Zawiść - helmut schoeck (Empik.com)

Nowa książka Fijorr Publishing to stosunkowo niedużo znane magnum opus austriackiego socjologa i ekonomisty, Helmuta Schoecka (1922-1993). Książka niezwykła, bo i niezwykłe jest zjawisko, które opisuje. W światowej literaturze drugiej takiej pracy na temat zawiści nie ma. Na ponad 400 stronach tej obszernej (jednocześnie rozmiarem, jak i znaczeniem) pracy Schoeck rozprawia się z zawiścią, czyniąc ją odpowiedzialną za większość trapiących nas bolączek; od opresyjnych podatków, przez socjalizmy i inne systemy kolektywne, po wojny i globalne kryzysy. Zawiść to nie tylko zjawisko dokuczliwe psychologicznie, środowiskowo czy towarzysko, to z reguły skaza na ludzkiej naturze, z powodu której ponosimy dotkliwe straty ekonomiczne, polityczne i kulturowe.
(fragment Wstępu autora)

( ) Człowiek zawistny może jednak przedobrzyć, wzbudzając zahamowania, które będą działać opóźniająco na zdolność grupy do przystosowania się do nowych problemów w jej otoczeniu. Zawiść może również skłonić człowieka do niszczenia. Niemal cała literatura, która do tej pory – fragmentarycznie – omawiała temat zawiści (eseje, literatura przepiękna, filozofia, teologia, psychologia), postrzega ją jako czynnik destruktywny, hamujący, bezużyteczny i bolesny. Wszystkie kultury ludzkości, wszelkie przysłowia i baśnie potępiają uczucie zawiści. Powszechnie wzywa się osobę zawistną, by się za siebie wstydziła. Mimo to istnienie zawiści – czy raczej przekonanie o jej wszechobecności – zawsze prowadziło do utajonych obaw przed ocenami innych ludzi, a to umożliwiało ewolucję systemu kontroli i równowagi społecznej.

Choć niektóre spomiędzy współczesnych szkół psychologii praktycznie wykreśliły słowo „zawiść" ze swego języka, jakby w ogóle nie była ona ważnym tematyką nowoczesnania, dostępne dane nie pozwalają wątpić w jej powszechność. W prawie wszelkich językach, jednocześnie tych, którymi posługują się ludy najmocniej prymitywne, jak i w indoeuropejskich, arabskim, japońskim czy chińskim, istnieje termin oznaczający zawiść bądź osobę zawistną. Przysłowia najrozmaitszych kultur omawiają ją na setki rozmaitych sposobów. Zajmują się nią aforyści i filozofowie. Zawiść miała na przykład szczególne znaczenie dla Kierkegaarda, który przypisał ją choćby tym, którzy wzbudzają zawiść u innych. Zawiść niejednokrotnie służy za wątek fabularny, często główny; każdy z nas zetknął się z nią we własnym życiu. Stanowi ważny czynnik regulujący wszelkie stosunki międzyludzkie; obawa przed wzbudzeniem zawiści ogranicza i modyfikuje nasze progresywnanie w niezliczonych sytuacjach.

Jeśli zabrać pod uwagę kluczową rolę, jaką zawiść odgrywa w ludzkiej egzystencji, oraz fakt, iż rozpoznanie jej nie wymagało żadnego nowego aparatu pojęciowego, uderzająca staje się minimalna ilość dzieł wyłącznie na jej temat. Należy do nich esej Franciszka Bacona, krótka książka Francuza Eugène’a Raigi z końca lat dwudziestych i rosyjska powieść Zawiść Jurija Oleszy z tego samego okresu (wyd. Pol. 1959). Jest także powieść prawie zapomnianego pisarza francuskiego z dziewiętnastego wieku, Eugène’a Sue, kilka aforyzmów Nietzschego i studium Maxa Schelera, w gruncie rzeczy dotyczące bardziej szczególnego przypadku resentymentu niżeli zawiści jako takiej.

Niniejsza książka może zaniepokoić wielu czytelników o niezwykle różnorodnych poglądach na sprawy społeczne i polityczne. Sądzę jednak, iż potrafię dowieść dwóch rzeczy: po pierwsze, że zawiść jest dużo powszechniejsza niż do tej pory przyznawano, bardziej nawet aniżeli zdawano sobie z tego sprawę, i iż to właśnie ona czyni współżycie społeczne jakiegokolwiek rodzaju możliwym; po drugie, uważam, iż zawiść jako punkt odniesienia dla polityki społecznej – implicite bądź explicite – jest dużo bardziej destrukcyjna, niż chcieliby przyznać ci, którzy zbudowali na niej swoją filozofię społeczną i ekonomiczną.

Zawiść
Autor: Helmut Schoeck
Kategoria: Socjologia
Oryginalny tytuł: Der Neid
Tłumaczenie: Karol Nowacki
ISBN: 978-83-89812-85-8
Strony: 416