Vademecum medycyny wewnętrznej (Wydawnictwo Lekarskie PZWL)

Tytuł Vademecum medycyny wewnętrznej Autor Jan Duława Język polski Wydawnictwo PZWL ISBN 978-83-200-4941-1 Rok wydania 2015 Warszawa Wydanie 1 ilość stron 1488 Format epub, mobi Spis treści Przedmowa IX Wykaz najważniejszych skrótów XLIII 1. Wprowadzenie do medycyny klinicznej. Wybrane zagadnienia etyki lekarskiej Jan Duława 1 1.1. Co to jest medycyna? 1 1.2. Oczekiwania wobec lekarza 1 1.2.1. Karta Lekarza 2 1.2.2. Zasady współpracy lekarza z przemysłem 4 1.2.3. Powiązania finansowe pomiędzy lekarzami a przemysłem medycznym 5 2. Nowoczesnanie z pacjentem ambulatoryjnym Jan Duława 6 2.1. Okresowe badania stanu zdrowia 6 2.1.1. Okresowe badania stanu zdrowia osoby młodej 7 2.1.2. Okresowe badania stanu zdrowia osoby w średnim wieku 7 2.1.3. Okresowe badania stanu zdrowia u osób w starszym wieku 8 2.2. Badania przesiewowe 8 2.2.1. Rak sutka 9 2.2.2. Rak jelita grubego i odbytnicy 9 2.2.3. Rak szyjki macicy 10 2.2.4. Pozostałe nowotwory 10 2.2.5. Nadciśnienie tętnicze 11 2.2.6. Dyslipidemia 11 2.2.7. Cukrzyca 11 2.2.8. Osteoporoza 12 2.2.9. Inne schorzenia 12 2.3. Dane dotyczące stylu życia 13 2.4. Skomplikowany pacjent 15 3. Główne czynniki warunkujące zdrowie i najważniejsze czynniki ryzyka chorób Jan Duława 17 3.1. Wprowadzenie 17 3.2. Prewencja pierwotna 17 3.3. Palenie papierosów 18 3.3.1. Rys historyczny 18 3.3.2. Epidemiologia 19 3.3.3. Interakcje dymu tytoniowego z lekami 21 3.3.4. Papierosy o zmniejszonej zawartości substancji smolistych i nikotyny (tzw. Light) 21 3.3.5. Alternatywne sposoby palenia tytoniu 22 3.3.6. Papieros elektroniczny (e-papieros) 22 3.3.7. Zaprzestanie palenia 23 3.4. Nadużywanie alkoholu 24 3.4.1. Picie ryzykowne 24 3.4.2. Picie zgubne 25 3.4.3. Uzależnienie od alkoholu 25 3.4.4. Epidemiologia 26 3.4.5. Progresywnanie z chorym nadużywającym alkoholu 26 3.4.6. Choroby wywołane poprzez alkohol 27 3.4.7. Podsumowanie 30 3.5. Aktywność fizyczna 30 3.5.1. Warianty wysiłku fizycznego i zalecenia dotyczące jego wykorzystywania 31 3.5.2. Korzyści zdrowotne wysiłku fizycznego 31 3.5.3. Działania niechciane wysiłku fizycznego 32 3.5.4. Podsumowanie 32 3.6. Ryzykowne zachowania seksualne 33 4. Epidemiologia – podstawowe zagadnienia Jan E. Zejda 34 4.1. Rola epidemiologii w naukach medycznych 34 4.1.1. Definicja epidemiologii 34 4.1.2. Zadania epidemiologii 34 4.1.3. Podział epidemiologii 36 4.2. Badania epidemiologiczne 36 4.2.1. Epidemiologiczne badania opisowe 37 4.2.2. Epidemiologiczne badania analityczne 39 4.3. Ocena zależności przyczynowo-skutkowej w epidemiologii 43 4.4. Epidemiologia kliniczna 43 4.5. Dobra praktyka epidemiologiczna 46 5. Diagnostyka różnicowa najważniejszych objawów podmiotowych i przedmiotowych Jan Duława, Anna Duława-Bułdak, Łukasz Bułdak 49 5.1. Bóle głowy 50 5.1.1. Określenie i epidemiologia 50 5.1.2. Podział kliniczny bólów głowy 50 5.1.3. Objawy i okoliczności alarmowe 51 