Społeczność małych miast południowej małopolski od końca xvi do końca xviii wieku (Universitas)

Społeczności niewiele znaczących miast w okresie ostatnich dwustu lat przedrozbiorowej Rzeczypospolitej nie budziły do tej pory pokaźniejszego, poza regionalistami, zainteresowania historyków. Małe miasta postrzegano przede wszystkim jako ośrodki podupadłe, zamieszkałe zwykle poprzez rolników. Wnikliwa analiza szerokiej gamy źródeł – setek zapisów metryk ślubów, chrztów i pogrzebów oraz rękopisów i druków: lustracji i inwentarzy, rejestrów podatkowych, wizytacji kościelnych, ksiąg relacji sądów grodzkich, spisów wojskowych – pozwala jednak na skorygowanie takiego obrazu. Głównym punktem odniesienia są trzy nieduże ośrodki: Pilzno, Przecław i Wojnicz, przedstawione na tle pozostałych miast tej wielkości, położonych na południu historycznej Małopolski. Ustalenia zawarte w książce dotyczą jednocześnie spraw ogólnych – wielkości zaludnienia, migracji i związków z wiejskim otoczeniem – jak i bardziej szczegółowych: wewnętrznej hierarchii (zwłaszcza związanej ze sprawowaniem władzy) czy sposobów zarobkowania. Niemało uwagi poświęcono także charakterystyce małomieszczańskiej rodziny i cyklowi życia przeciętnego mieszkańca.

Książka jest pozycją ze wszech miar wartościową […]. Dostajemy bowiem monografię maksymalnie – co podkreślam z naciskiem – wielostronnie źródłową, podejmującą wyraźne i ciągle aktualne problemy funkcjonowania społeczności minimalnych organizmów miejskich, które, jak należycie wiemy, dominowały w pejzażu urbanizacyjnym dawnej Rzeczypospolitej szlacheckiej.

prof. Zw. Dr hab. Cezary Kuklo

Autor zastosował z powodzeniem jakże pożądane we współczesnej historii społecznej metody mieszane, oparte na ilościowych źródłach metrykalnych i narracyjnych (np. Księgi miejskie), stwarzając urozmaicony obraz społeczności niepokaźnych miast południowej Małopolski w długim ciągu dziejowym.

dr hab. Mateusz Wyżga


Piotr Miodunka – historyk, prawnik, adiunkt w Katedrze Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, współautor monografii Pilzna i Wojnicza i Ekobiografii Krakowa. Jego zainteresowania badawcze obejmują: historię społeczno-gospodarczą Polski do XIX wieku, demografię historyczną, geografię historyczną i historię środowiskową.

"Na podstawie obserwacji miast z terenu południowej Małopolski nie wydaje się optymalne – moim zdaniem – sprowadzanie niewielkich miast do roli swoistych tworów pośrednich pomiędzy wsiami a miastami. W sposób zasadniczy ich struktura społeczna i ekonomiczna nie różniła się od miast pokaźniejszych. Były to miasta w pełnym tego słowa znaczeniu – tyle iż w mniejszej skali. […] Mieszkańcy owych mniejszych ośrodków mieli w pełni świadomość mieszczańskiej kondycji, a także negatywnych i pozytywnych stron swej pozycji w ramach własnego stanu i całego społeczeństwa. Nie odbiegały one zbytnio od współczesnych różnic pomiędzy mniejszym a obszerniejszym miastem."

fragment książki