Alergologia (Wydawnictwo Lekarskie PZWL)

Tytuł Alergologia Autor Krystyna Obtułowicz Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-5101-8 Rok wydania 2016 liczba stron 544 Format mobi, epub Spis treści Przedmowa XV Wykaz skrótów XVII I. ALERGOLOGIA OGÓLNA 1 1. Wprowadzenie i rys historyczny alergologii – Krystyna Obtułowicz 3 2. Epidemiologia chorób alergicznych – Radosław Gawlik, Joanna Orlicz-Widawska 11 3. Patomechanizm i typy alergii – Ewa Czarnobilska 17 3.1. Nadwrażliwość rodzaju I – reakcja anafilaktyczna 18 3.1.1. Mediatory preformowane mastocytów 20 3.1.2. Mediatory powstające de novo podczas aktywacji komórek tucznych 20 3.1.3. Cytokiny wyprodukowane podczas degranulacji komórek tucznych 21 3.1.4. Przebieg reakcji IgE-zależnej 22 3.2. Nadwrażliwość typu II 23 3.3. Nadwrażliwość rodzaju III 24 3.4. Nadwrażliwość typu IV 24 4. Dziedziczenie alergii – Anna Bogdali, Krystyna Obtułowicz 28 4.1. Wprowadzenie 28 4.2. Dziedziczenie chorób alergicznych 32 5. Alergia, autoimmunizacja i niedobory odporności – Danuta Kowalczyk, Krystyna Obtułowicz 38 5.1. Choroby autoimmunizacyjne w PID 39 5.2. Monogenowe PID i ich asocjacje z chorobami autoimmunizacyjnymi 40 5.2.1. Defekty dotyczące limfocytów T i/albo indukcji tolerancji grasiczej lub pozagrasiczej 40 5.2.2. Niedobory białek układu dopełniacza 40 5.2.3. Zespół hiper-IgM 41 5.2.4. Niedobory spowodowane przez defekty monogenowe dotyczące wielu populacji komórek 41 5.3. Poligenowe PID i ich asocjacje z chorobami autoimmunizacyjnymi 42 6. Alergeny naturalne i alergeny środowiska skażonego – Dorota Myszkowska 47 6.1. Wprowadzenie 47 6.2. Alergeny wziewne 48 6.3. Alergeny pokarmowe 51 6.3.1. Alergeny roślinne 51 6.3.2. Alergeny pochodzenia zwierzęcego 52 6.4. Reakcje krzyżowe 53 6.5. Alergeny środowiska skażonego 55 7. Zasady klinicznej diagnostyki alergologicznej – Marcin Stobiecki, Małgorzata Sacha 58 7.1. Ocena chorego z podejrzeniem alergii 58 7.1.1. Wywiad 58 7.1.2. Badanie fizykalne 61 7.2. Podstawowe badania diagnostyczne in vivo – testy skórne 62 7.2.1. Podstawowe zasady wykonywania testów skórnych 62 7.2.2. Przeciwwskazania i ograniczenia dotyczące testów skórnych 62 7.2.3. Punktowe testy skórne (PTS) 63 7.2.4. Testy śródskórne (TŚ/IDT) 65 7.2.5. Naskórkowe testy płatkowe (NTP) 66 7.2.6. Skórne testy niestandardowe 66 8. Diagnostyka laboratoryjna w chorobach alergicznych – Wojciech Dyga, Dorota Myszkowska, Ewa Gomółka 67 8.1. Badania immunologiczne – Wojciech Dyga 67 8.1.1. Diagnostyka alergii oparta na komponentach alergenowych (CRD – component resolved diagnostics) 68 8.1.2. Testy komórkowe 69 8.1.3. Oznaczanie biomarkerów – mediatorów reakcji alergicznej w bezkompromisowicy 71 8.2. Badania cytologiczne błon śluzowych dróg oddechowych – Dorota Myszkowska 73 8.2.1. Cytologia błony śluzowej nosa 74 8.2.2. Cytologia błony śluzowej gardła 78 8.2.3. Cytologia krtani 78 8.2.4. Cytologia spojówki 78 8.3. Badanie alergenów środowiskowych w powietrzu zewnętrznym i w środku pomieszczeń – Dorota Myszkowska 80 8.3.1. Znaczenie monitoringu pyłkowego w rozpoznawaniu i leczeniu alergii pyłkowej 81 8.3.2. Monitorowanie leczenia objawowego alergii pyłkowej 82 8.3.3. Monitorowanie i ocena sprawności swoistej immunoterapii (SIT) w alergii pyłkowej 82 8.3.4. Monitoring biologiczny pomieszczeń zamkniętych 83 8.4. Pomiar zawartości