Współczesna proza amerykańska Zbliżenia

Proza amerykańska w nowym milenium jest zjawiskiem tak rozległym i różnorodnym, iż każda próba jej całościowego opisu, zwłaszcza wartościującego, musi skończyć się porażką. Można sobie ewentualnie wyobrazić encyklopedyczne ujęcie tematu, które da wyobrażenie o niemożliwej do ogarnięcia skali procesów decydujących o stanie współczesnej prozy amerykańskiej.

W pewnym sensie symbolicznie odzwierciedla to następstwo literackich pokoleń, stawiające pod znakiem zapytania koncepcję „nurtów przewodnich". Po roku 2000 zmarło wielu wybitnych pisarzy z pokolenia urodzonego w latach 30.

XX wieku, a przedstawiciele tej generacji w stanowczym stopniu wpłynęli na kierunki rozwoju prozy amerykańskiej w drugiej połowie XX wieku i na przełomie obecnego stulecia. Znaleźli się wśród nich z jednej strony eksperymentatorzy, którym amerykańska literatura postmodernistyczna zawdzięcza swoją wyrazistą poetykę, a z drugiej autorzy preferujący klasyczny realizm.

W 2009 roku odszedł John Updike, w 2018 – Philip Roth, w 2019 – Toni Morrison, w 2021 – Joan Didion, w 2023 – Cormac McCarthy. Oczywiście dzieła czołowych pisarzy z pokolenia lat 30. Pozostają ważnym punktem odniesienia dla autorów młodszych, lecz trudno powiedzieć, czy z ich perspektywy nadal mają one siłę inspiracji czy jednak z reguły znaczenie historyczne.

Ze „Wstępu" Marek Paryż dokonuje przeglądu pokaźnego wycinka współczesnej literatury amerykańskiej, opierając się na adekwatnie i ciekawie wybranych jej przykładach i zwracając uwagę na teksty z rozmaitych względów ważne i renomowane, choć niekoniecznie za każdym razem oczywiste i dzięki czemu niesztampowe.

Właśnie to odróżnia publikację taką jak Współczesna proza amerykańska od standardowych historii literatury czy prozy danego kraju w ogóle albo nawet w wybranym okresie czy zakresie. Książka producent Paryża ponadto stanowi swoistą panoramę pewnego wycinka najnowszej prozy amerykańskiej, lecz nie jest to panorama kreślona zgodnie ze ścisłymi oczekiwaniami kanonu czy akademickich programów nauczania.

Jest to panorama reprezentatywna, lecz zarazem zindywidualizowana, odzwierciedlająca wyjątkowo bogatą wiedzę literaturoznawczą i tak samo bogate doświadczenie krytycznoliterackie autora. Z recenzji prof. Ucz.

dr hab. Alicji Piechuckiej Marek Paryż – amerykanista, literaturoznawca, profesor uczelniany w Instytucie Anglistyki UW. Od ponad dwudziestu lat recenzuje prozę amerykańską w miesięczniku „świeże Książki".

Współredaguje kolekcję wydawniczą „Mistrzowie Literatury Amerykańskiej" (Wydawnictwa UW). W ostatnich latach jego badania ogniskują się na tematyce westernu w literaturze i filmie, ze szczególnym uwzględnieniem transnarodowych zastosować gatunku.

Współredagował tomy zbiorowe The Post-2000 Film Western: Contexts, Transationality, Hybridity (Palgrave Macmillan, 2015) i The Western in the Global Literary Imagination (Brill, 2022).