Nie do wiary! Irracjonalne przekonania racjonalnych ludzi

Znany psycholog społeczny, badacz, wykładowca i autor bestsellerowej Potęgi irraconalności powraca z nadzwyczaj aktualną i zajmującą książką – odkrywczą analizą ludzkiej strony współczesnego kryzysu dezinformacji, w której stara się wyjaśnić, co sprawia, iż racjonalni ludzie przyjmują w pełni irracjonalne przekonania.

Dezinformacja co dzień wpływa na każdego z nas – od mediów społecznościowych po pokaźniejsze wyzwania polityczne, od zdawkowych rozmów w supermarkecie po najszczególniej intymne relacje. Mimo iż zdajemy sobie sprawę z zagrożeń związanych z dezinformacją, należy podkreślić, że jest to problem nader złożony, któremu nie zdołamy zaradzić wyłącznie przez kontrolowanie mediów społecznościowych. Co więcej, nasze ograniczone i niezbyt efektywne rozwiązania wyjątkowo niejednokrotnie są pochodną polityki partyjnej oraz jednostkowych interpretacji prawdy.

W książce Nie do wiary psycholog społeczny Dan Ariely przekonuje, że by wyjaśnić irracjonalną atrakcyjność dezinformacji, najpierw musimy zrozumieć cykl przyjmowania błędnych przekonań (misbelief) – społeczno-psychologiczną podróż, w trakcie której ludzie przestają ufać cenionym prawdom i zaczynają wierzyć w fakty „alternatywne", a choćby w pełnowymiarowe teorie spiskowe.

Dezinformacja – jak się okazuje – odwołuje się z powodzeniem do wrodzonych mechanizmów psychicznych, które tkwią w każdym z nas (niezależnie od poglądów politycznych). Co za tym idzie – tylko poprzez zrozumienie owych mechanizmów możemy osłabić jej oddziaływanie. Książka Nie do wiary, oparta na wieloletnich badaniach, a także na osobistych doświadczeniach autora, który sam padł ofiarą dezinformacji, oferuje nam odkrywczą i wszechstronną analizę czynników psychologicznych, które powodują, że racjonalni ludzie przyjmują kompletnie irracjonalne przekonania. Powołując się na najnowsze badania, Ariely ujawnia najważniejsze czynniki – emocjonalne, poznawcze, osobowościowe i społeczne – które wciągają ludzi w wir nieufności i fałszywych danych, i dowodzi, że w pewnych okolicznościach każdy z nas może ulec błędnym przekonaniom.

Ariely daje nam jednak nadzieję. Pokazuje,choćby w czasach, gdy nowoczesna sztuczna inteligencja potrafi tworzyć przekonujące fake news w nieznanej dotąd skali, rozumienie sił podsycających błędne przekonania czyni nas – jako jednostki i jako całe społeczeństwo – bardziej odpornymi na ich zwodniczy czar. Zwalczanie fałszywych przekonań wymaga strategii opartej nie na konflikcie, ale na empatii. Im szybciej pojmiemy, iż błędne przekonania to z reguły problem ludzki, tym szybciej sami będziemy mogli stać się rozwiązaniem.

Dan Ariely jest autorem takich bestsellerów, jak Potęga irracjonalności, zalety irracjonalności oraz Szczera prawda o nieuczciwości. Jest także profesorem psychologii i ekonomii behawioralnej na Duke University i założycielem Center for Advanced...