Kontrola i kontrola zarządcza w jednostkach sektora finansów publicznych - wybrane aspekty i przykłady (Szkoła Główna Handlowa)

Wstęp Kontrola wykonywanych czynności odbywa się praktycznie we wszystkich obszarach funkcjonowania człowieka, instytucji czy przedsiębiorstw. Trudno sobie wyobrazić brak procedur sprawdzania efektów, stanu czy zmian wprowadzanych w podmiotach gospodarczych.

Tym bardziej tak wyraźna jest potrzeba kontrolowania działalności jednostek sektora finansów publicznych, wobec których oczekiwania do ich poprawnego realizowania obowiązków i nałożonych zadań są bardzo wielkie.

Zwłaszcza, że konsekwencje braku prawidłowego funkcjonowania określonych instytucji ponoszą bezpośrednio ich kierownicy, a pośrednio politycy sprawujący władzę w danym okresie. Stąd szczególnie ważne jest wdrażanie i przestrzeganie procedur oraz zasad prowadzenia kontroli w tego typu podmiotach.

Głównym celem niniejszej monografii jest próba przedstawienia rozmaitych aspektów dotyczących kontroli, zwłaszcza kontroli zarządczej w określonych jednostkach sektora finansów publicznych. Przy czym jest to ujęcie wieloautorskie, stąd czasami odmiennie akcentowane są określone problemy.

Wartością dodaną publikacji jest ponadto połączenie wiedzy teoretycznej z bogatym doświadczeniem zawodowym większości autorów, pracujących w sektorze finansów publicznych. Monografia składa się z trzynastu rozdziałów.

W pierwszym rozdziale autorstwa Doroty Kubiś przedstawiono kontrolę zarządczą jako instrument zapewniający dyscyplinę finansów publicznych. Autorka opisała podstawowe obowiązki osób bezpośrednio zaangażowanych w cykl kontroli zarządczej, a także kwestie odpowiedzialności w tym zakresie.

Rozdział drugi napisany poprzez Barbarę Majewską dotyczy teoretycznego i poręcznego ujęcia problematyki systemu kontroli wewnętrznej. W tym celu przeanalizowany został taki system w Wojewódzkim Ośrodku Ruchu Drogowego w Warszawie.

W rozdziale trzecim Angelika Rejmanowska dokonała charakterystyki kwestii związanych z brakiem lub niepoprawnym wykonaniem obowiązków w zakresie kontroli zarządczej w kontekście naruszenia dyscypliny finansów publicznych.

Przedstawiono na dodatek wybrane problemy orzecznicze dotyczące tego obszaru. Autor czwartego rozdziału, Cezary Liberadzki, opisał zadania Najwyższej Izby Kontroli w systemie kontroli państwowej oraz jej wpływ na instytucje państwa.

Zaprezentowane zostały też zasady postępowania kontrolnego prowadzonego przez NIK i zawarto wyniki takiej kontroli w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i w Starostwie Powiatowym w Płońsku. W rozdziale piątym Monika Barszczewska przeanalizowała najczęstsze uchybienia procedur zamówień publicznych oraz możliwość ich identyfikacji zwłaszcza w procesach kontroli zarządczej.

Temat istotnie widoczny z uwagi na wysoki stopień skomplikowania przepisów prawnych w zakresie zamówień publicznych i ich interpretacji przez różne instytucje i organy. Rozdział szósty dotyczy funkcjonowania kontroli zarządczej w Biurze Polonijnym Kancelarii Senatu.

Jego autorka Agata Domańska przedstawiła główne teoretyczne i funkcjonalne aspekty związane z tym obszarem oraz dokonała oceny używanych tam rozwiązań w zakresie kontroli zarządczej. Autorka siódmego rozdziału, Anna Szelka, scharakteryzowała działanie kontroli zarządczej w jednostce samorządu terytorialnego na przykładzie Urzędu Miasta Żory.

Opisany został jeszcze aspekt samooceny kontroli zarządczej, która funkcjonuje w tym mieście. Ósmy rozdział autorstwa Marty Pikulińskiej zawiera analizę rozwiązań w zakresie kontroli wewnętrznej, które obowiązują i są wykorzystywane w jednostkach szkolnictwa wyższego.

Badania przeprowadzono w Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. W dziewiątym rozdziale Sylwia Baer przedstawiła wybrane aspekty kontroli celno-skarbowej w Polsce, uwzględniając przekształcenia dokonywane w organizacji służb skarbowych.

wskazano niektóre świeże regulacje obowiązujące w przepisach prawnych o Krajowej Administracji Skarbowej. Rozdział dziesiąty dotyczy kontrolowania używania środków unijnych. Badania w tym obszarze przeprowadził Krzysztof Szydłak, na przykładzie Programu Interreg VA Brandenburgia-Polska.

Kontrola funduszy unijnych jest o tyle istotna, gdyż nieprawidłowe ich wydatkowanie, oznacza niesfinalizowanie projektu, a tym samym zwrot takich środków. W rozdziale jedenastym Marcin Warda przedstawił wybrane kwestie dotyczące prowadzenia kontroli realizowania zadań w Ministerstwie Obrony Narodowej i jednostkach mu podległych.

Temat ciekawy z uwagi na specyfikę działań podejmowanych w tym obszarze i konieczność silnego sformalizowania procedur. Rozdział dwunasty autorstwa Jakuba Jamki zawiera analizę kontroli w kontekście sprawowanego nadzoru ministrów nad fundacjami w Polsce.

Poruszono w nim na dodatek kwestie kontrolowania fundacji pod kątem przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu. Ostatni, trzynasty rozdział, którego autorką jest Agata Kosowska, dotyczy charakterystyki funkcjonowania i kontroli agencji wykonawczych.

Temat ważny z uwagi na wymóg krystaliczności w działaniu takich podmiotów w kraju. Zawarte w monografii tematy badawcze oczywiście nie wyczerpują problematyki zróżnicowanego typu kontroli w finansach publicznych, lecz są na pewno próbą ukazania obecnego podejścia do tych kwestii w różnych podmiotach i obszarach.

Przestawione konkretne strony, ale i liczne słabości w progresywnaniach kontrolnych wpisują się w kierunek doskonalenia tych procesów. Stąd zdobycie wiedzy na temat aktualnych trendów w tym obszarze popartych interesującymi badaniami jest solidną stroną prezentowanej monografii.

Pragnę serdecznie podziękować Dziekanom Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie, dr. Hab. Romanowi Sobieckiemu, prof. SGH i dr. Hab. Gabrielowi Główce, prof. SGH za przychylność i pomoc w wydaniu niniejszej monografii.