Alternatywność w poezji i dramacie (Universitas)

Alternatywność jest pojęciem szeroko wykorzystywanym w teoriach światów tekstowych i przestrzeni mentalnych. Badacze tych zagadnień analizują przeważnie negację. Pojęcie alternatywności ma zastosowanie zwłaszcza do takich konstrukcji, w których pojawia się nie jeden, ale dwa pakiety treści pojęciowej - negacja jest tu więc perfekcyjnym przykładem, gdyż profiluje alternatywę, dwie sytuacje, z których jedna, negatywna, jest opisana, a druga, pozytywna, implikowana.

Najnowsze badania nad negacją prowadzone w ramach nauk kognitywnych, językoznawstwa i stylistyki dotyczą zagadnień statusu i roli tego typu znaczeń i ich oryginalnej funkcji w dyskursie. W większości dostępnych prac przyjęto wcześniejsze założenie, zgodnie z którym negacja ma istotnie charakter binarny: X i nie-X to jedyne pojawiające się w dyskursie możliwości.

Celem niniejszego tekstu jest jednak wykazanie, iż alternatywność, w tym negację, da się wykorzystywać w dyskursie, zwłaszcza literackim, do ustanawiania wielu punktów widzenia i kierowania nimi. W efekcie alternatywność może służyć w głównej mierze do wyrażania stanowiska, a nie do przedstawiania przeciwnych wersji budowanej w tekście rzeczywistości.

Analizy pokażą dodatkowo, że w literaturze alternatywność realizuje się przy pomocy różnych typów konstrukcji.