Leksyka północnokresowa w tefsirze Tatarów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Zapożyczenia niesłowiańsk

O książce Monografia Leksyka północnokresowa w tefsirze Tatarów obszernego Księstwa Litewskiego. Zapożyczenia niesłowiańskie podejmuje ważny i nierozpoznany w badaniach naukowych problem, którym jest język wykształconej szlachty tatarskiej, zamieszkującej od XIV wieku obszar dużego Księstwa Litewskiego.

Przedmiotem szczegółowych analiz jest leksyka tej społeczności, formująca się w okresie od XVI do pierwszej połowy XIX w., a udokumentowana w rękopiśmiennych kopiach pierwszego przekładu Koranu na język polski.

Praca posiada i analizuje obecne w nich zapożyczenia niesłowiańskie, które są świadectwem przynależności konfesyjnej, stanowej i wykształcenia twórców tatarskiej literatury religijnej. Demonstruje je w formie leksykonu, uwzględniającego etymologię, warianty ortograficzne, fonetyczne, paradygmat fleksyjny, eksplikację źródłową i dane o notacjach słownikowych od staropolszczyzny po czasy najnowsze.

Słownik liczy 470 ekscerptów (nie włączając wariantów fonetycznych), w tym 368 wyrazów pochodzenia orientalnego, 73 z łaciny i greki, 26 z niemieckiego i 3 z włoskiego. Ponadto analizom poddano 159 derywatów (liczba ta nie uwzględnia postaci rodzajewnych).

Leksykon obejmuje ogółem 629 jednostek. Jednak w monografii nie tylko skatalogowano i opisano szereg jednostek leksykalnych, ale na ich podstawie sformułowanopokaźne dla humanistyki wnioski, m.in.: · określono szczególne miejsce Tatarów w wielojęzycznej i wielokulturowej wspólnocie komunikatywnej obszernego Księstwa Litewskiego; · przedstawiono adaptację leksyki obcego pochodzenia do polszczyzny północnokresowej jako rezultat kontaktów języka polskiego z językami wschodniosłowiańskimi i orientalnymi oraz słowiańsko-orientalnej interferencji, co m.in.

służy uzupełnieniu dotychczasowego stanu badań w zakresie kształtowania się i rozwoju tej odmiany języka; · stwierdzono, iż poza cechami właściwymi polszczyźnie północnokresowej tatarski manuskrypt posiada elementy specyficzne dla języków i dialektów południowo-zachodniej Białorusi, północno-zachodniej Ukrainy i liczne zapożyczenia z języków orientalnych – translokowane bądź slawizowane.

Ustalono, że ta „mieszanina" języków i dialektów charakteryzuje także rękopisy mniejszości muzułmańskich z innych regionów świata, np. Z Półwyspu Iberyjskiego, Bałkanów oraz Azji czy Afryki. Badacze, próbując zidentyfikować język tych zabytków, oscylują pomiędzy takimi pojęciami jak: język, dialekt, a choćby rejestr, który z kolei odpowiadałby niepowtarzalnemu stylowi tych zabytków.

Zagadnienia lingwistyczne zostały tu zatem ukazane na szerokim tle historyczno-kulturowym.