Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym (Wolters Kluwer Polska SA)

Tytuł Zakres kognicji sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym Autor Emil Kowalik Język polski Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA ISBN 978-83-8223-144-1 linia Monografie Rok wydania 2020 liczba stron 456 Format pdf Spis treści Wykaz skrótów.................................................................................. 13

Wstęp................................................................................................... 17

Rozdział 1

Bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami............. 31

1.1. Wprowadzenie........................................................................ 31

1.2. Filozofi cznoprawna koncepcja bezpieczeństwa

prawnego................................................................................. 33

1.2.1. Leksykalne ujęcie pojęcia bezpieczeństwa............... 33

1.2.2. Bezpieczeństwo jako prawo człowieka..................... 37

1.2.3. Pojęcie bezpieczeństwa prawnego............................. 40

1.2.4. Zasada zaufania obywateli do państwa

i stanowionego przez nie prawa................................. 42

1.2.5. Problem sprawiedliwości i niesprawiedliwości

prawa............................................................................. 45

1.2.6. Wnioski......................................................................... 50

1.3. Pojęcie obrotu prawnego nieruchomościami..................... 51

1.3.1. Pojęcie i rola rynku nieruchomości.......................... 51

1.3.2. Nieruchomość jako podstawowa kategoria

prawa wieczystoksięgowego....................................... 56

1.3.3. Część nieruchomości jako przedmiot prawa

ujawnionego w księdze wieczystej............................ 62

1.3.4. Prawne formy władania nieruchomościami

a obrót prawny nieruchomościami........................... 64

1.3.5. Umowa jako podstawa obrotu prawnego

nieruchomościami....................................................... 71

1.3.6. Wnioski......................................................................... 74

1.4. Zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego

nieruchomościami jako przejaw realizacji

konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa

prawnego................................................................................. 74

1.4.1. Pojmowanie konstytucyjnych zasad prawnych...... 74

1.4.2. Zasada demokratycznego państwa prawnego......... 79

1.4.3. Państwo prawne w świetle orzecznictwa

Trybunału Konstytucyjnego...................................... 84

1.4.4. Bezpieczeństwo prawne a pewność prawa............... 87

1.4.5. Prędkość i efektywność postępowania

wieczystoksięgowego a pewność obrotu

nieruchomościami....................................................... 89

1.4.6. Wnioski......................................................................... 97

1.5. Konstytucyjna ochrona własności i prawo

do prywatności a księgi wieczyste....................................... 98

1.5.1. Konstytucyjne pojęcie prawa własności

i jego ochrona............................................................... 98

1.5.2. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych

a konstytucyjna ochrona własności.......................... 101

1.5.3. Konstytucyjna zasada ochrony prawa

do prywatności............................................................. 110

1.5.4. Jawność formalna ksiąg wieczystych........................ 111

1.5.5. Formalna zasada jawności ksiąg wieczystych

a konstytucyjna ochrona prawa do prywatności...... 119

1.5.6. Wnioski......................................................................... 123

1.6. Podsumowanie....................................................................... 124

Rozdział 2

Istota ksiąg wieczystych i progresywnania

wieczystoksięgowego........................................................................ 127

2.1. Wprowadzenie........................................................................ 127

2.2. System ksiąg wieczystych...................................................... 128

2.2.1. Powstanie i ewolucja polskiego systemu

wieczystoksięgowego................................................... 128

2.2.2. Przedmiot ksiąg wieczystych. Realny system

ksiąg wieczystych......................................................... 137

2.2.3. Funkcje ksiąg wieczystych......................................... 144

2.2.4. Elektroniczna księga wieczysta.................................. 149

2.2.5. Wpis w księdze wieczystej.......................................... 151

2.2.6. Wnioski......................................................................... 156

2.3. Zasady ksiąg wieczystych...................................................... 157

2.3.1. Rodzaje zasad ksiąg wieczystych............................... 157

2.3.2. Charakterystyka zasad ustrojowych

i materialnoprawnych ksiąg wieczystych................. 159

2.3.3. Zasada jawności materialnej ksiąg wieczystych

a domniemania związane z wpisem......................... 161

2.3.4. Zasada pierwszeństwa prawa wpisanego

przed niewpisanym..................................................... 167

2.3.5. Zasada pierwszeństwa praw wpisanych................... 170

2.3.6. Wnioski......................................................................... 172

2.4. Ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego......................... 173

