O krasnoludkach i sierotce Marysi

Konopnicka baśniowy świat przeniosła na polską wieś, wplatając go w ojczysty krajobraz (jezioro Gopło, góry Karpaty, miasto Gniezno) i łącząc z legendą o Popielu, z Piastem czy Mieszkiem. Fabuła powieści zamyka się w cyklu rocznej wegetacji przyrody od wiosny do jesieni. Pisarka demonstruje (na tle ubogiej chaty Skrobka i przygód sierotki Marysi, szukającej pomocy u królowej Tatry) krasnoludki - ubożęta jako dobrotliwe bóstwa domowe, przyjazne ludziom, obdarzając je cechami jednostkowymi - na czele z królem Błystkiem i Koszałkiemopałkiem szukającym wiosny.

W historii o Marysi i o krasnoludkach Konopnicka zawarła mnogość motywów, postaci i uczuć, które umiejętnie powiązała z prostotą oraz artyzmem formy i treści. Pokazała także najważniejsze wartości jak: dobro, miłosierdzie i wiarę w ulepszone jutro, a także umiłowanie ojczystej ziemi - jej efektowna i legend. Baśń wzbogaca fantazję dziecka, ukazuje mu najważniejsze atrybuty psychiki ludzkiej i kształtuje jego właściwe postawy moralne. Motywem przewodnim twórczości Marii Konopnickiej stały się jej słowa: „Nie przychodzę ani uczyć dzieci, ani również ich bawić, przychodzę śpiewać z nimi…".