5.1.4. Objawy, okoliczności oraz choroby towarzyszące sugerujące bóle głowy o poważnym rokowaniu 51 5.1.5. Uwagi końcowe 52 5.2. Bóle w klatce piersiowej 52 5.2.1. Przyczyny bólu w klatce piersiowej 53 5.2.2. Uwagi końcowe 59 5.3. Ból brzucha 60 5.3.1. Najczęstsze przyczyny ostrego bólu brzucha 60 5.3.2. Najczęstsze przyczyny przewlekłego bólu brzucha 60 5.3.3. Uwagi ogólne 62 5.3.4. Rozpoznanie różnicowe bólów brzucha 62 5.3.5. Objawy współistniejące z bólem brzucha 65 5.3.6. Badania laboratoryjne i obrazowe u chorego z bólem brzucha 65 5.3.7. Uwagi końcowe 66 5.4. Ból w okolicy lędźwiowej 66 5.4.1. Przyczyny 67 5.4.2. Objawy lub okoliczności alarmujące, sugerujące obecność choroby wymagającej pilnej interwencji lekarskiej 68 5.4.3. Objawy albo okoliczności towarzyszące, upraszczające rozpoznanie różnicowe 68 5.4.4. Uwagi ogólne 69 5.4.5. Podsumowanie 69 5.5. Zawroty głowy i inne zaburzenia równowagi 69 5.5.1. Schemat różnicowania zaburzeń równowagi 70 5.5.2. Innowacyjnanie 71 5.5.3. Przyczyny zawrotów głowy z uwzględnieniem towarzyszących objawów alarmowych 71 5.5.4. Parametry zawrotów głowy (vertigo) wskazujące na możliwe rozpoznania 71 5.5.5. Objawy towarzyszące wskazujące na możliwe rozpoznania 72 5.5.6. Okoliczności wskazujące na realne rozpoznania 72 5.5.7. Objawy współistniejące z zaburzeniem równowagi (dysequilibrium) wskazujące na realne rozpoznanie 72 5.5.8. Uczucie pustki w głowie (lightheadness) 73 5.5.9. Schemat diagnostyczny układowych zawrotów głowy (vertigo) 73 5.5.10. Uwagi końcowe 74 5.6. Omdlenie 74 5.6.1. Definicje 74 5.6.2. Przyczyny 74 5.6.3. Kolejność postępowania diagnostycznego 76 5.6.4. Uwagi końcowe 77 5.7. Gorączka 79 5.7.1. Najczęstsze przyczyny gorączek – wskazówki upraszczające rozpoznanie 80 5.7.2. Uwagi końcowe 84 5.8. Zmęczenie 84 5.8.1. Typy zmęczenia i jego przyczyny 84 5.8.2. Objawy towarzyszące zmęczeniu 85 5.8.3. Zespół przewlekłego zmęczenia 86 5.9. Zwiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) 87 5.9.1. Określenie 87 5.9.2. Przyczyny 87 5.9.3. Objawy alarmowe 88 5.9.4. Objawy i okoliczności mogące naprowadzić na rozpoznanie 89 5.9.5. Objawy towarzyszące, sugerujące rozpoznanie 89 5.9.6. Części, które należy uwzględnić w badaniu fizykalnym węzłów chłonnych 90 5.9.7. Uwagi końcowe 91 5.10. Obrzęki 91 5.10.1. Określenie 91 5.10.2. Przyczyny 92 5.10.3. Wstęp do rozpoznania różnicowego 93 5.10.4. Ustalenie (wykluczenie) chorób zagrażających życiu 93 5.10.5. Rozpoznanie różnicowe uwzględniające patofizjologię obrzęków 93 5.10.6. Uwagi końcowe 98 5.11. Duszności 99 5.11.1. Etiologia 99 5.11.2. Przyczyny duszności ostrej, wymagającej prędkiego wdrożenia leczenia 101 5.11.