Spowiadania i wypowieści (Artur Daniel Liskowacki)

Bolesny jest powrót do przeszłości, do dzieciństwa, poprzez śmierć rodziców, odchodzące żony i ból pozbywania się zbieranych przez całe życie książek. Bohaterowie "Spowiadań i wypowieści" wciąż jeszcze pamiętają PRL swego dzieciństwa i wczesnej młodości, zmagania lat opozycji i stanu wojennego, kiedy nie wiadomo było, kto z kolegów albo koleżanek był ubekiem, i lata wolności – medalu, którego drugą stroną jest samotność.

Asocjacje lingwistyczne są jakby dodatkowym tematem każdego tekstu. Jak sam tytuł wskazuje, tom mieści dwa najróżniejsze rodzaje narracji. Możemy się tylko domyślać, co jest „spowiadaniem", a co „wypowieścią".

Niektóre posiadają swojego ukrytego „sokoła", choćby jeżeli przysłowiowa „strzelba" nigdy nie wystrzela. Zmagania bohaterów kończą się „lękiem przed przepaścią czasu" albo po prostu naciśnięciem klawisza „opróżnij".

W jednym i drugim wypadku człowiek zostaje sam na sam z otaczającą go próżnią. Standardowa dla Liskowackiego konfrontacja osobowości, kultur, postaw i generacji, technice z tradycją, a także naturą, powoduje, że czytelnik odczytuje tę prozę jako konfrontację z samym sobą.

Liskowacki jest mistrzem opisu tego, co się nie dzieje, nie wydarza, a przecież mogłoby i powinno. W tej prozie jak w życiu nie ma rozwiązań. Choćby po naszej śmierci nasza biblioteka staje w obliczu nierozwiązywalnego dylematu: ze względów praktycznych – nie ma jej gdzie umieścić, ze względów ideologicznych – nie można jej spalić.

Anna Frajlich "Spowiadania i wypowieści" Liskowackiego to proza ryzykowna. Jak każde balansowanie na granicy autobiografii (choćby jeśli tylko pozornej) i fabuły literackiej, aż po groteskę. Lecz w to ryzyko wpisany jest może najważniejszy walor tej książki: uniwersalność intymnego doświadczenia porażki, kresu złudzeń i nieśmiertelności winy, a przy tym obowiązku rozliczeń ze światem i sobą samym.

Niech nikogo nie zwiedzie żartobliwa autoironia, kpiący i lekki ton tych opowiadań. To w istocie opowieść egzystencjalna, swego typu autodafe. Szydercze i bolesne, lecz niosące też w sobie błysk nadziei.