U źródeł pamięci. o zapominaniu w historii teologii i literaturze (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika)

[...] Eseje zawarte w tym tomie pragną zmierzyć się z tematem zapomnienia odmienianym przez wszystkie przypadki własnej dyscypliny naukowej i jej perspektyw, lecz są przy tym próbą odpowiedzi na pytanie, co staje się z człowiekiem i jego światem, gdy zapomina o tym, co pokaźne.

Otwiera to szereg kwestii wyjątkowo pokaźnych dla nauki, która jeśli ma pozostać wierna starożytnemu ideałowi "scientia", powinna analizować zjawisko zapominania nie tylko w perspektywie psychologicznego zaburzenia, atrofii pamięci, ale musi zwrócić uwagę na pamięć jako istotną «ważność» egzystencjalną.

Historia zna próby wymazania osób i spraw z pamięci zbiorowej czy jednostkowej; poezja i sztuka jawią się jako próby ocalenia pamięci; teologia przywołuje kategorię pamięci jako wezwanie do wierności i równocześnie etycznego memento, broniącego przed wypłukaniem tego, co stanowi o źródle prawdziwie ludzkiego innowacyjnania.

Kryzysy wiary opisywane w Piśmie Świętym tak często były przecież de facto kryzysami pamięci, które prowadziły do rozchwiania tożsamości i życiowego zagubienia (czasem w skali całego narodu). Ale to także filozoficzna świadomość epistemologicznej wagi pamięci dla człowieczego bycia w świecie, która niejednokrotnie wybrzmi w prezentowanej książce.

Dlatego każda z przywołanych dyscyplin - historia, teologia, filozofia i filologia - posiadają tak dużo do powiedzenia w tej sprawie. Jak napisał jeden z najwybitniejszych teologów XX wieku, Hans Urs von Balthasar, przybliżanie się do przedmiotu badań i prowadzone na tej kanwie debat naukowych przypomina nieraz muzyczną fugę.

Motywy krzyżują się ze sobą i przenikają, w pewnym momencie jeden motyw ściga drugi, żeby w końcu wybrzmieć we wspólnym finale. Poniekąd jest to udziałem również tej książki. Prezentuje ona wielowątkową refleksję nad pamięcią i zapominaniem.

Analizują ją historyk, filolog, filozof, etyk, teologowie i poeci, których refleksja przenika w obszar zainteresowań drugiego, łącząc w ten sposób skategoryzowane teksty w jeden czytelny ciąg rozumowania. Interdyscyplinarność studiów idzie w parze z bogactwem formy: znajdują się tu rozważania pełne naukowego rygoru i ścisłości terminologicznej, eseje i analizy filologiczne, lecz także opowiadanie Cezarego Dobiesa, toruńskiego poety i pisarza, na co dzień mieszkającego w Paryżu, zatytułowane Kwiaty wiary, będące literackim głosem w dyskusji o zapomnieniu.

ciekawym wkładem w refleksję, nie tyle poprzez słowo, co poprzez obraz, są ilustracje Artura Majki, znanego rysownika, malarza i fotografa. Tryskające z przebitego boku Chrystusa kwiaty i strumienie wody (źródło życia, zatem i pamięci) i wszelkie motywy znajdujące się na okładce niniejszej książki zaprojektowanej przez Majkę, to artystyczne poszukiwanie w głębinach prawdy, gdzie malarz uderza jakby w inną strunę, niedosłowną, aby wybrzmiały wszystkie dźwięki myśli i w każdej z intelektualnych tonacji.

[...]