Stal damasceńska czyli bułat

„Stal damasceńska czyli bułat" to rozprawa naukowa polskiego profesora metalurgii, rektora AGH – Henryka Korwin-Krukowskiego (1860-1937), poruszająca technologiczne zagadnienia produkcji stali damasceńskiej.

Praca zawiera mistrzowską analizę procesów technicznych produkcji bułatu w kontekście wytwarzania głowni sztyletów i szabel wschodnich. Profesor omawia metody historyczne używane m.in. W dawnych Indiach i próby rekonstrukcji tych technik, podejmowane poprzez badaczy w XIX i na początku XX wieku.

Zestawiając dane historyczne, z wynikami ergonomicznych doświadczeń rekonstruktorów, analizuje poszczególne etapy obróbki termicznej i właściwości fizyczne i chemiczne otrzymanej stali. W pracy zamieszczono tabelaryczne zestawienie analizy chemicznej badanych próbek stali damasceńskiej i 13 fotografii w powiększeniu mikroskopowym.

Fragment Nie należy mieszać bułatu wschodniego ze stalą dziwerowaną głowni europejskich lub luf broni myśliwskiej. Mają one niekiedy deseń podobny, lecz wyrabiane są w inny sposób. Wówczas, gdy stal damasceńska jest twardym żelazem zlewnym, a mianowicie stalą tyglową, stal dziwerowana jest materiałem zgrzewnym (...).

atuty prawdziwej stali damasceńskiej są następujące: - wspaniała kowalność i zgrzewalność. - idealna rozciągliwość. - Niezwykła twardość. Wskutek tego szable i sztylety z dobrego bułatu mają ogromną odporność, mogą być zgięte w kółko, po czym same się wyprostowują do pierwotnego kształtu.

Przy zgięciu aż do kąta prostego nie łamią się, a po wyprostowaniu zachowują dawną sprężystość. Twardość ich przy tym jest pokaźniejszą od każdej innej stali. Ostrość prawidłowych szabli jest taka, że tną one rzucony w powietrze fular jedwabny, a także przecinają zwykłe żelazo nie szczerbiąc się, ani tępiąc.

Inną próbą wartości bułatu było strącanie głowy byka jednym cięciem i wymaganie, by krew nie zostawiała na głowni czarnych plam. To ostatnie wymaganie mogło służyć do przekonania się o oporności stali na korozję w ogóle i na rdzewienie w szczególności.

Ojczyzną bułatu były Indie Wschodnie. Damaszek, który dał nazwę tej stali, duże starożytne, handlowe i przemysłowe miasto syryjskie, nie wyrabiał stali, ale handlował bronią, wyrabianą w głównej mierze w Persji, albo może tylko częściowo wyrabiał broń ze stali indyjskiej.

Damaszek prawdopodobnie był miejscem, gdzie z bułatem zapoznali się rycerze w okresie wypraw krzyżowych, lub skąd kupcy lewantyńscy przywozili broń do Europy. Od czasów najdawniejszych broń damasceńska cieszyła się wielkim podziwm i rozgłosem w Europie, lecz dotychczas nie zdołano odgadnąć tajemnicy jej wspaniałych zalet.