czynników chemicznych w powietrzu we wnętrzu pomieszczeń – Ewa Gomółka 84 9. Farmakologiczne leczenie chorób alergicznych – Jarosław Woroń, Małgorzata Sacha 86 9.1. Leki przeciwhistaminowe w leczeniu chorób alergicznych 86 9.1.1. Rola histaminy i jej receptora w reakcjach alergicznych 88 9.1.2. Antagoniści receptora histaminowego H1 89 9.1.3. Farmakokinetyka leków przeciwhistaminowych 89 9.1.4. Leki przeciwhistaminowe w alergicznym nieżycie nosa i spojówek 91 9.1.5. Leki przeciwhistaminowe w astmie oskrzelowej 92 9.1.6. Leki przeciwhistaminowe w alergicznych chorobach skóry 92 9.1.7. Interakcje leków przeciwhistaminowych 93 9.2. Glikokortykosteroidy w leczeniu chorób alergicznych 98 9.3. Leki antyleukotrienowe w leczeniu chorób alergicznych 100 9.4. Anty-IgE (omalizumab) w leczeniu chorób alergicznych 102 9.5. Beta2-sympatykomimetyki w leczeniu chorób alergicznych 106 10. Zasady przyczynowego leczenia alergii – Krystyna Obtułowicz 109 11. Immunoterapia alergenowa (AIT) w leczeniu chorób alergicznych – Ewa Cichocka-Jarosz 114 11.1. Wprowadzenie 114 11.2. Wyszczególnionia i przeciwwskazania do AIT 116 11.2.1. Wyznaczonia immunologiczne 116 11.2.2. Wyróznionia kliniczne 117 11.2.3. Przeciwwskazania do AIT 117 11.3. Warianty preparatów stosowanych w AIT 118 11.4. Schematy leczenia 123 11.5. Bezpieczeństwo AIT (działania niechciane, reakcje miejscowe) 124 11.5.1. Czynniki ryzyka wystąpienia reakcji systemowej w trakcie stosowania AIT 128 11.6. Efektywność AIT w leczeniu chorób alergicznych 128 12. Immunoterapia naskórna – Marian Szczepanik 132 12.1. Wprowadzenie 132 12.2. Układ odpornościowy skóry 132 12.3. Skóra jako miejsce podania leku 135 12.4. Supresja odpowiedzi immunologicznej przez naskórną aplikację antygenu w warunkach eksperymentalnych 136 12.5. Terapia stwardnienia rozsianego przez naskórną aplikację antygenu 138 12.6. Skóra jako miejsce wywołania immunopotencjacji 140 12.7. Naskórna immunizacja w terapii schorzeń alergicznych 141 12.8. Supresja reakcji alergicznej poprzez naskórną immunizację antygenem i ligandem TLR w warunkach eksperymentalnych 142 II. KLINICZNY PRZEGLĄD CHORÓB ALERGICZNYCH 145 13. Alergiczne choroby górnych dróg oddechowych – Barbara Rusinek 147 13.1. Alergiczny nieżyt nosa 147 13.1.1. Patomechanizm 148 13.1.2. Klasyfi kacja i obraz kliniczny 149 13.1.3. Rozpoznanie 151 13.1.4. Leczenie 164 13.1.5. Szczególne postacie ANN 170 13.2. Zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych 174 13.2.1. Ostre zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych 175 13.2.2. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych 176 13.2.3. Przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok z polipami 180 13.2.4. Szczególne postaci przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipami 182 13.3. Choroby alergiczne jamy ustnej i gardła 183 13.3.1. Zespół alergii jamy ustnej 183 13.3.2. Pokrzywka kontaktowa indukowana lateksem 185 13.3.3. Alergiczne kontaktowe zapalenie jamy ustnej 185 13.3.4. Nawracające aftowe zapalenie jamy ustnej 186 13.3.5. Polekowe zmiany w jamie ustnej 187 13.3.6. Przerost migdałka gardłowego 187 13.3.7. Przerost migdałków podniebiennych 188 13.4. Choroby alergiczne ucha 189 13.4.1. Alergiczny wyprysk kontaktowy ucha zewnętrznego 189 13.4.2. Zaburzenia czynności trąbki słuchowej i wysiękowe zapalenie