Teajtet (Marek Derewiecki)

Platon szuka w tej pracy odpowiedzi na pytanie, czym właściwie jest wiedza. Pytanie nad wyraz żywe w owych czasach. Wiadomo, iż sofiści nie uznawali wiedzy jednej – prawdziwej, a więc i obowiązującej dla wszystkich.

Protagoras uczył, iż każdy ma swoją prawdę, to znaczy: swoje osobiste mniemanie na równych prawach z mniemaniami innych ludzi. Mniemania różnych osób mogą być sprzeczne z sobą nawzajem i różnią się nie tym, iż jedne są prawdziwe a inne fałszywe, albo jedne bliższe prawdy a inne dalsze, tylko tym, iż jedne zwyciężają, a inne upadają w walce.

Wielu publicystów podpisze i dziś to samo stanowisko. Gorgiasz uczył, iż poznanie rzeczywistości, a więc osiągnięcie prawdy, jest w ogóle niemożliwe. Szerzył się wśród publiczności czytającej i dyskutującej sceptycyzm, czyli wątpienie w to, by w ogóle można było osiągnąć wiedzę, czyli pewien zbiór twierdzeń prawdziwych w jakiejkolwiek dziedzinie.

Szerzył się subiektywizm, czyli to przekonanie, iż prawdy obowiązującej wszelkich ludzi nie ma w ogóle, a każdy ma „prawdę" swoją własną, na własny użytek. W rzeczywistości wszystko jest płynne – mówił niegdyś Heraklit – podobnie jest i w poznawaniu ludzkim.

Tak sądzono. I dziś myśli tak wielu literatów i polityków. Platoński Teajtet zwalcza te stanowiska. Dwie trzecie dialogu to polemika z Protagorasem i uczniami Heraklita. Dopiero część ostatnia zmierza do sformułowania stanowiska pozytywnego, które Platon sam wyznaje.