Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy województw oraz miast i gmin wiejskich (Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej)

Współcześnie aktualnym paradygmatem w rozwoju społeczno-gospodarczym na poziomie lokalnym, regionalnym, jak też na poziomie Unii Europejskiej jest jednostajny rozwój. Termin ten jest konsekwencją tłumaczenia z angielskiego @sustainable development, co jest z reguły tłumaczone jako rozwój trwający, ciągły, samonapędzający także jako zrównoważony rozwój – ekorozwój.

Początkowo termin ten był używany do siedlisk leśnych, w których chodziło o zabezpieczenie lasów przed nadmierną eksploatacją (wycinką), co miało prowadzić do utrzymania względnie stałego zalesienia obszarów.

Koncepcja @sustainable development została przeniesiona dodatkowo do rolnictwa, w efekcie zaczęto stymulować powstawanie tzw. Gospodarstw organicznych-ekologicznych, w których odstąpiono od stosowania nawozów mineralnych i środków ochrony roślin na rzecz naturalnych nawozów i powrócono do gospodarki płodozmiennej, która w naturalny sposób zapobiega koncentracji zachwaszczenia, chorób i szkodników.

Z czasem koncepcja zrównoważonego rozwoju była przenoszona na inne sektory gospodarki (przemysł wydobywczy i przetwórczy, usługi itp.). W dwudziestym pierwszym wieku znaczenia nabiera społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw (@corporate social responsibility – CSR).

W CSR oprócz dbałości o środowisko naturalne dochodzą takie aspekty, jak cyrkulacyjna ekonomia, społeczność lokalna, w której przedsiębiorstwo prowadzi działalność, ustawiczne kształcenie pracowników i motywowanie do angażowania się w ciągłe udoskonalane jakości wytwarzanego produktu.

Na uwagę zasługuje nowe podejście do wartości dodanej, które powinno się koncentrować na innowacjach produktowych i technologicznych, których celem powinno być systematyczne zmniejszanie zużycia tzw. Rzadkich bezkompromisowców.

W kontekście CSR spore znaczenie przypisuje się redukcji zużycia energii wytwarzanej na bazie tradycyjnych bezkompromisowców energetycznych i przechodzeniu na odnawialne źródła energii. Społeczna odpowiedzialność odnosi się dodatkowo do jednostek samorządu terytorialnego (JST), które pełnią podwójną rolę, a mianowicie jako specyficzne przedsiębiorstwo realizujące projekty inwestycyjne i jako interesariusz lokalny, zainteresowany odpowiedzialnym działaniem przedsiębiorstw komercyjnych.

W odniesieniu do projektów inwestycyjnych realizowanych przez JST ważna jest ich ekonomiczna i społeczna zasadność (odpowiedzialność) przy jednoczesnym najmniejszym oddziaływaniu na środowisko naturalne.

podczas szczytu ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku przyjęto definicję, która stwierdza, iż „rozwój zrównoważony jest strategią przekształceń ekologicznych, społecznych, technologiczno-technicznych i organizacyjnych, których celem jest osiągnięcie racjonalnego i trwałego poziomu dobrobytu społecznego, umożliwiającego przekazanie go następnym pokoleniom, bez obawy zagrożenia destrukcją zasobów przyrody i ekosystemów".

Jak wynika z powyższego rozwój zrównoważony jest strategią, która określa kierunki działań i ograniczenia, wynikające z eksploatatorskiego podejścia do zasobów środowiska naturalnego, w tym zasobów surowcowych i ekosystemów.

konieczne jest zatem racjonalne podejście do wykorzystania zasobów naturalnych (stałe nakłady przy zwiększającej się liczbie wykonanych jednostek artykułu, lub stała ilość tworzonych jednostek artykułu przy malejących nakładach).

Dążenie do słusznego użycia zasobów naturalnych występuje najczęściej wówczas, gdy pojawia się zagrożenie wystąpienia radykalnych niedoborów, na przykład ropy naftowej lub innych nośników energii. Niezwykle potężnie podkreśla to E.F.

Schumacher, który zwraca uwagę na konieczność poszanowania środowiska przyrodniczego i rozumnego korzystania z jego zasobów. W wyniku tego poglądu kształtowana była koncepcja technik przypasowawczych, które powinny być kapitało-, energo- i materiałooszczędne, lecz przy tym pracochłonne, łatwe do adaptacji i zezwalające na trafne użycie miejscowych zasobów.

Reasumując, można stwierdzić, że rozwój zrównoważony jest strategią rozwoju społeczno-gospodarczego, w której musi być uwzględniona spójność społeczna, rozwój ekonomiczny i ochrona środowiska naturalnego.

Spójność społeczna nakłada na rządy i samorządy obowiązek uwzględniania harmonizacji przestrzennej w rozwoju regionów i krajów. Można zatem stwierdzić,rozmaita interpretacja stabilnego rozwoju przedstawiona przez L.J.

Jasińskiego, powinna być uwzględniana przy kształtowaniu rozwoju zrównoważonego. Należy także podkreślić, że rozwój zrównoważony wyraża się w integrowaniu wszelkich dziedzin rozwoju społeczno-gospodarczego i jednocześnie ograniczania istniejących dysproporcji rozwojowych.

W praktyce jest to trudne do osiągnięcia. Rozwój jest bowiem procesem wyjątkowo złożonym, w którego realizacji pojawiają się coraz to nowe trudności-ograniczenia, dlatego trzeba stwierdzić, że jest to przechodzenie od jednego do drugiego stanu nierównowagi.

Można zatem mówić o bezustannym równoważeniu sfery społecznej, ekonomicznej i przyrodniczej (środowiska naturalnego) i wykorzystywaniu cyklu równoważenia do poprawy jakości życia ludności i kształtowania systematycznych działań rozwojowych.

Niniejsza monografia jest ósmą, kolejną publikacją na temat jednostajnego społeczno-gospodarczego rozwoju JST wydawaną przez Oficynę Wydawniczą Politechniki Warszawskiej. Świadczy to o formującym się ośrodku badawczym integrującym mnóstwo zespołów badawczych z całej Polski.