środki trwałe w jednostkach sektora publicznego (Izabela Motowilczuk)

W publikacji przedstawiono zasady nabywania, zbywania, likwidacji, amortyzowania i umarzania i dokumentowania środków trwałych, a także ujmowania tych operacji w księgach rachunkowych. Uwzględniono przy tym postanowienia KSR 11 i najnowszego Stanowiska KSR w sprawie użytkowania wieczystego. Całość ilustrują liczne przykłady z praktyki.
W części I i II omówione są zagadnienia będące przedmiotem standaryzacji, dotyczące ujmowania środków trwałych, a także ich amortyzowania do celów bilansowych. Praktyczne wykorzystanie tych reguł przedstawiono na przykładach operacji występujących w jednostkach organizacyjnych sektora publicznego. Z książki można m.in. Dowiedzieć się:
● jakie są zasady uznawania składnika majątkowego za środek trwały, z zastosowaniem kryteriów: postaci środka trwałego, okresu ekonomicznej funkcjonalności, kompletności i zdatności do użytkowania, przeznaczenia na własne zapotrzebowania jednostki, wartości pokaźnej,
● jak kreuje się obiekty inwentarzowe środków trwałych,
● jak dobrze ustala się wartość początkową środków trwałych w cenie nabycia, kosztach wytworzenia, wartości szacowanej,
● w jaki sposób dokonywać zmian wartości początkowej i granic obiektów środków trwałych w trakcie ich stosowania,
● jak rozliczać nakłady ponoszone na środki trwałe podczas ich używania,
● kiedy należy zaprzestać ujmowania środków trwałych w ewidencji księgowej,
● jakie są zasady przeprowadzania inwentaryzacji środków trwałych metodami spisu z natury i weryfikacji zapisów księgowych z dokumentacją źródłową,
● czym różnią się pojęcia: amortyzacja i umorzenie oraz – amortyzacja bilansowa i podatkowa,
● jaka wartość podlega amortyzacji,
● jakie są podstawowe metody amortyzacji,
● w jaki sposób ustala się jednostkowe stawki amortyzacyjne dla środków trwałych,
● jakie zasady obowiązują przy dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych od zbiorczych obiektów inwentarzowych środków trwałych,
● jakie są dozwolone uproszczenia w zakresie amortyzacji,
● na jakich zasadach następuje wznowienie amortyzacji w całości umorzonych środków trwałych,
● jakie są zasady dokonywania weryfikacji okresów i stawek amortyzacyjnych.
W części III zostały natomiast omówione – krok po kroku – zasady przeprowadzania, dokumentowania i ujmowania w ewidencji księgowej operacji gospodarczych dotyczących środków trwałych, charakterystycznych dla różnorodnych typów jednostek organizacyjnych sektora publicznego. Z tej części można dowiedzieć się m.in.:
● w jaki sposób należy należycie wyposażać w mienie nieruchome jednostki sektora finansów publicznych i jak dokumentować przeprowadzane w tym zakresie operacje, które dotyczą środków trwałych będących nieruchomościami (w szczególności omówione zostały sposoby ewidencjonowania oddania nieruchomości w trwały zarząd i stosowanie wieczyste),
● jak prawidłowo ujmować środki trwałe jednostek obsługujących i obsługiwanych w razie zorganizowania CUW,
● jakich czynności należy dokonać, żeby doprowadzić ewidencję księgową środków trwałych stanowiących nieruchomości (gruntów, budynków, budowli) do stanu zgodnego ze stanem faktycznym,
● jak właściwie ujmować nakłady na udoskonalenie obcych środków trwałych,
● jak ustalić procedury kontroli zarządczej w zakresie ustalania planów finansowych jednostek, by uniknąć błędów dotyczących nieprawidłowego klasyfikowania wydatków na nabycie, udoskonalenie, bieżące utrzymanie i remonty środków trwałych,
● jak przeprowadzać i dokumentować spis z natury środków trwałych zgodnie z zaleceniami KSR 11,
● na co należy zwrócić szczególną uwagę w jednostkach, które zdecydują się na przyjęcie Stanowiska KSR dotyczącego używania wieczystego i dokonywanie odpisów z tytułu trwałej utraty wartości od gruntów oddanych w użytkowanie wieczyste.
Dla omawianych przypadków są przedstawione wzory wypełnionych dokumentów księgowych oraz sposoby korygowania najczęstszych nieprawidłowości spotykanych w ewidencji środków trwałych w jednostkach tego sektora.
Dopełnieniem całości są: tekst KSR 11 wraz z jego omówieniem, tekst Stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie ujęcia, wyceny i prezentacji gruntów podanych w użytkowanie wieczyste, wyciąg KSR nr 7 wraz z jego omówieniem oraz dodatek specjalny zawierający komplet testów kontrolnych. Za ich pomocą można samodzielnie skontrolować prawidłowość najważniejszych aspektów związanych z dokumentowaniem obrotu, ewidencją środków trwałych i środków trwałych w budowie oraz ich amortyzowaniem i zlikwidować stwierdzone błędy. Załączony jest także dodatkowy formularz kontrolny – dla urzędów obsługujących organy jednostek samorządu terytorialnego, które przyjmą do stosowania Stanowisko KSR dotyczące stosowania wieczystego. Może on służyć jednocześnie jako lista czynności do wykonania, związanych z pierwszym wykorzystaniem Stanowiska, jak i jako formularz kontrolny, używany w kolejnych latach po przyjęciu Stanowiska przy wykonywaniu czynności przygotowawczych do zamknięcia ksiąg rachunkowych.