Strzyga. baśń (Marek Derewiecki)

„Strzyga" to dziewiętnastowieczna baśń autorstwa Romana Zmorskiego (1822–1867), która stała się inspiracją dla Andrzeja Sapkowskiego do napisania pierwszego opowiadania o wiedźminie Geralcie z Rivii.

Baśń została pierwotnie wydana w 1852 roku, w zbiorze opowiadań zatytułowanym „Podania i baśni ludu w Mazowszu (z dodatkiem kilku szlązkich i wielkopolskich)". Przez literaturoznawców jest zaliczana do gatunku bajki magicznej, z motywem królewny zaklętej w słowiańskiego demona – strzygę.

Zmorski, będący poetą, folklorystą i badaczem legend słowiańskich, sam jednak nie wymyślił postaci królewny-strzygi, zaczerpnął ją z podań ludowych Mazowsza. Baśń o strzydze ma charakter literacki, nadany przez Zmorskiego, lecz bezpośrednio nawiązuje do ludowego pierwowzoru.

W czasie powstania opowiadania, w połowie XIX wieku, wiara w istnienie demonów – strzyg, wampirów, upiorów była szeroko rozpowszechniona na terenie całej Słowiańszczyzny, a jej korzenie sięgają się jeszcze czasów przedchrześcijańskich.

Opowiadanie pt. „Wiedźmin" zostało napisane przez Andrzeja Sapkowskiego na konkurs ogłoszony poprzez miesięcznik „Fantastyka", w którym zajęło trzecie miejsce. Zostało opublikowane w grudniowym numerze magazynu w 1986 roku.

Fabuła opowiadania o wiedźminie jest szczególnie zbliżona do baśni Zmorskiego. Historia Sapkowskiego, jest jednak parodią, łamiącą kanony konwencjonalnej baśni ludowej. Zrywa typowo z charakterem moralizatorskim i wątkami religijnymi obecnymi powszechnie w podaniach ludowych.

Sapkowski został nawet oskarżony o plagiat przez jedną z czytelniczek „Fantastyki". Poniżej przytaczamy treść tego listu: „Szanowna redakcjo! Opublikowane przez was opowiadanie „Wiedźmin" jest bezczelnym plagiatem baśni opracowanej poprzez Romana Zmorskiego pt.

„Strzyga", wydanej w roku 1852 w zbiorze „Podania i baśnie ludu polskiego". Jedynie początek opowiadania został poprzez mężczyzny Sapkowskiego trochę zmieniony – reszta prawie starannie według tekstu Zmorskiego.

Mam nadzieję, że nie pozostawicie tak tej sprawy." Czy powyższe zarzuty są trafne? zachęcamy naszych Czytelników do zapoznania się z obydwoma tekstami i wyrobienia własnej opinii na ten temat. W niniejszym wydaniu zachowano oryginalną pisownię i interpunkcję baśni o strzydze z 1852 roku, aby przybliżyć ją Czytelnikom w postaci, z jaką obcował Andrzej Sapkowski, pisząc swoje pierwsze opowiadanie o Geralcie z Rivii.