Przełom października '56

Czy Październik ’56 był ostatnim akcentem w procesie wychodzenia Polski z stalinizmu? bez wątpienia nie, lecz był on jego kulminacją. Bez niego cykl odrzucania stalinizmu trwałby o dużo dłużej, a może nawet, jak powiedział prof.

Jan Krysiński, pierwszy wybrany w III RP rektor Politechniki Łódzkiej: „Jakby nie było Października, to byśmy tkwili w systemie stalinowskim zawsze". Ta jedna z wielu opinia, iż Październik ’56 jest jedną z najważniejszych dat w dziejach Polski XX wieku.

Wielu historyków uważa ją za najważniejszą w Polsce Ludowej. Przełom Października ’56 poprzedziły - śmierć Stalina, referat Nikity Chruszczowa na XX Zjeździe KPZR, a w Polsce Poznański Czerwiec. Latem i jesienią 1956 r.

rosło niezadowolenie społeczeństwa nie tylko ze sposobów sprawowania władzy. Coraz śmielej ujawniała się grupa postulująca zmiany, jednocześnie w kierownictwie PZPR, jak i państwie. Postulaty nie ograniczały się jedynie do powrotu na stanowisko I sekretarza KC Władysława Gomułki.

Powszechne były żądania odsunięcia od władz działaczy identyfikowanych jako stalinistów, a także radzieckich doradców, w tym wojskowych z marszałkiem Konstantym Rokossowskim na czele. Sytuacja w Polsce zaniepokoiła radzieckich przywódców z Nikitą Chruszczowem.

Przebieg rozmów Gomułki i innych członków Biura Politycznego KC z delegacją radziecką, która przyleciała do Warszawy, a także zbliżanie się radzieckich czołgów do stolicy groziły dramatycznymi wydarzeniami.

Zapobiegły im determinacja większości członków KC PZPR, żeby przeprowadzić zmiany personalne w najwyższych władzach partii bez oglądania się na stanowisko Chruszczowa. Równocześnie Chruszczow uznał, iż to Gomułka jest gwarantem realizacji takiej polityki, która nie będzie zagrażać socjalistycznej wspólnocie.

I iż nie dojdzie do tego, co się niebawem wydarzyło na Węgrzech – czyli antyradzieckich wystąpień, krwawo stłumionym przez wojska radzieckie. Październik ’56 to czas przełomowych uniesień i licznych wieców poparcia dla Gomułki.

Jak ten przed Pałacem Kultury i Nauki w Warszawie, w którym wzięło udział pół miliona ludzi. Polskiego Października ’56 nie da się sprowadzić jedynie do zmian we władzach. Przełom Października ’56 przyniósł znaczą demokratyzację i liberalizację Polski.

Wprowadzono świeże ustawodawstwo. Do fundamentalnych zmian doszło w gospodarce. W zakładach pracy – obok istniejących organizacji partyjnych i rad zakładowych związków zawodowych powstawały samorządy pracownicze, wyłaniane w tajnym głosowaniu przez wszystkich zatrudnionych.

Na wsi odstąpiono od masowej kolektywizacji. Październikowe przemiany przyniosły wzrost zarobków. Ograniczono cenzurę. Zaczęła obowiązywać zasada nie wtrącania się władzy w prywatne życie Polaków. Znaczenie Października 1956 doskonale rozumiało i doceniało w tamtych dniach polskie społeczeństwo, legitymizując październikowe zmiany w wyborach na początku 1957 r.

Tę „polonizację" socjalizmu rozumiała również hierarchia kościelna z prymasem Stefanem Wyszyńskim, który wtedy wyraźnie poparł ekipę Gomułki.