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności, wskazujące na choroby zagrażające życiu 102 5.11.4. Objawy lub okoliczności towarzyszące duszności przewlekłej wskazujące na realne rozpoznanie 103 5.11.5. Uwagi końcowe 104 5.12. Kaszel 104 5.12.1. Najczęstsze przyczyny kaszlu przewlekłego 105 5.12.2. Objawy alarmujące towarzyszące kaszlowi, które mogą sugerować chorobę zagrażającą życiu 106 5.12.3. Objawy lub okoliczności towarzyszące przewlekłemu kaszlowi sugerujące rozpoznanie 106 5.12.4. Uwagi końcowe 107 5.13. Nudności i wymioty 107 5.13.1. Przyczyny nudności i wymiotów 108 5.13.2. Objawy alarmowe towarzyszące nudnościom i wymiotom, wskazujące na chorobę, która może stanowić zagrożenie życia 109 5.13.3. Podstawowe zasady postępowania 109 5.13.4. Objawy i okoliczności towarzyszące upraszczające rozpoznanie przyczyn nudności i wymiotów 110 5.13.5. Inne ważne okoliczności, które należy uwzględnić w rozpoznaniu różnicowym nudności i wymiotów 111 5.13.6. Uwagi końcowe 111 5.14. Zaparcia 111 5.14.1. Definicje 111 5.14.2. Przyczyny 112 5.14.3. Diagnostyka różnicowa zaparć 114 5.14.4. Uwagi końcowe 116 5.15. Biegunka 116 5.15.1. Określenie i epidemiologia 116 5.15.2. Podział i etiologia 116 5.15.3. Zasady nowoczesnania z chorym z biegunką 118 5.15.4. Uwagi końcowe 120 5.16. Dysuria 120 5.16.1. Przyczyny 121 5.16.2. Objawy albo okoliczności towarzyszące, które mogą wskazywać na przyczynę dysurii 122 5.16.3. Uwagi końcowe 123 5.17. Zmniejszenie masy ciała 123 5.17.1. Definicja 123 5.17.2. Zamierzone zmniejszenie masy ciała 124 5.17.3. Niezamierzone zmniejszenie masy ciała 124 5.17.4. Objawy alarmowe u chorego z patologicznym zmniejszaniem masy ciała 126 5.17.5. Okoliczności lub objawy towarzyszące zmniejszeniu masy ciała, które mogą sugerować rozpoznanie 126 5.17.6. Uwagi końcowe, rokowanie 127 5.18. Powiększenie masy ciała 127 5.18.1. Przyczyny 127 5.18.2. Objawy wskazujące na realne przyczyny powiększenia masy ciała 129 5.18.3. Okoliczności upraszczające określenie przyczyny powiększenia masy ciała 129 5.18.4. Objawy wskazujące na endokrynne przyczyny rozszerzenia masy ciała 129 6. Interpretacja podstawowych badań laboratoryjnych i testów diagnostycznych Jan Duława 131 6.1. Wprowadzenie 131 6.2. Pojęcie wyniku prawidłowego i nieprawidłowego 132 6.3. Diagnostyka laboratoryjna chorób układu sercowo-naczyniowego 133 6.3.1. Kinaza kreatynowa (CK)/kinaza fosfokreatynowa (CPK) 133 6.3.2. Troponiny 134 6.3.3. Peptydy natriuretyczne 135 6.4. Monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego i rozpoznawanie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej 136 6.4.1. Czas protrombinowy (PT) 136 6.4.2. Czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT) 137 6.4.3. Stężenie dimeru D 138 6.5. Morfologia krwi obwodowej 138 6.5.1. Erytrocyty (krwinki czerwone) 138 6.5.2. Stężenie hemoglobiny 139 6.5.3. Wartość hematokrytowa (hematokryt, Ht) 139 6.5.4. Retikulocyty 139 6.5.5. Leukocyty (krwinki białe) 140 6.5.6. Trombocyty (krwinki płytkowe, płytki krwi) 142 6.6. Gospodarka żelazowa 142 6.6.1. Stężenie żelaza w surowicy 142 6.6.2. Stężenie transferryny, pełna zdolność wiązania żelaza (TIBC) i wysycenie transferryny 143 6.6.3. Stężenie ferrytyny 144 6.7. Białka