Hodowla, chów i użytkowanie kóz

Koza, obok owcy, jest najdawniej udomowionym zwierzęciem gospodarskim na świecie i do dziś w wielu regionach ma duże znaczenie gospodarcze. Dowodem na to jest wielkość populacji tego gatunku, szacowana na ponad 1 mld.

obfitość ras i głównych kierunków użytkowych – od dominującego na świecie mlecznego, poprzez mięsny, wełnisty i puchowy aż do pociągowego – wpływają na atrakcyjność chowu i rentowność produkcji tych zwierząt.

właściwości wykształcone w procesie ewolucji pozwoliły kozom przystosować się do bardzo rozmaitych warunków środowiskowych i wpłynęły na rozprzestrzenienie tego gatunku na świecie. Największą zaletą kozy domowej są jej nieduże oczekiwania bytowe, znacznie niższe niżeli innych przeżuwaczy, zwłaszcza bydła i owiec.

Kozy wyróżniają się wśród wyżej wymienionych gatunków zaradnością, samodzielnością i ulepszonym dopasowaniem do życia na swobodzie. Zainteresowanie chowem kóz w Europie jest spowodowane m.in. Wysoką wartością odżywczą i biologiczną koziego mleka, a także jego użyciem w diecie osób uczulonych na specyficzne białka mleka krowiego.

Nie bez znaczenia jest także rosnąca moda na żywność organiczną, pozyskiwaną od zwierząt utrzymywanych w sposób zbliżony do naturalnego. Istotnym czynnikiem są oczywiście walory smakowe wytworzonych produktów – mleka, serów i mięsa i brak ograniczeń (kontyngentów) produkcyjnych dotyczących mleka koziego w krajach Unii Europejskiej.

Na szczęście bezpowrotnie minęły czasy, w których uważano, iż wypas kóz powoduje degradację wartości biologicznej danego obszaru i erozję gleby. Dziś wiadomo, że jest wręcz odwrotnie – racjonalny wypas kóz, niejednokrotnie w powiązaniu z innym gatunkiem zwierząt (np.

owcami), coraz powszechniej stosuje się w pielęgnacji krajobrazu, ponieważ uniemożliwia zarastaniu obszarów odłogowanych niepożądanymi gatunkami roślin. Na coraz obszerniejszą skalę stosuje się go m.in. W wysoko uprzemysłowionych krajach Europy Zachodniej.

W niektórych stanach USA kozy są używane także do pielęgnacji pasów przeciwpożarowych, odgradzających sąsiadujące ze sobą spore obszary leśne. W podręczniku, którego autorami są wybitni polscy i zagraniczni specjaliści, kompleksowo omówiono zagadnienia hodowli i chowu kóz, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki rozrodu, żywienia, pielęgnacji, a także specyficznych dla tego gatunku zachowań zwierząt.

Szczegółowo opracowany rozdział na temat pozyskiwania i przetwórstwa mleka koziego wzbogaca aktualną wiedzę z dziedziny mlecznego wykorzystywania kóz. Zagadnienia genetyki populacji i programów hodowlanych dla kóz mlecznych zezwalają na poznanie najnowszych dokonań i trendów w aktualnie wykonywanych pracach hodowlanych.

W dużym rozdziale poświęconym chorobom kóz szczegółowo opisano etiologię, epidemiologię, a także uniemożliwianie i zwalczanie m.in. Słabo poznanych i opisanych jednostek chorobowych, takich jak CAE czy zakażenie wirusem Schmallenberga.

Zagadnienia ochrony zdrowia kóz w aktualnym wydaniu podręcznika poszerzono o podrozdział poświęcony zasadom zwalczania chorób pasożytniczych. Bardzo wyraźny jest uaktualniony rozdział dotyczący postępów cytogenetyki i genetyki molekularnej.

Poznanie organizacji genomu kozy, oprócz znaczenia czysto poznawczego, ma także aspekt poręczny, a eksperymenty z dziedziny transgenezy potwierdzają możliwość produkcji w gruczole mlekowym kozy peptydów o znaczeniu leczniczym.

Opracowanie wzbogaca atrakcyjny i starannie dostosowany materiał ilustracyjny. Zdjęcia te podnoszą walory naukowo-dydaktyczne publikacji jako podręcznika akademickiego, adresowanego przeważnie do studentów zootechniki, biologii i weterynarii.