Akcja gestapo przeciwko polskiej inteligencji w rejencji ciechanowskiej. aresztowani i deportowani do obozów koncentracyjnych w iii rzeszy w kwietniu 1940 roku (Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego)

5 kwietnia 1940 roku Gestapo rozpoczęło w rejencji ciechanowskiej akcję masowych aresztowań wymierzoną w „ruch oporu polskiej inteligencji". Zatrzymano wówczas 1259 mężczyzn i kobiet, którzy trafili następnie do obozów koncentracyjnych w Dachau albo Ravensbrück.

Niemal co trzecia osoba z tej grupy została zamordowana bądź zmarła w obozie, a los co czwartej pozostaje nieznany. Pojęcie narodowości polskiej Gestapo rozumiało w sensie ściśle etnicznym. Nie było jednak konsekwentne w stosowaniu kryterium przynależności do inteligencji.

Oprócz nauczycieli i urzędników aresztowano także wielu robotników, rolników i rzemieślników. Podstawą do zatrzymania był nie tylko zawód, ale także – pomiędzy innymi – przynależność do organizacji politycznych i społecznych w II Rzeczypospolitej.

Aresztowaniem były zagrożone wszystkie osoby, które według Gestapo mogły zaangażować się w działalność w wytwarzającej się konspiracji. Marcin Przegiętka demonstruje akcję w rejencji ciechanowskiej w szerszym kontekście polityki germanizacyjnej, którą nazistowskie Niemcy prowadziły na ziemiach polskich wcielonych do III Rzeszy.

Dzięki wielkiemu stopniu zachowania akt Gestapo dotyczących tego rejonu autor demonstruje pogłębiony opis działań okupanta i na ich przykładzie pomaga zrozumieć logikę polityki totalitarnego państwa. Akcja przeciwko polskiej inteligencji przeprowadzona poprzez niemieckie władze okupacyjne najmniej znana jest w odniesieniu do rejencji ciechanowskiej.

Książka Marcina Przegiętki ma dlatego podwójny walor: uzupełnia lukę w badaniach nad niemiecką akcją przeciw inteligencji na okupowanych ziemiach polskich, a także ukazuje historię okupacji niemieckiej tego obszaru.

prof. Dr hab. Piotr Madajczyk