2.4.1. Problemy proceduralne nowoczesnania

wieczystoksięgowego................................................... 173

2.4.2. Wpis dokonany uprzednio jako punkt

wyjścia ujawnienia zmiany stanu prawnego

nieruchomości.............................................................. 177

2.4.3. Porównanie stanu prawnego ujawnionego

w księdze wieczystej ze stanem prawnym

przedstawionym w żądaniu wniosku....................... 180

2.4.4. Zakres czasowy sprawności wpisu.

Moc wsteczna wpisu.................................................... 185

2.4.5. Ochrona praw uczestników w innowacyjnaniu

wieczystoksięgowym................................................... 190

2.4.6. Wnioski......................................................................... 193

2.5. Niezgodność stanu prawnego nieruchomości

ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym

stanem prawnym.................................................................... 194

2.5.1. Charakter i cel innowacyjnania

wieczystoksięgowego................................................... 194

2.5.2. Stan prawny ujawniony w księdze wieczystej......... 197

2.5.3. Sposoby usunięcia niezgodności między stanem

prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze

wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym............ 203

2.5.4. Stosunek innowacyjnania wieczystoksięgowego

do nowoczesnania o usunięcie niezgodności stanu

prawnego ujawnionego w księdze wieczystej

z rzeczywistym stanem prawnym............................. 207

2.5.5. Charakter prawny roszczenia o uzgodnienie stanu

prawnego nieruchomości ujawnionego w księdze

wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.......... 210

2.5.6. Wnioski......................................................................... 214

2.6. Podsumowanie....................................................................... 215

Rozdział 3

elementy kognicji sądu wieczystoksięgowego............................ 217

3.1. Wprowadzenie........................................................................ 217

3.2. Struktura kognicji sądu w progresywnaniu

wieczystoksięgowym............................................................. 219

3.2.1. Ustawowe ramy kognicji sądu

wieczystoksięgowego................................................... 219

3.2.2. Dwutorowość nowoczesnania o ujawnienie

zmiany stanu prawnego nieruchomości

a zasada legalizmu....................................................... 223

3.2.3. Pojęcie podstawy wpisu a pojęcie podstawy

rozstrzygnięcia wniosku o wpis................................ 228

3.2.4. Podstawa rozstrzygnięcia w nowoczesnaniu

wieczystoksięgowym a kognicja sądu

wieczystoksięgowego................................................... 231

3.2.5. Kognicja sądu wieczystoksięgowego

w kontekście przeszkód do wpisu............................. 233

3.2.6. Wnioski......................................................................... 238

3.3. Badanie treści i formy wniosku wieczystoksięgowego

, a także treści księgi wieczystej.................................................. 239

3.3.1. Forma i treść wniosku wieczystoksięgowego.......... 239

3.3.2. Badanie formy wniosku wieczystoksięgowego

składanego poprzez wnioskodawcę............................... 244

3.3.3. Badanie treści wniosku przez sąd

wieczystoksięgowy....................................................... 247

3.3.4. Wnioski wieczystoksięgowe składane

poprzez podmioty wymienione w art. 626 4 k.p.c........ 251

3.3.5. Badanie treści księgi wieczystej................................. 256

3.3.6. Wnioski......................................................................... 259

3.4. Analiza formy dokumentów stanowiących podstawę

wpisu........................................................................................ 260

3.4.1. Forma dokumentu stanowiącego podstawę

wpisu............................................................................. 260

3.4.2. Badanie formy aktu notarialnego............................. 268

3.4.3. Badanie formy aktów administracyjnych................ 272

3.4.4. Badanie formy orzeczeń sądowych........................... 275

3.4.5. Forma pozostałych dokumentów stanowiących

podstawę wpisu............................................................ 279

3.4.6. Wnioski......................................................................... 283

3.5. Ocena treści dokumentów stanowiących podstawę

wpisu........................................................................................ 284

3.5.1. Pojęcie treści dokumentów......................................... 284

3.5.2. Ocena treści dokumentu w formie aktu

notarialnego................................................................. 289

