość na pokusy 253 5.3.3. Unikanie konfliktu interesów 254 5.4. Niechciane społeczne skutki złej krytyki naukowej 256 5.5. Psycholog-profesjonalista jako biegły sądowy 262 5.6. Psycholog-profesjonalista jako doradca i autor ekspertyz 269 6. Gdy psycholog występuje jako popularyzator 277 6.1. Kto, co i jak powinien popularyzować? 277 6.1.1. Istota popularyzacji 277 6.1.2. Cztery stopnie popularyzacji 282 6.2. W kierunku ustalenia granic popularyzacji wiedzy 292 7. Gdy psycholog włącza się w działalność społeczną 303 7.1. Ochrona zdrowia psychicznego jednym z priorytetów Unii Europejskiej 303 7.1.1. Skutki rozwoju cywilizacji a społeczna rola psychologów 306 7.1.2. Psycholog jako badacz zjawisk społecznych 310 7.1.3. Psycholog zaangażowany w procesy społeczne 311 7.1.4. Psycholog świadczący pomoc wobec wyzwań i problemów społecznych 315 7.2. Przeciwdziałanie negatywnym zjawiskom 316 7.3. Promocja zdrowia i jakości życia 321 7.3.1. Psycholog pomaga w zdrowiu i chorobie 321 7.3.2. Psycholog a problemy i zapotrzebowania osób starszych 324 7.4. Interwencja 327 8. Psycholog wobec problemów współczesności 335 8.1. Niektóre problemy popandemicznego świata 335 8.1.1. Lęk jako reakcja na pandemię i lęki społeczne 335 8.1.2. Niełatwe relacje społeczne w okresie pandemii i po niej 337 8.1.3. Lęk przed śmiercią 338 8.1.4. Popandemiczny wzrost? 339 8.2. Czterowymiarowy model zmian człowieka XXI wieku 340 8.2.1. Przemiany kulturowe o charakterze globalnym 340 8.2.2. Niepewność, iluzja wolności a tożsamość 342 8.2.3. Rozmiary zmian 343 8.2.4. Człowiek wobec nowej fali cywilizacji 346 8.3. Psychologiczne implikacje zmian 349 8.3.1. Świat realny i wirtualny 349 8.3.2. Kultura młodych a tradycja 350 8.3.3. Brak tożsamościowego zakorzenienia i lęk przed przyszłością 352 8.3.4. Problem autentyczności 353 8.3.5. Uzależnienia, agresja społeczna, odmienność 356 8.3.6. Sens życia i ekonomia działań 358 8.3.7. Psychologia i psychologowie też będą inni 361 8.4. Jeszcze o wyzwaniach popandemicznego świata 362 8.4.1. E-interwencje 364 8.4.2. Niepewność i kryzys autorytetów 366 8.4.3. Psychologia: globalna czy lokalna? 367 8.4.4. Jak pracować z ludźmi w świecie kulturowo różnym 368 8.4.5. Problemy a możliwości adaptacyjne człowieka 371 CZĘŚĆ IV NIE TYLKO WIEDZA… 375 9. Nie tylko twarda wiedza naukowa, lecz także empatia 375 9.1. Co jest niezbędne w zawodzie psychologa: wiedza i empatia 375 9.2. Profesjonalizm jako synteza wiedzy i empatii 376 9.3. Osiem cnót psychologicznych 380 9.3.1. Uważność 381 9.3.2. Otwartość 382 9.3.3. Wrażliwość 385 9.3.4. Asertywność 387 9.3.5. Rzetelność 389 9.3.6. Odpowiedzialność 392 9.3.7. Dalekowzroczność 394 9.3.8. Pokora 396 9.3.9. W kierunku metacnoty? 398 9.4. Jak to osiągnąć? 401 9.5. Podatność i wytrzymałość na wpływy kulturowe 405 10. Wrażliwość etyczna psychologa: badacza i profesjonalisty 411 10.1. Znaczenie wrażliwości etycznej w kształceniu i funkcjonowaniu zawodowym psychologów 411 10.2. Etyczny kontekst badania naukowego 420 10.2.1. Naukowa ważność podejmowanej tematyki 420 10.2.2. Podstawy kompetencyjne badacza 424 10.2.3. Umiejętności w zakresie planowania danego badania empirycznego 425 10.2.4. Przeprowadzanie badania empirycznego 427 10.2.5. Wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonego badania 429 10.2.6. Traktowanie osób badanych 433 10.2.6.1. Prawo do poszanowania godności 433 10.2.6.2. Prawo do zapewnienia bezpiecznego udziału w badaniu 440 10.2.6.3. Prawo do wyrażenia w pełni świadomej zgody na udział w badaniu, a także do informacji o badaniu i wykorzystaniu przez badacza wyników 442 10.2.6.4. Prawo do poszanowania tajności, prywatności, a także anonimowości 446 10.2.6.5. Kilka uwag o zakresie działania uniwersyteckich komisji etycznych 449 10.2.7. Uczciwość badacza – naganne etycznie odstępstwa od naukowych standardów 454 10.2.7.1. P-hacking, fishing expedition (p < 0,05); efekt szuflady ( file drawer effect, publication bias) 455 10.2.7.2. HARKing (hypothesizing after the results are known) 460 10.2.7.3. Fabrykowanie informacji ( fabrication), fałszowanie informacji ( falsification), plagiatowanie (plagiarism) 461 10.2.7.4. Ghostwriting oraz guest authorship 467 10.2.7.5. Publikowanie w „drapieżnych" czasopismach (predatory journals) 470 10.2.7.6. Organizowanie się badaczy w „spółdzielnie autorów" 471 10.3. Etyczny kontekst działalności mistrzowskiej 475 10.3.1. Etyka a praktyka psychologiczna 475 10.3.2. Etyka w praktyce psychologicznej 478 10.3.3. Świeże wyzwanie dla uniwersytetów 483 10.3.4. Poszanowanie praw klientów, pacjentów i innych adresatów usług psychologicznych 486 10.3.4.1. Etyka w diagnostyce i psychoterapii 486 10.3.4.2. Etyka w psychologii biznesu 500 10.3.5. Etyczne problemy w praktyce psychologicznej 505 10.4. Konieczność funkcjonujących regulacji prawnych dotyczących zawodu psychologa 513 Literatura 517 Indeks nazwisk 545 Indeks rzeczowy 552 O Autorach 562