Chadidża i jej czarnookie siostry Wydawnictwo uniwersytetu łódzkiego (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego)

Prezentowana monografia stawia sobie za cel ukazanie literackich wizerunków Arabek i Persjanek z IV–VIII w., które odnaleźć można w utworach cerkiewnosłowiańskich (typowo – proweniencji staroruskiej) z XI–XVI w. W trzech pierwszych rozdziałach odnajdzie Czytelnik omówienie obrazu pań, żyjących na Bliskim Wschodzie w erze przedmuzułmańskiej: mieszkanek perskiego imperium Sasanidów (224–651), lecz nade wszystko – członkiń wielu plemion arabskich, znajdujących się we wspomnianym okresie na zróżnicowanym stopniu rozwoju społecznego i cywilizacyjnego, będących wyznawczyniami tradycyjnych bóstw pogańskich, chrześcijaństwa, judaizmu albo zoroastryzmu. Rozdział czwarty poświęcony został pierwszym muzułmankom, tj. Żonom i córkom proroka Mahometa, a piąty – małżonce jednego z kalifów z dynastii Umajjadów (661–750).

Materiał badawczy stanowią teksty, powstałe kilka stuleci po opisywanych w nich wydarzeniach i na odmiennym kulturowo obszarze, tj. W środowisku Słowian, którzy przyjąwszy chrześcijaństwo w obrządku wschodnim, weszli w sferę bezpośredniego oddziaływania cywilizacji bizantyńskiej (Bułgarzy, Serbowie, Rusini). Podstawą analizy są z reguły teksty staroruskie, zebrane przez autorkę w dużej mierze w latach 2017–2021, w toku bezpośrednich badań nad materiałem rękopiśmiennym, prowadzonych w Rosyjskiej Bibliotece Narodowej w St. Petersburgu i w zbiorach trzech instytucji moskiewskich: Rosyjskiej Biblioteki Państwowej, Państwowego Muzeum Historycznego i Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych.

*

Książka Zofii A. Brzozowskiej odsłania przed Czytelnikiem praktycznie nieznany świat literackiego postrzegania – poprzez chrześcijańskich, przeciętniewiecznych greckich i ruskich pisarzy – pań kręgu orientalnego w okresie poprzedzającym nastanie islamu i po jego ukształtowaniu na Półwyspie Arabskim i poza nim. Historie tych kobiet, pod piórami greckich i ruskich pisarzy miały posiadać także walor dydaktyczny dla ówczesnego czytelnika albo słuchacza. I bez wątpienia posiadały, Autorka to właściwie wydobyła. Transmisja tych przekazów źródłowych – nierzadko zdeformowanych z najróżniejszych względów – do Bizancjum, potem na Ruś, pokazuje stopień zainteresowania zdawałoby się egzotycznym, odmiennym wyznaniowo, odległym światem.

Dr hab. Zdzisław Pentek, prof. UAM Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu