Kultura szkoły w rozwoju szkoły (Impuls)

Polecamy kolejną nieszablonową monografię akademicką w ramach serii autorskich monografii i podręczników akademickich Pedagogika Nauce i Praktyce pt. Kultura szkoły w rozwoju szkoły Książka Inetty Nowosad wyciąga stanowczą rolę kultury szkoły w uzyskaniu trwałej poprawy pracy szkoły i nie wskazuje na jedyne, trafne i gotowe rozwiązanie, które mogłoby przeprowadzić szkołę przez cykl rekulturacji, krok po kroku.

Choć oczywiste jest, iż w czasach gwałtownych zmian każdy chętnie szuka oparcia w niosącej poczucie bezpieczeństwa gotowej recepcie na sukces. Jednak gdy uwaga zostaje skierowana na treści techniczne – kosztem zrozumienia ich wpływu na ludzi (użytkowników) i organizację – poprawa staje się niemożliwa, a sprawność zamiera.

Ważne okazuje się zrozumienie, z czym mamy do czynienia – poznanie kultury szkoły i zmiany, a precyzyjnie: uczenie się jej i przekształcanie. Bez współpracy, uczestnictwa i zaangażowania społeczności szkolnej oraz popartej badaniami refleksji nie osiągnie się realnej, głębokiej zmiany, a jedynie taka ma sens.

Treści przedstawione w trzech rozdziałach usprawniają uzyskanie całościowego spojrzenia na rangę kultury szkoły w jej rozwoju. Zawierają wnioski badaczy, które mogą pomóc lepiej zrozumieć nie tylko znaczenie kultury szkoły i jej złożoność, lecz także wielowymiarowość praktykowania udanej zmiany.

Przedstawione tu założenia, zwracające uwagę na znaczenie kultury szkoły w jej rozwoju, zostały omówione w książce w trzech oddzielnych rozdziałach. W rozdziale pierwszym – Kultura szkoły i jej znaczenie w badaniach wydajności szkoły – zwrócono uwagę na przyczyny zainteresowania kulturą szkoły jako kategorią badawczą w powiązaniu z efektywnością procesów edukacyjnych.

Ukazano przejście, swoistą przemianę – od zainteresowania poszczególnymi czynnikami sprawności szkoły, przez uznanie fundamentalnego znaczenia kultury szkoły aż po poszukiwania sposobów wspierania cyklu kształtowania kultury szkoły jako elementu całościowej reformy systemu, w którym rekulturacja jest wspierana nie tylko na poziomie szkoły jako organizacji, ale także przez instytucje i jednostki (liderów systemowych) na szczeblu lokalnym czy systemowym.

Co interesujące, chodzi tu nie tylko o instytucje czy organy w strukturze zarządzania szkolnictwem, ale także (a może z zasady) o sieci szkół i wzajemną pomoc. Jest to kierunek otwarty i aktualizowany.

wyznaczonych tu pięć faz w rozwoju szkoły ma charakter umowny i służy wyekspo- nowaniu różnic składających się na dynamikę badań i umacnianie się teorii. Dokumentuje ewolucję, jaka zaszła na tym polu i wskazuje na potencjalną przyszłość.

Wnioski zawarte w tej części książki sugerują, że dziedzina ta rozwinęła się podczas wielu podkreślających się faz, w których zarówno badacze, jak i praktycy zdobyli doświadczenie w zakresie wdrażania i diagnozowania zmian edukacyjnych.

W rozdziale drugim – zatytułowanym W labiryncie niejednoznaczności kultury szkoły – zwrócono uwagę na wieloznaczność rozumienia kultury szkoły i osiągalne konsekwencje badawcze. Zawarte tu elementarne rozważania na temat podejść badawczych i interpretacji kultury szkoły stanowią ramy poznawcze ułatwiające orientację w przestrzeni szczególnie bogato reprezentowanych ujęć.

Przywołane treści mają uczulić na konieczność zachowania szczególnej ostrożności w rozpoznawaniu niełatwego pola badawczego, jakim jest kultura szkoły. Rozpoznanie to stanowi warunek przejścia do zagadnień przedstawionych w kolejnym rozdziale, w którym ważny jest już sam proces przekształcania kultury szkoły w korzystne dla uczniów środowisko uczenia się, sprzyjające wzrostowi osiągnięć.

Rozdział trzeci – Rekulturacja: kształtowanie kultury szkoły – eksponuje problem zmian w szkołach i fakt, iż nie każda zmiana jest dla szkoły ważna czy nawet choćby konieczna. Liczy się uzyskanie nowego podejścia do realizowanych prac, które przyczynią się do rozwoju uczniów i wzrostu osiągnięć.

Wyłania to cykl udanego przekształcania kultury szkoły, dla którego M. Fullan przyjmuje termin rekulturacji. Wówczas zmiana wyraża się w przejściu ze stanu dotychczasowego do stanu oczekiwanego, jednoznacznie odmiennego, który ma charakter celowy, empirycznie sprawdzalny i trwały, jednak ma także swoje nieprzenikalne granice, a cykl kształtowania jest „sterowany" tylko warunkowo.

Jest to bowiem cykl rozpoznawania nowych potrzeb, uczenia się przez doświadczenie, tworzenia nowej praktyki i nabywania biegłości we wspólnym działaniu. Dlatego w tej części książki przedstawiono stanowiska badaczy akcentujące rangę przywództwa, współpracy i uczenia się – jako triady warunkującej i wzmacniającej cykl rekulturacji.

Choć rekulturacja jest określeniem rozwijanym poprzez Michaela Fullana, to inni badacze, jak nawet Terrence Deal, Kent Peterson, Leslie Kaplan i William Owings, cykl ten nazywają kształtowaniem kultury szkoły, zaś Steve Gruenert i Todd Whitaker sięgają choćby po takie pojęcia jak „przeprogramowanie" albo jej „naładowanie"