Naukowcy. osobowość, rola, profesjonalizm (Uniwersytet Śląski)

Obszerną pracę zbiorową dotyczącą grupy zawodowej naukowców współtworzą przedstawiciele nauk społecznych, humanistycznych, medycznych i technologicznych, co gwarantuje odpowiednią jakość dyskursu merytorycznego zaprezentowanego w formie trafnie sproblematyzowanych tekstów, w których opisano wyniki badań empirycznych i refleksje teoretyczne.

Reprezentanci wielu dyscyplin naukowych podjęli badania, koncentrując się na problemach dotyczących sytuacji zawodowej naukowców, między innymi przezwyciężania barier indywidualnych i społecznych i uzyskiwania poczucia sensu twórczej pracy naukowej.

W tym celu przeanalizowali takie kategorie porządkujące wyniki badań odnośnie do ludzi nauki, jak „osobowość", „rola", „profesjonalizm". Zasadniczą tezą pracy zbiorowej jest twierdzenie, iż nauka nie rozwija się automatycznie, ale za sprawą ludzi jej oddanych.

Naukę tworzą ludzie-naukowcy, więc i w tej profesji obowiązują zasady wspierania człowieka – pracownika naukowego bądź naukowo-dydaktycznego. Realia ich codziennego życia i zmagań (nawet pokonywania ograniczeń biopsychicznych: zmęczenia, znużenia, wypalenia zawodowego) w znacznym stopniu wyznaczają dynamizm pracy naukowej.

Twierdzenie to zyskuje na znaczeniu w przypadku uprzedmiotowiającego traktowania reprezentantów tej grupy zawodowej (raz to – jako efektywnej taniej siły roboczej zasilającej przemysł i gospodarkę, innym razem – jako antidotum na wszelkie epidemie, plagi, kataklizmy, kryzysy, katastrofy, jakie trapią ludzkość).

Stan zdrowia, kondycja psychofizyczna czy warunki, w jakich żyją i pracują naukowcy rzadko budzą zainteresowanie bądź troskę społeczną. Główną motywację do zbudowania pracy zbiorowej stanowiła obawa o los tej grupy profesjonalistów oraz skłonienie społeczeństwa do refleksji nad niepokojącymi procesami i mechanizmami sprowadzającymi działalność naukową choćby do produkcji elit intelektualnych.

Zacieranie znaczenia działalności naukowej jako idei sprawczej pozytywnej przemiany świata i jako humanizującego programu badawczego może tworzyć zagrożenie dla regionalnej i globalnej inkluzji społecznej.

Dotychczasowe publikacje z zakresu naukoznawstwa poruszały zwykle problematykę: nauki jako dziedziny życia społecznego; dydaktyki bądź pedagogiki szkoły wyższej; idei uniwersytetu i etosu uniwersyteckiego; kultury akademickiej; relacji pomiędzy różnorodnymi podmiotami obecnymi na uczelni: pracownikami a studentami czy doktorantami; polityki w rodzimym szkolnictwie wyższym.

Natomiast nad wyraz rzadko dotyczyły naukowców, a przecież badania nad uczonymi są z pewnością podstawowym i niezbędnym aspektem badania nauki. Praca, którą przedkładamy czytelnikom jest adresowana do uczonych reprezentujących wszystkie nauki i subdyscypliny.

Polecamy ją w dodatku doktorantom i studentom i podmiotom współpracującym z uniwersytetem, choćby zawodowo stosującym wyniki badań, zwłaszcza odkrycia, wynalazki, racjonalizacje w określonych dziedzinach użytecznych.

Sądzimy, iż może okazać się niebanalna jeszcze dla członków rodzin przedstawicieli tej grupy zawodowej, aby lepiej poznali i zrozumieli specyfikę ich trudu badawczego. Do zaznajomienia się z jej treścią namawiamy także praktykujących psychologów, pedagogów, nauczycieli, wychowawców, opiekunów i animatorów młodzieży, gdyż diagnozują, a także kształtują zainteresowania poznawcze swych uczniów, żeby tym lepiej przygotowali ich do przyszłego studiowania i ewentualnego zatrudnienia na uniwersytecie.