Urbanonimia Rzeszowa. Językowo-kulturowy obraz miasta

Monografia wpisuje się w trend badań nad językiem i kulturą. Ma na celu, po pierwsze, inwentaryzację historycznych i współczesnych nazw miejskich Rzeszowa (do 2015 roku), po wtóre, ukazanie przemian nazewniczych, a dzięki czemu językowo-kulturowego obrazu Rzeszowa.

Nazwy miejskie zostały omówione nie tylko w kontekście języka i jego wewnętrznej ewolucji, ale także na tle czynników zewnętrznych (pozajęzykowych, m.in. Historycznych, geograficznych, kulturowych, socjologicznych, społecznych).

skatalogowany materiał onimiczny pochodzi jednocześnie ze źródeł bezpośrednich (mapy katastralne, wojskowe, turystyczne oraz księgi sądowe, uchwały radnych miejskich, wykazy, ogłoszenia itp.), jak i pośrednich (opracowania historyków, geografów, wspomnienia mieszkańców miasta, blogi internetowe, portale informacyjne itp.).

W sumie poddano analizie 3541 jednostek nazewniczych (2157 nazw komunikacyjnych – ulic, rond, mostów, stacji i przystanków; 575 nazw obszarów zamieszkałych i niezamieszkałych oraz obiektów wodnych, 239 nazw obiektów wydzielonych: placów, nazw parków i ogrodów, miejsc pochówku zmarłych, 570 nazw punktów: domów mieszkalnych, obiektów sakralnych, pomników, obiektów obronnych, gospodarczych i sportowych).

Rozprawa ma charakter teoretyczno-materiałowy. Składa się z trzech zasadniczych części. Pierwsza to – najogólniej mówiąc – część historyczno-metodologiczna, w której omówiono m.in. Genezę nazwy miasta, zakres badań urbanonimii i jej pogranicza, ponadto zaproponowano autorską typologię nazewnictwa miejskiego.

Część druga książki posiada diachroniczną analizę rzeszowskich urbanonimów, Ma ona wprawdzie charakter semantyczno-motywacyjny,przez nawiązania do historii regionu, interferencji językowych, kulturowych, sytuacji politycznej i nieraz charakterystyki osób nazwy tworzących wpisuje się w nurt badań językoznawstwa kulturowego.

W trzeciej części analizie zostały poddane trzy opozycje socjokulturowe znajdujące swe odzwierciedlenie w nazewnictwie: rozważana zwłaszcza przez socjologię dychotomia SWÓJ – OBCY (w wymiarze narodowościowym, religijnym, przestrzennym, społeczno-psychologiczno-kulturowym), przestrzenna opozycja CENTRUM – PERYFERIE (lokalizacja w przestrzeni fizycznej i w przestrzeni mentalnej), a także chronologiczne przeciwstawienie STARY – NOWY (w wymiarze temporalnym, lecz także aksjologicznym).

Całość monografii uzupełnia aneks – Słownik urbaninimów. Posiada on wszystkie analizowane nazwy w układzie tematycznym (wg typu desygnatów). Numeracja części słownika odpowiada numerom rozdziałów w części drugiej książki.

Przy wszelkich nazwach są umieszczone skróty źródeł, z których onimy zostały wyekscerpowane i przekazany jest orientacyjny czas funkcjonowania nazw, opis obiektów, które desygnują, a także – w miarę możliwości – historia mian.

Każdy artykuł hasłowy kończy językowa analiza nazwy.