Aspekty pedagogiczne sutry lotosu, AZ#ECCEC06AEB/DL-ebwm/pdf (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Częstochowie)

Jak wielokrotnie sygnalizowali wybitni przedstawiciele kulturoznawstwa, filozofii i religioznawstwa, chociażby Paul Williams czy Volker Zotz, Sutra Lotosu, jedna z kilku podstawowych sutr buddyzmu mahajany, mieści opis użycia metod i środków pedagogicznych w wychowaniu, samowychowaniu i nauczaniu, które są wciąż nierozpoznane przez pedagogikę zachodnią i do-tychczas nie wzbogaciły jej wiedzy teoretycznej.

Celem monografii Aspekty pedagogiczne Sutry Lotosu jest rozpoznanie i zaprezentowanie wartości pedagogicznych, a zatem związanych z wychowaniem i nauczaniem, zawartych w jednej z ważniejszych pozycji literatury buddyzmu mahajany – Sutrze Lotosu.

Dotychczas w pedagogice polskiej zostały rozpoznane kwestie teleologii i aksjologii wychowania systemów filozoficzno-religijnych Dalekiego Wschodu, takich jak taoizm, zwłaszcza jego nurt daojia, i konfucjanizm i neokonfucjanizm i – wstępnie – sześciu szkół chińskiej mahajany, na dodatek poczyniłem starania, aby wykazać analogie zachodzące pomiędzy nimi a wartościami zachodnich kierunków pedagogicznych.

Poświęciłem tej problematyce badawczej kilkadziesiąt lat badań, w efekcie czego powstały monografie i liczne artykuły, w tym moje dysertacje: doktorska (częściowo) i habilitacyjna (w całości). W końcowej części książki zamieszczam dwie listy publikacji mojego autorstwa, pierwszą – powiązanych z buddyzmem, drugą – z innymi systemami filozoficzno-religij-nymi Dalekiego Wschodu, które mogą stanowić dodatkową lekturę dla zainteresowanego odbiorcy, zwłaszcza że są w większości przystępne w Internecie.

Poznanie celów i wartości wychowawczych zawartych w wy-mienionej sutrze tworzy możliwość wzbogacenia wiedzy pedagogicznej w zakresie badań podstawowych, dotyczących rozumienia 8 WSTĘP wychowania i samowychowania człowieka w kulturach świata.

Po-siadając taką wiedzę, pedagogika jako nauka może przekroczyć zachodnie standardy budowania swej teorii wychowania, kierując się w stronę wiedzy bardziej uniwersalnej. Proponowana monografia dotycząca teleologii i aksjologii pedagogicznej nieznanego pedagogice i ważnego dzieła buddyzmu mahajany, posiadającego, jak sy-gnalizują przedstawiciele innych nauk, stanowcze walory pedago-giczne, stanowić może kolejny przyczynek w próbie stworzenia bardziej holistycznego obrazu wychowania i samowychowania człowieka, a także ich roli w jego rozwoju.

Podobnie jak moja poprzednia monografia i zarazem praca ha-bilitacyjna – Taoistyczne, konfucjańskie i zachodnie koncepcje pedago-giczne (Częstochowa 2015) – niniejsza praca jest oparte na metodach badań hermeneutycznych i porównawczych, stosowanych w peda-gogice.

W badaniach hermeneutycznych początkowo stawia się je-den problem badawczy, który jest rozwiązywany w trakcie tworze-nia dzieła, a innowacyjnanie hermeneutyczne ujawnia pewne odpo-wiedzi, lecz też wyłania kolejne problemy badawcze.

