Segmentacje rzeźby terenu z wykorzystaniem metod automatycznej klasyfikacji i ich relacja do mapy geomorfologicznej

„Skórą" Ziemi jest powierzchnia graniczna między litosferą a atmosferą albo hydrosferą. Jej zasadnicza rola w funkcjonowaniu ekosystemów i antroposystemów jest dostrzegana i analizowana od dawna. Tak jak badaniem i opisem struktury i funkcji skóry człowieka zajmuje się dermatologia, tak „skóra" Ziemi – rzeźba jej powierzchni – to obiekt badań geomorfologii.

Mapa prezentująca rozmieszczenie (zasięg) form rzeźby i ich klasyfikację genetyczno-chronologiczną to z jednej strony główny efekt pracy geomorfologa, a z drugiej podstawowe narzędzie do analizy współczesnego kształtowania rzeźby i jej wpływu na inne komponenty środowiska.

kompozycja mapy geomorfologicznej to rezultat interpretacji szerokiego spektrum informacji, w których podstawowe znaczenie ma identyfikacja, określenie „kształtu" i wzajemnych relacji części wytwarzających rzeźbę – form terenu.

Ten element „instrumentarium" geomorfologa podlega aktualnie przełomowym zmianom. Powszechna dostępność cyfrowych modeli powierzchni Ziemi i ich coraz udoskonalona jakość zezwalają na w pełni numeryczny, i w założeniu obiektywny, opis rzeźby.

Z kolei wiedza eksperta umożliwia uwzględnienie wielu dodatkowych źródeł informacji umożliwiających rozstrzyganie problemów konwergencji i dywergencji (poligenezy) rzeźby terenu. Polegają one na tym, że formy terenu powstałe w innym czasie i w wyniku czego działania odmiennych procesów mogą wyglądać podobnie, i odwrotnie, w pewnych sytuacjach identyczne warunki i historia ewolucji daje odmienne uksztaltowanie powierzchni.

Publikacja autorstwa Leszka Gawrysiaka jest wyjątkowo wartościowym studium relacji pomiędzy „tradycyjnym" opisem rzeźby terenu w postaci mapy geomorfologicznej, a jej obrazem powstałym w wyniku automatycznej klasyfikacji cyfrowych modeli wysokościowych.

Znaczenie poruszanej w rozprawie tematyki jest uniwersalne, bo dotyczy metodyki analizy rzeźby na całej kuli ziemskiej, i to nie tylko powierzchni kontynentów. I nie ma tu obfitego znaczenia fakt, że wykorzystane zostały przykłady (obszary) tylko z terytorium naszego kraju.

Opracowanie wytwarzane przez L. Gawrysiaka jest prekursorskie równocześnie pod względem metodycznym, jak i uzyskanych wyników. Z jednej strony daje ono podstawy do systematycznego i rutynowego użycia analiz numerycznych rzeźby w kartowaniu geomorfologicznym, a z drugiej dokładnie wskazuje na jego ograniczenia w zakresie interpretacji genetycznych.

Mogę zapewnić potencjalnego czytelnika, iż choć lektura książki Segmentacja rzeźby terenu… ze względu na jej olbrzymi ładunek faktograficzny, nie jest łatwa, to jednak czas na nią poświęcony nie będzie stracony.

Dr hab. Alfred Stach, prof. UAM