Świat gestów i symboli w komunikacji dziecięcej

Niniejsza publikacja to pierwsza w literaturze naukowej szczegółowa analiza porównawcza produktywności niejęzykowych dzieci polskich w okresie wczesnego dzieciństwa. Jednocześnie rozważania teoretyczne, jak i przeprowadzone badania skupiają się wokół dwóch obszarów tematycznych: relacji pomiędzy rozwojem komunikacji niejęzykowej w postaci gestykulacji a osiągnięciami językowymi dziecka i roli interakcji rodzic – dziecko w rozwoju komunikacji i symbolizacji dziecięcej.

Niniejsze opracowanie empiryczne stanowi część szeroko zakrojonych badań nad rozwojem językowym u dzieci polskich. Uwzględniono w nim wyniki badań, którymi objęto 99 dzieci: z podejrzeniem zaburzenia rodzaju "Specific Language Impairment", znamionujące się szczególnie niskim poziomem rozwoju mowy, a także z dwóch grup porównawczych, o przeciętnym poziomie rozwoju mowy oraz ponadprzeciętnym poziomie rozwoju mowy.

W pierwszej części publikacji przedstawiono zarówno klasyczne, jak i nowsze koncepcje dotyczące roli symboli i znaków, tj. Gestów i działań symbolicznych i języka, w ujmowaniu rzeczywistości oraz porozumiewaniu się. W opisie procesu komunikowania się nawiązano do nurtu badań nad zmianami rozwojowymi zachodzącymi w relacji gestykulacja – mowa. Pokazano rozwojowe ujęcie komunikacji niejęzykowej dzieci we wczesnej ontogenezie, z uwzględnieniem zmian w funkcji, jaką pełni gestykulacja. Poszukiwano empirycznego potwierdzenia istnienia związku pomiędzy rozwojem gestykulacji a rozwojem mowy nie tyle u dzieci poprawnie rozwijających się, co z zaburzonym rozwojem kompetencji językowych.

Książka jest próbą analizy słabo opisanego w Polsce problemu zaburzenia rozwoju językowego u minimalnych dzieci i przeglądu aktualnego stanu badań nad symbolicznym pokazujeniem rzeczywistości oraz komunikacją niejęzykową dzieci z podejrzeniem specyficznych zaburzeń rozwoju językowego. Odrębną część stanowią rozważania na temat roli dorosłych w rozwoju reprezentacji symbolicznej dziecka we wczesnym dzieciństwie, przejawiającej się w mowie i zabawie. Potwierdzono tezę, że jakość interakcji dziecko – rodzic ma pokaźny wpływ na rozwój zdolności komunikacyjnych dziecka. Zaznaczono również, że interakcja ta ma charakter transakcyjny.

Przeprowadzone badania pozwoliły na ocenę poziomu i typu komunikatów niejęzykowych stosowanych poprzez dzieci z najróżniejszą skutecznością językową w trakcie interakcji z dorosłym. Analiza wyników wykazała różnice międzygrupowe w zakresie poziomu komunikacji niejęzykowej oraz stosowania odmiennych strategii komunikacyjnych. Analiza zachowań rodziców potwierdziła, iż rodzice dzieci z przeróżnym poziomem rozwoju mowy stosują odmienne strategie w trakcie komunikowania się z nimi. Rodzice dzieci z podejrzeniem SLI częściej stosują strategie ograniczające, a także kontrolę imperatywną, pozostali zaś częściej prezentują rozwijające strategie językowe i niejęzykowe.

Niniejsza publikacja pozwoli na ulepszone zrozumienie niedużo opisanego i wciąż nieznanego w Polsce zaburzenia SLI oraz związanych z nim problemów, z którymi borykają się dzieci już w okresie wczesnego dzieciństwa.

Prezentowana książka ta jest dedykowana zarówno dla specjalistów psychologów, pedagogów i logopedów, jak i rodziców zainteresowanych rozwojem swych dzieci.