Dziedzictwo kulturowe w kontekście wyzwań zrównoważonego rozwoju (Universitas)

Książka w swym zakresie tematycznym odnosi się do potencjału i wartości dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego. Równocześnie uznaje, że tylko całościowe i zintegrowane podejście może pomóc w uchwyceniu zróżnicowanego wpływu dziedzictwa na poszczególne dziedziny życia i jego rolę w generowaniu różnych wartości, które przyczynią się do kształtowania przyszłego zarządzania tymże dziedzictwem.

jednostajny rozwój – jak wynika z zamieszczonych w niniejszej pracy tekstów – to nie tylko wewnętrzna równowaga pomiędzy środowiskiem naturalnym, gospodarką i społeczeństwem. Chodzi też o równowagę między zróżnicowanymi pod tym względem społecznościami w taki sposób,wytwarzały one jednostajną całość pod względem wartości, posiadających decydujący wpływ na poszczególne dziedziny życia.

Archeologia bowiem nie tylko odtwarza i bada minioną rzeczywistość, lecz projektuje równocześnie tę, w której sama funkcjonuje, będąc jej emanacją. W ten oto sposób, dążąc do równowagi, wzbogaca treść dziejową jej dziedzictwa kulturowego.

prof. Dr hab. Henryk Mamzer Idea zrównoważonego rozwoju, pomimo iż obecna w obiegu i działaniach od ponad trzech dekad, nadal zachowuje swą niesłabnącą aktualność, co więcej, jej dynamika coraz silniej obejmuje swym zakresem także dziedzictwo kultury, czego dowodem jest niniejsza publikacja.

Jako redaktorzy zdajemy sobie sprawę – co przejawia się też zresztą w opiniach Autorów wyrażonych w poszczególnych tekstach zamieszczonych w tomie – że zagadnienia zrównoważonego użycia zasobów dziedzictwa kultury i zachowania ich dla przyszłych pokoleń nie stanowią uniwersalnego remedium na wszystkie problemy, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego, jakie napotyka na swojej drodze ochrona i racjonalne zarządzanie dziedzictwem kulturowym.

Niemniej zauważamy potencjał możliwości wykorzystania dziedzictwa kulturowego jako zasobu dla zrównoważonego rozwoju regionalnego i ochrony krajobrazów kulturowych. Wymaga to skoordynowanej polityki na poziomie regionalnym w kwestiach dotyczących środowiska, rozwoju społecznego, kultury, edukacji, turystyki i rozwoju gospodarczego, a także planowania przestrzennego (Purchla 2014, 28).

potrzebna jest przy tym metodyczna waloryzacja zasobów dziedzictwa kulturowego, będąca podstawowym elementyem jednostajnego zarządzania zasobami dziedzictwa kulturowego i naturalnego, zgodnie z zasadą służebności wobec społeczeństwa i jego potrzeb oraz gwarantującego zachowanie różnorakości tychże zasobów oraz ich wszystkich wartości dla obecnego i przyszłych pokoleń (Affelt 2009, 80).

Dziedzictwo ma olbrzymi potencjał i ważną rolę do odegrania w kontekście stabilnego rozwoju, związanego ze spójnością społeczną, dobrostanem, kreatywnością, efektownością ekonomiczną i promowaniem zrozumienia między społecznościami.

zachęcamy do potraktowania niniejszej publikacji jako otwartego forum podmiany myśli i idei, prezentującego równocześnie refleksje akademickie dotyczące dziedzictwa kulturowego, w tym archeologicznego, jak i jego użyteczne i instytucjonalne ujęcia.

Żywimy nadzieję, że okaże się ona przydatna przy kreowaniu produktywnej, a jednocześnie bazującej na racjonalnych przesłankach polityce w zakresie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym. Z jednej strony będzie stanowić inspirację dla stosowania dziedzictwa w obszarze dobra społecznego, podkreślając jego rolę i potencjał w społeczno-kulturowym rozwoju społeczności lokalnych.

Z drugiej, umożliwi także integrację różnych środowisk naukowych i wypracowanie interdyscyplinarnej współpracy, kształtującej przyszłe działania wokół dziedzictwa kulturowego i archeologicznego. Wreszcie, przez promowanie podejścia do nauki, w którym otaczający świat jest także ważnym partnerem, uzasadni jeszcze silniej konieczność zachowania dziedzictwa kulturowego i jego wartości dla kolejnych pokoleń, zachęcając do jednostajnego zarządzania tym cennym i nieodnawialnym zasobem.

ze Wstępu