Innowacje technologiczne i społeczne w rozwoju społeczno-gospodarczym - wybrane aspekty (Naukowe Wydawnictwo IVG)

Zmiany występujące w otoczeniu w sposób stanowczy i dynamiczny oddziałują na warunki, w jakich żyje i gospodaruje człowiek. Współczesny świat i jego struktury są zdeterminowane najczęściej przez obecne oraz przyszłe tendencje rozwojowe w zakresie nauki i techniki. Pod wpływem osiągnięć naukowo-technologicznych i dokonującego się postępu technologicznego pojawia się konieczność szerszego podejścia do kwestii kreowania trwałego, a także stabilnego rozwoju w oparciu o nowoczesność. Oznacza to niezrównany dotąd wzrost roli wiedzy i innowacji w rozwoju przeróżnych systemów rozpatrywanych w układzie mikro-, mezo- i makroekonomicznym. Podstawowym czynnikiem wytwórczym współcześnie stała się wiedza. Zauważyć należy również pokaźne przeobrażenia strukturalne jakim uległ rynek oraz pojawienie się nowych form instytucji. W takiej sytuacji osiągnięcie celów, jakie stoją przed poszczególnymi podmiotami czy gospodarkami, musi odbywać się z znacznym naciskiem na innowacje, które w różnym zakresie i na adekwatnych płaszczyznach powinny zostać włączone w wytworzone i realizowane koncepcje rozwoju.

O dostrzeganiu roli i znaczenia innowacji dla współczesnego rozwoju społeczno-gospodarczego większości rozwiniętych krajów na świecie, świadczą przyjęte i od lat realizowane koncepcje strategiczne. Stany Zjednoczone doskonalą opracowany i wdrożony w 2009 r. Plan Strategy for American Innovation. Z kolei Unia Europejska realizuje obecnie strategię Europa 2020, na bazie której przygotowane i wdrożone zostały strategiczne plany rozwoju poszczególnych krajów - członków UE. Japonia chcąc aktywnie wykorzystywać potencjał jaki niosą ze sobą innowacje i dążąc do zachowania swej nadzwyczajnej pozycji na świecie pod względem progresywności, opracowała w 2013 r. Innowacyjny plan rozwoju w obszarze Nauka-technologia-Innowacje (Comprehensive Strategy on STI). Na świecie podejmowanych jest szereg różnych inicjatyw na rzecz międzynarodowej współpracy w zakresie szeroko pojmowanej działalności nowoczesnej i transferu techniki.

Wszystkie te działania utwierdzają w przekonaniu, że świadomość roli innowacji we współczesnym świecie jest coraz pokaźniejsza, a w ślad za tym powinny być podejmowane trafne działania prowadzące do intensyfikacji procesów innowacyjnych. Chodzi zatem o tworzenie i upowszechnianie nowych produktów, technice, koncepcji działania, sposobów organizacji, modeli biznesu, czyli dokonywanie najróżniejszych rodzajów innowacji w systemie społeczno-gospodarczym. Powszechnie podkreślana jest potrzeba dążenia do nowoczesności przedsiębiorstwa (organizacji), jako podstawowego wymogu skutecznego funkcjonowania, a także rozwoju w niepewnym i zmiennym otoczeniu. Tu szczególną rolę odgrywają zwłaszcza: innowacje technologiczne, organizacyjne, marketingowe.

Jednak zauważyć należy, iż innowacje są ważne nie tylko z punktu widzenia funkcjonowania podmiotów gospodarczych,dodatkowo środowiska naturalnego czy społeczeństwa. Coraz powszechniej głoszony i akceptowany jest pogląd, iż należy unikać rozdzielania celów gospodarczych od długookresowych wyzwań jednostajnego rozwoju, uznając że podejmowane działania mogą mieć wzajemnie stymulujący wpływ. Sprostanie tym wyzwaniom jest osiągalne dzięki zintegrowaniu polityki środowiskowej, gospodarczej i społecznej. W każdym ze wspomnianych wymiarów istotne miejsce znajdują innowacje.