ucha środkowego 190 13.4.3. Eozynofilowe zapalenie ucha środkowego 191 13.5. Alergia krtani 192 13.5.1. Obrzęk naczynioruchowy gardła i krtani 192 13.5.2. Zapalenia krtani 194 14. Alergiczne choroby dolnych dróg oddechowych – Grażyna Bochenek, Krzysztof Sładek 196 14.1. Astma oskrzelowa 196 14.1.1. Klasyfikacja 196 14.1.2. Epidemiologia 198 14.1.3. Etiologia i patogeneza 198 14.1.4. Obraz kliniczny 201 14.1.5. Przebieg naturalny 201 14.1.6. Rozpoznanie 201 14.1.7. Badania dodatkowe 202 14.1.8. Kontrola astmy 204 14.1.9. Rozpoznanie różnicowe 204 14.1.10. Leczenie astmy 204 14.1.11. Szczególne postacie astmy 213 14.2. Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 218 14.2.1. Obraz kliniczny 220 14.2.2. Diagnostyka kliniczna i różnicowa 220 14.2.3. Zasady leczenia 221 14.3. Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna 221 14.3.1. Obraz kliniczny 222 14.3.2. Diagnostyka kliniczna i różnicowa 222 14.3.3. Zasady leczenia 222 14.4. Zapalenie oskrzelików 223 14.4.1. Zarostowe zapalenie oskrzelików 223 14.4.2. Ostre zapalenie oskrzelików 224 14.4.3. Rozlane zapalenie oskrzelików 224 14.4.4. Zapalenie oskrzelików związane z narażeniem na pyły mineralne 224 14.5. Zespoły hipereozynofilowe 224 14.5.1. Zakażenia pasożytnicze 225 14.5.2. Płucne odczyny polekowe 225 14.5.3. Alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna 226 14.5.4. Przewlekłe eozynofilowe zapalenie płuc 226 14.5.5. Ostre eozynofilowe zapalenie płuc 226 14.5.6. Zespół hipereozynofilowy 227 14.5.7. Eozynofilowe zapalenie oskrzeli 227 14.6. Eozynofilowa ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń (zespół Churga–Strauss) 228 14.6.1. Objawy 228 14.6.2. Rozpoznanie 229 14.6.3. Zasady leczenia 229 14.7. Badania czynnościowe w chorobach alergicznych dolnych dróg oddechowych 230 15. Alergia u dzieci – wybrane zagadnienia – Danuta Chmielewska-Szewczyk, Barbara Rusinek 236 15.1. Alergia górnych dróg oddechowych u dzieci – Barbara Rusinek 236 15.1.1. Alergiczny nieżyt nosa 236 15.1.2. Niealergiczne nieżyty nosa i zapalenie zatok 238 15.1.3. Polipy nosa 239 15.1.4. Nawracające zapalenia krtani 239 15.2. Astma wczesnodziecięca – Danuta Chmielewska-Szewczyk 240 15.2.1. Epidemiologia 241 15.2.2. Czynniki ryzyka rozwoju astmy 242 15.2.3. Rozpoznawanie astmy u dzieci poniżej 6. Roku życia 248 15.2.4. Diagnostyka astmy wczesnodziecięcej 250 15.2.5. Badania czynnościowe układu oddechowego u dzieci poniżej 5. Roku życia 256 15.2.6. Leczenie astmy wczesnodziecięcej 258 16. Alergiczne choroby skóry – Magdalena Czarnecka-Operacz, Dorota Jenerowicz, Aleksander Obtułowicz, Grażyna Antoszczyk 263 16.1. Wprowadzenie – Magdalena Czarnecka-Operacz 263 16.2. Atopowe zapalenie skóry – Magdalena Czarnecka-Operacz, Dorota Jenerowicz 264 16.2.1. Definicja i charakterystyka kliniczna 264 16.2.2. Badania pomocnicze stosowane w diagnostyce atopowego zapalenia skóry 267 16.2.3. Etiopatogeneza – kształt ogólny 268 16.2.4. Zaburzenia immunologiczne w atopowym zapaleniu skóry 270 16.2.5. Diagnostyka różnicowa 272 16.2.6. Naturalny przebieg 272 16.2.7. Leczenie 273 16.2.8. Powikłania 278 16.2.9. Rokowanie 278 16.2.10. Profi laktyka 278 16.2.11. Podsumowanie 280 16.3. Kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy) – Grażyna Antoszczyk 281 16.3.1. Definicja i postacie 281 16.3.2. Obraz kliniczny 284 16.3.3. Rozpoznanie 