Polityka jako problem moralny (Universitas)

Intuicje obywateli państw demokratycznych dotyczące moralności politycznej są rozbieżne. Z jednej strony uważamy w głównej mierze, iż normy działania politycznego są łagodniejsze w przypadku etyki prywatnej, jednak z drugiej sądzimy ponadto, iż na politykach ciążą pokaźniejsze wymogi niż na zwyczajnych ludziach. Teoria polityczna dostarczyć musi spójnego objaśnienia tych pozornie sprzecznych przekonań. Zdaniem Kisa, doktryna klasyczna zdolna jest objaśnić pierwszy pogląd, lecz za cenę poświęcenia drugiego. Głównym celem niniejszej książki jest ukazanie, w jaki sposób można obie intuicje zjednoczyć w jednej teorii, oraz przedstawienie, co taka teoria mówi nam na temat roli odpowiedzialności moralnej w polityce demokratycznej. W analizie odwołano się do szerokiego wachlarza konwencjonalnych i współczesnych prac i do domagających się osądu moralnego niedawnych przypadków w polityce międzynarodowej. Aneks, poświęcony doniosłemu esejowi Václava Havla zatytułowanemu Siła bezsilnych, rzuca światło na obfitość stanowisk względem polityki, jakie zajmowali intelektualiści-dysydenci.

János Kis (ur. 1943), węgierski filozof, socjolog i politolog. W epoce Kadara jeden ze współtwórców i przywódców opozycji demokratycznej o tendencji liberalnej, w 1988 współzałożyciel węgierskiej partii liberalnej Związek Wolnych Demokratów. Aktywny uczestnik transformacji ustrojowej po upadku komunizmu. Od 1991 roku poza polityką. Wykładowca m.in. Central European University w Budapeszcie, visiting professor uniwersytetu w Nowym Jorku. Tłumacz prac np. Kanta, Rousseau i Fichtego. Po polsku ukazały się jego prace: Węgry 1956-57: czas odbudowy systemu (Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1989), Aborcja: argumenty za i przeciw (PWN, Warszawa 1993).

János Kis poświęcił swą książkę dylematom moralnym uprawiania polityki w państwie demokracji parlamentarnej; mówiąc ściśle: w państwie młodej demokracji. Dlatego ta książka jest tak szczególnie aktualna. Dotyczy ona spraw, które wciąż dzieją się w Polsce i innych krajach Europy Środkowowschodniej.

Autor jest filozofem o biografii wyjątkowo interesującej. Przebył ewolucję duchową od zbuntowanego marksisty młodego pokolenia, po status twórcy i przywódcy węgierskiej opozycji demokratycznej o tendencji liberalnej. Jako dysydent bywał represjonowany w epoce kadarowskiej; potem uczestniczył w negocjowanej transformacji. Najpierw analizował system dyktatury kadarowskiej, zaś u progu zmiany demokratycznej opublikował nadzwyczajną pracę o aborcji i kryminalizacji aborcji, przenikliwą analizę filozoficzną tego wciąż niełatwego i konfliktującego problemu moralnego, a także społecznego. (…)

Kis dotyka najważniejszych pytań naszego czasu, także pytania o kondycję człowieczą. Zastanawia się nad logiką władzy i logiką moralności w polityce, nad kształtem wyborów politycznych i dylematów moralnych. Pyta: jak troszczyć się o cnotę...