krwi 144 6.7.1. Rozdział elektroforetyczny białek krwi 144 6.7.2. Białka ostrej fazy 146 6.8. Badania laboratoryjne w zakresie gospodarki węglowodanowej 148 6.8.1. Glukoza 148 6.8.2. Hemoglobina glikowana (HbA1c) 150 6.8.3. Fruktozamina (glikowana albumina) 151 6.8.4. Peptyd C 151 6.9. Gazometria i pulsoksymetria 151 6.9.1. Gazometria 151 6.9.2. Pulsoksymetria 153 6.10. Badania enzymatyczne (określające aktywność osoczową enzymów) 153 6.10.1. Aminotransferazy (transaminazy) 154 6.10.2. Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) 155 6.10.3. Fosfataza zasadowa (FZ) 156 6.10.4. Dehydrogenaza mleczanowa (LDH) 158 6.10.5. Amylaza 158 6.10.6. Lipaza 159 6.10.7. Fosfataza kwaśna (FK) 159 6.11. Bilirubina 160 6.12. Lipidy (tłuszczowce) krwi (cholesterol, triglicerydy) 161 6.12.1. Cholesterol 162 6.12.2. Triglicerydy (TG) 163 6.13. Wskaźniki czynności nerek 164 6.13.1. Stężenie kreatyniny w ascetycznicy 164 6.13.2. Szacowana wielkość przesączania kłębuszkowego (eGFR) 164 6.13.3. Stężenie mocznika w minimalistycznicy 165 6.13.4. Stężenie kwasu moczowego w minimalistycznicy 165 6.13.5. Stężenie cystatyny C w bezkompromisowicy 165 6.14. Badanie ogólne moczu 165 6.14.1. Sposób pobierania moczu 166 6.14.2. Sposoby badania moczu 166 6.14.3. Atrybuty fizyczne moczu 166 6.15. Podstawowe badania hormonalne 171 6.15.1. Oś przysadkowo-tarczycowa 172 6.15.2. Oś przysadkowo-nadnerczowa 173 6.15.3. Układ renina–angiotensyna–aldosteron (RAA) 175 7. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Hanna Misiołek, Radosław Marciniak, Przemysław Jałowiecki 177 7.1. Epidemiologia i rys historyczny 177 7.2. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa osoby dorosłej 178 7.2.1. Podstawowe definicje 178 7.2.2. Nagłe zatrzymanie krążenia 179 7.2.3. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne (Basic Life Support, BLS) 180 7.2.4. Nowoczesne zabiegi resuscytacyjne (Advanced Life Support, ALS) 185 7.2.5. Rozstrzygające czynności przedłużania życia 189 7.3. Algorytmy progresywnania reanimacyjnego 190 7.4. Etyczne aspekty resuscytacji 194 7.5. Progresywnanie w zadławieniu (foreign body airway obturation, FBAO) 195 8. Kardiologia Mariusz Skowerski, Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior, Andrzej Kułach, Romuald Twardowski, Ewa Jastrzębska-Maj 197 8.1. Podstawy diagnostyki – Mariusz Skowerski 197 8.1.1. Elektrokardiogram 197 8.1.2. Badanie echokardiograficzne 202 8.1.3. Koronarografia 203 8.2. Miażdżyca – Mariusz Skowerski 205 8.3. Choroba niedokrwienna serca (ChNS): zrównoważona, niestabilna, zawał i jego powikłania – Maciej Haberka, Zbigniew Gąsior 206 8.3.1. Definicja i klasyfikacja 206 8.3.2. Epidemiologia 208 8.3.3. Etiologia, patofizjologia i przyczyny ChNS 208 8.3.4. Zrównoważone zespoły wieńcowe 209 8.3.5. Dławica piersiowa stabilna 209 8.3.6. Dławica piersiowa mikronaczyniowa (sercowy zespół X) 217 8.3.7. Dławica piersiowa związana z mostkiem mięśniowym 217 8.3.8. Ostry