3.5.3. Badanie treści aktów administracyjnych................. 293

3.5.4. Analiza przez sąd wieczystoksięgowy treści

orzeczeń sądu............................................................... 297

3.5.5. Badanie merytoryczne treści innych

dokumentów................................................................. 301

3.5.6. Wnioski......................................................................... 302

3.6. Podsumowanie....................................................................... 303

Rozdział 4

Proceduralne ujęcie kognicji sądu wieczystoksięgowego

a bezpieczeństwo obrotu prawnego nieruchomościami........... 305

4.1. Wprowadzenie........................................................................ 305

4.2. Związanie sądu wieczystoksięgowego stanem

rzeczy istniejącym w chwili złożenia wniosku

o wpis w księdze wieczystej.................................................. 309

4.2.1. Stan rzeczy z chwili orzekania jako podstawa

rozstrzygnięcia sprawy w procesie cywilnym......... 309

4.2.2. Poglądy doktryny opowiadające się

za odpowiednim wykorzystywaniem art. 316 § 1 k.p.c.

w innowacyjnaniu wieczystoksięgowym..................... 313

4.2.3. Argumenty odnoszące się do art. 626 1 § 3 k.p.c.

i § 93 austriackiej ustawy hipotecznej................ 315

4.2.4. Użytkowanie w innowacyjnaniu wieczystoksięgowym

art. 316 § 1 k.p.c. W orzecznictwie Sądu

Najwyższego................................................................. 318

4.2.5. Ograniczona kognicja sądu wieczystoksięgowego

jako podstawa działania sądu

wieczystoksięgowego................................................... 326

4.2.6. Wnioski......................................................................... 330

4.3. Wpływ kolejności składania wniosków o wpis

na dokonywanie przez sąd wieczystoksięgowy

wpisów w księdze wieczystej................................................ 331

4.3.1. Chwila złożenia wniosku wieczystoksięgowego..... 331

4.3.2. Charakter prawny wniosku wieczystoksięgowego

i skutki jego złożenia................................................... 333

4.3.3. Stanowisko doktryny dotyczące kolejności

rozpatrywania wniosków........................................... 336

4.3.4. Rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego

co do kolejności rozpatrywania wniosków

o wpis w księdze wieczystej....................................... 339

4.3.5. Zasada rozpatrywania wniosków

wieczystoksięgowych według kolejności

ich wpływu................................................................... 342

4.3.6. Wnioski......................................................................... 349

4.4. Możliwości uwzględniania poprzez sąd wieczystoksięgowy

okoliczności znanych mu z urzędu...................................... 350

4.4.1. Pojęcie faktów znanych sądowi z urzędu................. 350

4.4.2. Stanowiska doktryny aprobujące i przeciwne

użytkowaniu art. 228 § 2 k.p.c. W progresywnaniu

wieczystoksięgowym................................................... 353

4.4.3. Stanowisko judykatury dotyczące możliwości

uwzględniania poprzez sąd wieczystoksięgowy

faktów znanych mu z urzędu..................................... 362

4.4.4. Możliwość oddalenia wniosku o wpis w księdze

wieczystej z powodu znanej sądowi urzędowo

przeszkody do dokonania wpisu............................... 368

4.4.5. Wnioski......................................................................... 373

4.5. Zdolność badania przez sąd wieczystoksięgowy

sprawności materialnoprawnej zdarzeń mających

stanowić podstawę wpisu...................................................... 374

4.5.1. Ograniczone możliwości przeprowadzenia

nowoczesnania dowodowego....................................... 374

4.5.2. Obowiązek badania efektywności materialnej

czynności prawnej....................................................... 378

4.5.3. Ważność czynności prawnej stanowiącej

podstawę wpisu............................................................ 384

4.5.4. Możliwość dokonywania poprzez sąd

wieczystoksięgowy wykładni czynności

prawnej.......................................................................... 387

4.5.5. Uwzględnienie podstawy wadliwego wpisu............ 389

4.5.6. Wnioski......................................................................... 392

4.6. Podsumowanie....................................................................... 392

Zakończenie....................................................................................... 395

Summary............................................................................................ 411

Akty normatywne............................................................................. 419

Literatura............................................................................................ 431