Jezuickie giętkie pióro

Sześć esejów prezentowanych w zbiorze pokazuje kształtowanie się zróżnicowanych gatunków jezuickiego piśmiennictwa (stąd tytuł – Jezuickie giętkie pióro) oraz jego znaczenie dla okresu wczesnonowożytnego. Część z tych pism była szeroko rozpowszechniona zarówno we wnętrzu Towarzystwa Jezusowego, jak i poza nim, a także miała kluczowy wpływ na zmieniającą się politykę jezuitów. Większość z tekstów pojawia się w książce w polskim przekładzie po raz pierwszy. Ponieważ Towarzystwo powstało w połowie XVI wieku, omawiani autorzy są korzystnym przykładem przejścia, jakie nastąpiło między późnym średniowieczem a wczesną nowożytnością. Pierwsze pokolenie jezuitów było wyszkolone w przeciętniewiecznej filozofii i teologii, ale coraz bardziej zaznajamiało się z tradycją renesansową. Drugie i późniejsze pokolenia stworzyły kulturę, która łączyła ich scholastyczne wykształcenie z naśladowaniem grecko-łacińskich klasyków, renesansowym upodobaniem do (zwłaszcza cycerońskiej) retoryki i epistemicznego sceptycyzmu oraz potrzebą głoszenia Ewangelii. Bez tej specyficznej kultury, przekazywanej zwłaszcza w sieci jezuickich szkół, nie byłoby Piotra Skargi (1536–1612), Jakuba Wujka (1541–1597), Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595–1640), Franciszka Bohomolca (1720–1784), Marcina Poczobuta (1728–1810), Adama Naruszewicza (1733–1796) ani Grzegorza Piramowicza (1735–1801). Nie byłoby wczesnonowożytnej kultury polskiej, jaką znamy.