286 16.3.4. Diagnostyka różnicowa 289 16.3.5. Obraz histopatologiczny 290 16.3.6. Leczenie 290 16.3.7. Podsumowanie 291 16.4. Pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy – Aleksander Obtułowicz 292 16.4.1. Definicja 292 16.4.2. Częstość występowania i naturalny przebieg 293 16.4.3. Obraz kliniczny 293 16.4.4. Etiopatogeneza 294 16.4.5. Klasyfikacja pokrzywki 296 16.4.6. Ocena aktywności pokrzywki 298 16.4.7. Postępowanie diagnostyczne w pokrzywce 298 16.4.8. Diagnostyka różnicowa pokrzywki 301 16.4.9. Leczenie pokrzywki 301 16.4.10. Podsumowanie 304 17. Alergia na pokarmy – Zbigniew Bartuzi 307 17.1. Wprowadzenie 307 17.2. Definicje i podział 308 17.3. Epidemiologia 309 17.4. Układ oporności błony śluzowej przewodu pokarmowego – GALT 310 17.5. Patomechanizm alergii na pokarmy 314 17.6. Symptomatologia alergii na pokarmy 318 17.6.1. Anafilaksja na pokarm 320 17.6.2. Układ oddechowy w alergii na pokarmy 322 17.6.3. Skóra w alergii na pokarmy 323 17.6.4. Kabel pokarmowy w alergii na pokarmy 323 17.7. Diagnostyka nadwrażliwości alergicznej na pokarmy 323 17.8. Zasady innowacyjnania dietetycznego 329 17.9. Leczenie alergii na pokarmy 331 18. Alergiczne choroby przewodu pokarmowego – Zbigniew Bartuzi 337 18.1. Alergiczne choroby jamy ustnej i przełyku 338 18.2. Żołądkowo-jelitowe reakcje anafi laktyczne 344 18.3. Eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit 345 18.4. Inne typy alergicznego zapalenia jelit 349 18.5. Nietolerancja glutenu i choroba trzewna 350 18.5.1. Choroba trzewna dorosłych 350 18.5.2. Przejściowa nietolerancja glutenu 351 18.5.3. Alergia na gluten 352 18.6. Diagnostyka chorób przewodu pokarmowego związana z nadwrażliwością alergiczną na pokarmy 353 18.7. Podsumowanie 353 19. Alergia pyłkowa – Krystyna Obtułowicz, Dorota Myszkowska 355 19.1. Objawy 358 19.2. Patomechanizm 359 19.3. Rozpoznawanie 360 19.4. Rozpoznanie różnicowe 361 19.5. Leczenie 361 20. Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych – Marcin Stobiecki 366 20.1. Patofizjologia reakcji na jad owada 367 20.2. Objawy kliniczne 367 20.3. Epidemiologia 371 20.4. Diagnostyka 372 20.5. Zasady leczenia chorych z alergią na jad owadów błonkoskrzydłych 373 21. Anafi laksja alergiczna i niealergiczna. Wstrząs anafilaktyczny – Jerzy Kruszewski 376 21.1. Definicje 376 21.2. Epidemiologia 376 21.3. Etiologia i patogeneza 377 21.3.1. Etiologia 377 21.3.2. Czynniki ryzyka 378 21.3.4. Kofaktory 379 21.3.5. Patomechanizm 379 21.4. Obraz kliniczny 380 21.5. Przebieg naturalny 381 21.6. Rozpoznanie 381 21.7. Różnicowanie 383 21.8. Leczenie 384 21.8.1. Postępowanie wstępne 384 21.8.2. Osiągalne interwencje dopełniające (leczenie drugiego rzutu lub w razie konieczności) 386 21.8.3. Obserwacja po ustąpieniu objawów wstrząsu 387 21.9. Profi laktyka 388 21.9.1. Profilaktyka pierwotna 388 21.9.2. Profilaktyka wtórna 390 22. Alergia narządu wzroku – Agnieszka Kubicka-Trząska 393 22.1. Alergiczne choroby powierzchni oka 395 22.1.1. Ostre alergiczne zapalenie spojówek 395 22.1.2. Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek 396 22.1.3. Całoroczne alergiczne zapalenie spojówek 397 22.1.4. Alergiczne zapalenia rogówki i spojówek 398 22.1.5. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówek 401 22.2. Diagnostyka różnicowa alergicznych chorób powierzchni oka 402 22.3. Leczenie alergicznych chorób powierzchni oka 409 22.3.1. Profi laktyka i leczenie niefarmakologiczne 409 22.3.2. Leczenie farmakologiczne 410 22.4. Diagnostyka alergicznych chorób powierzchni oka 413 22.4.1. Objawy i badanie przedmiotowe 413 22.4.2. Podstawowe diagnostyczne badania alergologiczne 416 22.4.3. Specjalistyczne badania diagnostyczne używane w chorobach alergicznych narządu wzroku 416 22.5. Zapalenia błony naczyniowej na podłożu alergii 419 23. Choroby alergiczne związane z pracą zawodową – Cezary Pałczyński, Beata Kręcisz 423 23.1. Astma oskrzelowa związana z pracą zawodową – Cezary Pałczyński. 423 23.2. Nieżyt nosa związany z pracą zawodową – Cezary Pałczyński 430 23.3. Zapalenia spojówek związane z pracą zawodową – Cezary Pałczyński 431 23.4. Anafilaksja o etiologii zawodowej – Cezary Pałczyński 431 23.5. Zawodowe alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – Cezary Pałczyński 432 23.6. Alergiczne zawodowe choroby skóry – Beata Kręcisz 433 23.6.1. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry 433 23.6.2. Pokrzywka kontaktowa 435 23.6.3. Fotoalergiczne zawodowe zapalenie skóry 436 24. Alergia na leki – Grzegorz Porębski 438 24.1. Wprowadzenie 438 24.2. Nazewnictwo i klasyfikacja 438 24.3. Patomechanizmy polekowych reakcji nadwrażliwości 440 24.4. Obraz kliniczny 441 24.5. Diagnostyka 444 24.5.1. Wywiad i badanie fizykalne 445 24.5.2. Testy skórne 446 24.5.3. Testy in vitro 447 24.5.4. Próby prowokacyjne 448 24.6. Zasady nowoczesnania 449 24.7. Podsumowanie 450 25. Odczyny alergiczne w anestezji ogólnej – Tomasz Źródłowski, Krystyna Obtułowicz 451 25.1. Objawy 451 25.2. Epidemiologia 452 25.3. Definicje 452 25.4. Diagnostyka różnicowa 455 25.5. Środki stosowane w anestezjologii a anafilaksja 456 25.6. Leczenie wstrząsu filaktycznego 458 25.7. Rozpoznanie 461 25.8. Czynniki ryzyka 463 25.9. Prewencja 464 25.10. Podsumowanie 465 26. Alergia na środki kontrastowe – Marcel Mazur, Piotr Obtułowicz 467 26.1. Rodzaje środków kontrastowych używanych w metodach obrazowych 467 26.2. Ostre reakcje niechciane na jodowe środki kontrastowe 469 26.3. Ostre reakcje niechciane na środki kontrastowe zawierające gadolin (niespecyfi czne narządowo) 470 26.4. Późne reakcje niechciane 470 26.5. Testy diagnostyczne w alergii na środki kontrastowe 471 III. SCHORZENIA nieraz WYMAGAJĄCE RÓŻNICOWANIA Z CHOROBĄ ALERGICZNĄ 473 27. Obrzęk naczynioruchowy wrodzony i nabyty na tle niedoboru inhibitora C1 – Krystyna Obtułowicz 475 27.1. Wprowadzenie 475 27.2. Rozpoznanie 476 27.3. Leczenie 478 28. Mastocytoza – choroba rzadka – Tomasz Sacha, Aleksander Obtułowicz 480 28.1. Wprowadzenie 480 28.2. Diagnostyka i rozpoznanie mastocytozy 485 28.2.1. Wywiad i badanie fizykalne 485 28.2.2. Badania laboratoryjne 486 28.2.3. Rozpoznanie mastocytozy 488 28.3. Leczenie mastocytozy 491 28.3.1. Mastocytoza skórna (CM) 492 28.3.2. Łagodna mastocytoza układowa (ISM) 493 28.3.3. Układowa mastocytoza z klonalnym rozrostem niemastocytowych linii komórkowych (SM-AHNMD) 494 28.3.4. Agresywna mastocytoza układowa (ASM) 494 28.3.5. Białaczka mastocytowa (MCL) 495 28.3.6. Mięsak mastocytowy (MCS) lub pozaskórny guz mastocytowy 495 28.3.7. Alogeniczne przeszczepienie komórek hemopoetycznych 495 28.4. Czynniki rokownicze w mastocytozie układowej 495 DODATEK – Krystyna Obtułowicz 497 Skorowidz 509