Procesy nowoczesne zachodzą w społeczeństwie, którego poszczególni członkowie tworzą innowacje i z nich korzystają. Stąd również potrzeba zwrócenia uwagi na innowacje społeczne, których rolą jest nie tylko, jak to wynika z opracowanych dokumentów strategicznych, podnoszenie jakości życia społeczeństwa, jakości środowiska naturalnego, jakości kapitału ludzkiego, lecz które równocześnie przyczynić się mogą do spełnienia szeregu zróżnicowanych wyzwań (społecznych, gospodarczych). Pełnią one ważną rolę w rozwoju krajów, ich gospodarek, a w szczególności rynków, w tym rynku pracy.

Celem niniejszego opracowania jest próba teoretycznej i empirycznej analizy wybranych aspektów związanych z istotą, kreowaniem oraz determinantami inno-wacji technicznych i społecznych oraz identyfikacja ich wpływu na rozwój określonych struktur, tj. Podmiotów, gospodarki, społeczeństwa.

Badania i analizy, podjęte przez zespół autorski, w szczególności służyły osią-gnięciu następujących celów cząstkowych, obejmujących:

• określenie roli innowacji w kształtowaniu przewagi konkurencyjnej podmiotów i gospodarki,

• prezentację innowacji w sektorze bankowym,

• analizę wpływu wielkości przedsiębiorstwa oraz charakteru własności na dzia-łania postępowe podejmowane w sektorze wysokiej techniki,

• ocenę wpływu zasięgu sprzedaży przedsiębiorstw na aktywność innowacyjną,

• analizę studium przypadku wybranej innowacji finansowej o charakterze tech-nologicznym zaimplementowanej w niepowtarzalnym systemie, jaki wytwarza samorząd regionalny,

• identyfikację miejsca i roli innowacji społecznych na rynku pracy,

• identyfikację podobieństw i różnic występujących w obrębie innowacji społecz-nych oraz koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu, przedstawienie moż-liwości użycia innowacji w działaniach promocyjnych organizacji.

Wspomnianą problematykę w zaprojektowanym zakresie przedmiotowym, podmiotowym, czasowym i przestrzennym podjął zespół autorów, posiadając na uwadze przekonanie, że dynamiczny i jednostajny rozwój gospodarki, społeczeństwa czy poszczególnych organizacji wymaga trafnego potencjału innowacyjnego, zezwalającego na sprawne wdrażanie najróżniejszych innowacji (np. Technicznych, społecznych). Z tego względu permanentne myślenie i analizo-wanie w przeróżnych rozmiarach, problemów związanych z innowacjami jest współcześnie koniecznością. Przesądza to o stałym zainteresowaniu tą problematyką równocześnie ze strony badaczy, jak i praktyków, co z kolei znajduje swoje odzwierciedlenie w opracowaniach naukowych powstających w wyniku badań prowadzonych w tym zakresie.

Podstawową hipotezą badawczą jest twierdzenie, iż współcześnie kreowanie trwałego i zrównoważonego rozwoju wymaga odpowiedniego zakresu działań innowacyjnych realizowanych w różnych obszarach, które stanowią strategiczną determinantę funkcjonowania systemu.

Do oceny zjawisk poddanych badaniu wykorzystano rozmaite źródła danych, posłużono się danymi statystycznymi pochodzącymi z wyspecjalizowanych krajowych i międzynarodowych instytucji badawczych, GUS, a także zgromadzonych indywidualnie przez autorów bezpośrednio w analizowanych podmiotach.

znaczącemu celowi i zakresowi prowadzonych analiz podporządkowano określony układ pracy, która obejmuje łącznie dziewięć rozdziałów o różnym charakterze, tj. Teoretycznym i empirycznym, skupionych w dwóch blokach problemowych. W pierwszym zaprezentowano wybrane zagadnienia związane z wdrażaniem innowacji o charakterze technicznym. W drugim z kolei uwaga skupiona została na określonych aspektach dotyczących innowacji społecznych.

