Mogiła, listy i notatki

“Mogiła, listy i notatki” to książka autorstwa Stefana Żeromskiego, polskiego prozaika, publicysty i dramaturga. Żeromski był czterokrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury.

“Wstaję o świcie, ubieram się, nakładam tornister, biorę karabin i pospołu z żołnierzykami cesarskimi wychodzę na plac musztry. Nad mieściną, nad rozkisłemi polami, nad całym światem i nad moją senną główką wisi mgła szara, zimna i mokra. Plac musztry zajmuje kawał niziny nad stojącym i zamulonym stawem. Na brzegu tego bagna stoi rząd ogromnych topól nadwiślańskich. Kiedy te obfite drzewa sadzono, kiedy mocne dziś pnie były zaledwie śladowymi kołkami, łąka niniejsza, mówiąc stylem sentymentów, alias patryotycznym — była wolną i niepodległą. Pierwsze pędy topolek, wybiegłszy na powietrze, stały naprzeciw słońca upojone światłością, może wówczas właśnie, gdy po tym placu defilowali w paradzie, ująwszy się pod ręce, wolni szlachcice, mniej wolni drobnomieszczanie i żydowinowie i prawie zupełnie niewolni chłopkowie, śpiewając z entuzyazmem:

«Jakże ten król nasz bogaty,

Skarb jego serc miliony!...»

Dziś wydaje się, jak gdyby i topole na stare lata zruszczały…”

Fragment.