Zatem pier-wotny problem badawczy stanowi pytanie: jakie wartości pedago-giczne gromadzi Sutra Lotosu, a także z jakimi założeniami kierunków pedagogiki zachodniej one korespondują? Przy opracowywaniu kolejnych rozdziałów pracy wyłoniły się dalsze problemy badawcze, bardziej szczegółowe, jak np.: Czym jest buddyzm mahajany? Jaka jest jego geneza i rozwój? Jakie są jego główne kategorie, doktryna, szkoły i literatura? Czym jest i jaką rolę odgrywa w buddyzmie mahajany Sutra Lotosu? Jakie są wyniki naj-nowszych badań naukowych nad Sutrą Lotosu? Na jakie metody i treści wychowania i nauczania wskazuje sutra? Jakie metafory wy-chowania zawarto w jej poszczególnych częściach i rozdziałach? Dlaczego niektórzy buddyści kontrowersyjnie, czy wręcz skrajnie, interpretowali jej nauki? Jakie analogie występują między warto-ściami pedagogicznymi sutry a założeniami i wartościami zachod- WSTĘP 9 nich kierunków pedagogicznych, zwłaszcza tych posiadających ko-notacje humanistyczne? Badania hermeneutyczne użytkowane w pedagogice mogą po-móc w ujawnieniu ukrytych wartości pedagogicznych sutry, a ba-dania porównawcze używane w pedagogice, dzięki wyodrębnie-niu metainstrumentów „porównawczych" (którymi są określone ka-tegorie i wartości pedagogiczne), wyznaczyć na związki z teleologią i aksjologią wychowania kierunków pedagogiki zachodniej.

Tym samym zezwala na się integrowanie wiedzy pedagogicznej orien-talnej i okcydentalnej, co jest kolejnym ważnym celem monografii. Progresywnanie hermeneutyczne, zwłaszcza odwołanie się do tzw. Koła czy spirali hermeneutycznej, wymaga ciągłego oscylowa-nia między tym, co subiektywne, a tym, co obiektywne, pomię-dzy tym, co wewnątrz, a tym, co na zewnątrz.

pozwala na to – dzięki odwoływaniu się zarówno do własnego doświadczenia, my-śli i przeżyć, a choćby intuicji badacza, jak także nagromadzonej i zgłębianej wiedzy naukowej, a także wyciąganych wniosków – wcho-dzenie na coraz wyższe poziomy rozumienia zagadnienia.

Poszczególne rozdziały dzieła, jak to ujawnia spis treści mono-grafii, oprócz problematyki i zawartości już wcześniej przedstawio-nej, w szczególności skupiają się na rozpoznaniu walorów pedagogicznych w odniesieniu do poszczególnych części (rozdziałów) su-try, w których metaforycznie zawarto opis i działanie upaja-kauśa-lja (upāya-kauśalya), czyli zastosowanych metod i środków pedagogicznych (w nauczaniu buddyzmu).

Materiał badawczy (ujęty też w dołączonej Bibliografii i wspomniany w rozdziale pierwszym) to nie tylko najróżniejsze wersje i tłumaczenia Sutry Lotosu, jak trudno przystępne powielaczowe wydanie polskie Potrójnej Sutry Lotosu, dotarcie do którego trwało dwa lata i wymagało szeroko za-krojonych poszukiwań (m.in.

w polskich wspólnotach buddystów), oparte na angielskim wydaniu – The Threefold Lotus Sutra w prze-kładzie Bunnō Katō i innych uczonych japońskich, wydane poprzez 10 WSTĘP Kosei Publishing Company, amerykańskie wydanie The Lotus Sutra w przekładzie Burtona Watsona, w wydawnictwie Columbia University Press oraz uwzględnione już podczas pisania monografii internetowe wydanie The White Lotus of the Good Dharma, bazujące na tybetańskiej wersji sutry i tłumaczone na bieżąco przez Pe-tera Alana Robertsa.

Są to jeszcze opracowania naukowe uczonych – specjalistów wielu dyscyplin nauki, lingwistów, filologów obcych i tłumaczy, filozofów i kulturoznawców oraz religio-znawców obcych i nielicznych polskich, dotyczące samej sutry, buddyzmu mahajany, a także kontekstu społeczno-kulturowego badanego przedmiotu, ponadto monografie i artykuły polskich i obcych naukowców dotyczące problematyki wychowania na Dalekim Wschodzie, jak w dodatku samej teorii wychowania, stanowczo zaś teleologii, aksjologii i antropologii pedagogicznej oraz epistemologii i metodologii badań jakościowych.