W rozdziale pierwszym skupiono uwagę na progresywności jako podstawowym czynniku kreowania konkurencyjności przedsiębiorstw. Na tym tle dokonano analizy uwarunkowań działalności progresywnej i oceny poziomu postępowości przedsiębiorstw w Polsce na tle innych krajów UE.

Rozdział drugi poświęcono prezentacji różnych rodzajów innowacji wdrażanych w sektorze usług bankowych w Polsce.

W rozdziale trzecim uwagę skupiono na innowacjach w sektorze przemysłu wysokiej techniki. Tę część opracowania poświęcono prezentacji wyników badań empirycznych mających na celu ocenę wpływu wielkości i charakteru własności przedsiębiorstwa na podejmowaną aktywność nowoczesną.

W rozdziale czwartym autorzy dokonali analizy wpływu zasięgu sprzedaży na działalność innowacyjną przedsiębiorstw. Badania empiryczne przeprowadzono wśród podmiotów gospodarczych funkcjonujących w lubuskim regionalnym systemie progresywnym.

Rozważania prowadzone w rozdziale piątym znakomicie dowodzą jak dalece umowny i nieraz subiektywny charakter mają próby klasyfikowania innowacji. W tej części zaprezentowana została bowiem jedna z innowacji finansowych (pieniądz elektroniczny w postaci karty usług publicznych), której istota oparta została na wykorzystaniu nowoczesnych technice w przestrzeni publicznej (samorządzie regionalnym).

W rozdziałach szóstym i siódmym autorzy główną uwagę skupiają na innowacjach społecznych i ich szczególnym miejscu na rynku pracy. Rozdział szósty ukazuje istotę innowacji społecznych, a także politykę państwa jako determinantę stymulowania tego typu innowacji na rynku pracy. Dodatkowo autorka omawia wybrane przykłady innowacji społecznych na rynku pracy w Polsce oraz wybranych krajach UE. W kolejnym, tj. Siódmym rozdziale, zaprezentowany został problem najnowocześniejszych metod aktywizacji zawodowej, ze szczególnym uwzględnieniem matrycy CMP jako narzędzia wsparcia tego typu procesów.

W rozdziale ósmym dokonano porównania innowacji społecznych z koncepcją społecznej odpowiedzialności biznesu, wskazując na występujące w tym zakresie podobieństwa i różnice.

Rozdział dziewiąty poświęcono omówieniu praktyki w wykorzystaniu innowacyjnych metod promocji zaimplementowanych w organizacji publicznej, o szczególnej funkcji w zakresie zaspokajania potrzeb społecznych, jaką jest Muzeum Narodowe w Szczecinie.

Zaprezentowany zakres problemowy i postawione cele badawcze współokreśliły zastosowane, wielopłaszczyznowe podejście badawcze. W warstwie konceptualnej pracy wykorzystano typowo metodę wnioskowania dedukcyjnego, a także analizę porównawczą, natomiast na poziomie obserwacyjno-empirycznym poza wnioskowaniem indukcyjno-dedukcyjnym, posłużono się wybranymi metodami statystyczno-ekonometrycznymi (tj. Rozbiór strukturalny czy modelowanie z użyciem zmiennych dychotomicznych typu probit) oraz analizami studium przypadku.

Książka przygotowana została z myślą o słuchaczach studiów ekonomicznych różnorodnych typów, na osobach podnoszących kwalifikacje z tego zakresu, decydentach odpowiedzialnych za tworzenie i realizację krajowej i regionalnej polityki postępowej, a także menedżerach zarządzających różnorodnymi organizacjami (prywatnymi i publicznymi), którzy odpowiadają za kształt wykonywanej strategii rozwoju.

Redaktorzy pozostają w nadziei, iż zaprezentowany zakres merytoryczny i zaimplementowane podejście metodyczne, pozwolą wzbogacić wiedzę Czytelników na temat rozpatrywanych kategorii innowacji i wybranych problemów im towarzyszących.

Joanna Wiśniewska, Arkadiusz Świadek