Ostatnia kolonia. Jednostka przeciw imperium

Sądowa batalia o sprawiedliwość

Po II wojnie światowej świeże porozumienia dały początek erze dekolonizacji. Obszerna Brytania popierała te historyczne zmiany. Czy jednak na pewno?

W latach sześćdziesiątych XX wieku zapadła tajna decyzja – Brytyjczycy zaoferowali USA utworzenie bazy wojskowej na jednej z wysp archipelagu Czagos. Powstała nowa kolonia, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, a wszyscy mieszkańcy terenów, które objęła, zostali przymusowo wysiedleni. Wśród nich znalazła się młodziutka Liseby Elysé. „Jeden kufer, żadnych zwierząt" – nakazali kolonizatorzy.

Władze Mauritiusa latami zabiegały o zwrot Czagos, a w ciągu ostatniej dekady w sprawę szczególnie zaangażował się Philippe Sands. W końcu sędziowie Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze stanęli wobec decyzji: czy działania znacznej Brytanii były nielegalne? Czy Liseby Elysé i jej rodacy mogą powrócić do domu?

Ostatnia kolonia to opowieść o kształtowaniu progresywnego prawa międzynarodowego i walce o sprawiedliwość. To równocześnie dramat sądowy i osobista podróż zakończona historycznym werdyktem.


drobna, nadzwyczajna książka. I szczególnie ważna. Poprzez pryzmat prawniczego doświadczenia przedstawia, jak wygląda związek prawa, polityki i historii. Opowieść i smutna, i niosąca nadzieję. Smutna, bo w centrum uwagi prawa nie zawsze znajduje się człowiek. Niosąca nadzieję, bo pewne myśli, a także argumenty, początkowo mniejszościowe, marginalne, a choćby szalone, z czasem dojrzewają i dają szansę na świeże odczytanie prawa.
dr hab. Ireneusz C. Kamiński, prof. INP PAN, specjalista w zakresie prawa międzynarodowego i europejskiego, sędzia ad hoc Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu

solidna i przekonująca relacja... Nadzwyczajna.
Abdulrazak Gurnah, autor książki Powróceni, laureat literackiej Nagrody Nobla za rok 2021

Wstrząsająca książka. Powinien przeczytać ją każdy, komu leżą na sercu sprawiedliwość i prawa człowieka. Rzadko zdarza się tak wyśmienite połączenie erudycji i empatii.
Elif Shafak, autorka książki Bękart ze Stambułu

Autor prezentuje wielki obraz kolonializmu i międzynarodowych praw człowieka od XX wieku do dziś. Opowieść o losach pewnej Czagosyjki staje się nad wyraz ważną relacją o historycznej niesprawiedliwości.
Tomiwa Owolade, „Sunday Times"

Sands reprezentował Mauritius w Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości. Jest szczególnym narratorem opowieści łączącej historię rozwoju prawa międzynarodowego z dramatem Czagosyjczyków.
„Daily Telegraph"

Philippe Sands jest profesorem prawa w University College London i czynnym adwokatem w Matrix Chambers. Nieraz występuje przed trybunałami międzynarodowymi, uczestniczył w wielu najdonioślejszych sprawach ostatnich lat, dotyczących Chile za dyktatury Augusta Pinocheta, Jugosławii, Rwandy, Iraku, Guantanamo, Czagos, a także sytuacji Rohingjów w Mjanmie. Napisał między innymi Lawless World i Torture Team. Za Powrót do Lwowa otrzymał Baillie Gifford Prize i British Book Award w kategorii literatura faktu. Szlak szczurów (Bo.wiem, 2022) uzyskał status bestsellera czasopisma „The Sunday Times". W 2023 roku Ostatnia kolonia znalazła się na niedługiej liście nominowanych do brytyjskiej The Orwell Prize dla najkorzystniejszej książki o tematyce politycznej.