zespół wieńcowy 218 8.3.9. Dławica naczynioskurczowa (odmienna, Prinzmetala) 229 8.3.10. Wstrząs kardiogenny 229 8.4. Zaburzenia rytmu serca, a także zaburzenia przewodzenia i automatyzmu – Andrzej Kułach, Zbigniew Gąsior 231 8.4.1. Nadkomorowe zaburzenia rytmu serca 232 8.4.2. Komorowe zaburzenia rytmu serca 237 8.4.3. Zaburzenia automatyzmu i przewodzenia 239 8.4.4. Podstawy elektroterapii 241 8.5. Stany zapalne – Romuald Twardowski 246 8.5.1. Infekcyjne zapalenie wsierdzia 246 8.5.2. Zapalenie mięśnia sercowego 250 8.5.3. Zapalenie osierdzia 252 8.6. Wady serca – Zbigniew Gąsior 254 8.6.1. Wady zastawkowe serca 254 8.6.2. Wady wrodzone serca 267 8.7. Przewlekła niewydolność serca – Zbigniew Gąsior, Romuald Twardowski 273 8.7.1. Definicja 273 8.7.2. Epidemiologia i etiologia 273 8.7.3. Patofizjologia 273 8.7.4. Diagnostyka 273 8.7.5. Leczenie 275 8.8. Omdlenia i hipotensja – Ewa Jastrzębska-Maj 278 8.8.1. Omdlenia 278 8.8.2. Hipotensja 281 8.9. Układ sercowo-naczyniowy w chorobach gruczołów dokrewnych – Ewa Jastrzębska-Maj282 8.9.1. Choroby tarczycy 282 8.10. Choroby serca a cukrzyca – Ewa Jastrzębska-Maj284 8.11. Choroby serca w okresie ciąży – Ewa Jastrzębska-Maj 285 8.11.1. Nadciśnienie tętnicze 287 8.11.2. Wady i choroby serca 287 9. Nadciśnienie tętnicze Michał Holecki, Dorota Strzałkowska, Jan Duława 290 9.1. Wprowadzenie 290 9.2. Nadciśnienie tętnicze pierwotne 290 9.2.1. Definicja i klasyfikacja 290 9.2.2. Epidemiologia 291 9.2.3. Patogeneza 292 9.2.4. Diagnostyka i rozpoznanie 293 9.2.5. Przebieg i powikłania nadciśnienia tętniczego 295 9.2.6. Leczenie chorych na nadciśnienie tętnicze pierwotne 297 9.3. Nadciśnienie tętnicze wtórne 313 10. Alergia Barbara Rogala 314 10.1. Wprowadzenie 314 10.2. Konwencjonalna klasyfikacja reakcji nadwrażliwości według Gella i Coombsa 315 10.2.1. Reakcja rodzaju natychmiastowego (rodzaj I) 315 10.2.2. Reakcja rodzaju cytotoksycznego (wariant II) 315 10.2.3. Reakcja rodzaju kompleksów immunologicznych (typ III) 315 10.2.4. Reakcja typu komórkowego (rodzaj IV) 316 10.3. Metody diagnostyczne wykorzystywane w praktyce alergologicznej 316 10.3.1. Testy skórne 316 10.3.2. Oznaczanie stężeń IgE, tryptazy, inhibitora C1q dopełniacza i składowych dopełniacza w surowicy krwi 317 10.3.3. Narządowo swoiste próby prowokacyjne 319 10.3.4. Próby prowokacyjne w alergii pokarmowej 320 10.3.5. Próby prowokacyjne w alergii na leki 320 10.3.6. Testy ekspozycyjne w pokrzywce przewlekłej i obrzęku naczynioruchowym 321 10.3.7. Spirometria 321 10.3.8. Rynomanometria 322 10.4. Anafilaksja 323 10.4.1. Patogeneza 323 10.4.2. Przyczyny 323 10.4.3. Leczenie 324 10.4.4. Profilaktyka 324 10.5. Alergiczny nieżyt nosa (ANN) 324 10.5.1. Alergiczny nieżyt nosa okresowy 324 10.5.2. Alergiczny nieżyt nosa przewlekły 325 10.5.3. Leczenie 325 10.6. Astma oskrzelowa 325 10.6.1. Definicje 326 10.6.2. Obecność 326 10.6.3. Przyczyny 326 10.6.4. Leczenie 327 10.7. Atopowe zapalenie skóry (AZS) 327 10.7.1. Przyczyny 327 10.7.2. Przebieg 328 10.7.3. Badania dopełniające 328 10.7.4. Rokowanie 328 10.7.5. Leczenie 328 10.8. Pokrzywka 329 10.8.1. Postaci pokrzywki 329 10.8.2. Postępowanie diagnostyczne 330 10.8.3. Leczenie 330 10.8.4. Rokowanie 330 10.9. Obrzęk angioneurotyczny (obrzęk naczynionerwowy) 331 10.9.1. Rozpoznanie 331 10.9.2. Leczenie 331 10.9.3. Profilaktyka 331 10.10. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 332 10.10.1. Czynniki etiologiczne 332 10.10.2. Objawy 332 10.10.3. Badania 332 10.10.4. Leczenie 332 10.11. Choroba posurowicza 332 10.11.1. Przyczyny 333 10.11.2. Objawy 333 10.11.3. Badania laboratoryjne 333 10.11.4. Leczenie 333 10.12. Swoista immunoterapia alergenowa (sITA) 333 10.12.1. Wyodrębnionia i przeciwwskazania 333 10.12.2. Bezpieczeństwo 334 10.13. Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych.334 10.13.1. Diagnostyka 335 10.13.2. Profilaktyka 335 10.13.3. Leczenie 336 10.14. Podsumowanie 336 11. Hematologia Grzegorz Helbig, Sławomira Kyrcz-Krzemień 338 11.1. Niedokrwistości 338 11.1.1. Definicja 338 11.1.2. Etiopatogeneza 338 11.1.3. Klasyfikacja niedokrwistości 339 11.1.4. Obraz kliniczny 339 11.1.5. Diagnostyka 340 11.2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza 340 11.2.1. Definicja i epidemiologia 340 11.2.2. Etiologia 340 11.2.3. Diagnostyka 340 11.2.4. Leczenie 341 11.3. Niedokrwistości megaloblastyczne 341 11.3.1. Definicja i epidemiologia 341 11.3.2. Etiologia 341 11.3.3. Diagnostyka 341 11.3.4. Leczenie 341 11.4. Niedokrwistość chorób przewlekłych 341 11.4.1. Definicja i epidemiologia 341 11.4.2. Etiologia 342 11.4.3. Diagnostyka 342 11.4.4. Leczenie 342 11.5. Niedokrwistości hemolityczne 342 11.5.1. Definicja i epidemiologia 342 11.5.2. Etiologia 342 11.5.3. Diagnostyka 343 11.5.4. Leczenie 343 11.6. Niedokrwistości aplastyczne 343 11.6.1. Definicja i epidemiologia 343 11.6.2. Etiologia 343 11.6.3. Diagnostyka 344 11.6.4. Leczenie 344 11.7. Chłoniak Hodgkina (Hodgkin disease, HD) 344 11.7.1. Definicja i epidemiologia 344 11.7.2. Etiologia 345 11.7.3. Obraz kliniczny 345 11.7.4. Rozpoznanie 345 11.7.5. Różnicowanie 346 11.7.6. Schemat innowacyjnania diagnostycznego 346 11.7.7. Czynniki prognostyczne 347 11.7.8. Leczenie 348 11.7.9. Przebieg choroby i rokowanie 349 11.8. Nowotwory limfoidalne 349 11.8.1. Klasyfikacja nowotworów limfoidalnych 350 11.9. Chłoniaki nieziarnicze (non-Hodgkin lymphomas, NHL) 350 11.9.1. Definicja i epidemiologia 350 11.9.2. Etiologia 350 11.9.3. Chłoniaki o powolnym przebiegu 351 11.9.4. Chłoniaki o przebiegu agresywnym 352 11.9.5. Chłoniaki o przebiegu niezwykle zadziornym 352 11.9.6. Diagnostyka nowotworów układu absorpcyjnego 354 11.9.7. Czynniki prognostyczne i rokowanie 355 11.9.8. Ogólne zasady leczenia chłoniaków nieziarniczych 355 11.10. Zespoły mielodysplastyczne (myelodysplastic syndrome, MDS) 357 11.10.1. Definicja i epidemiologia 357 11.10.2. Etiologia 357 11.10.3. Klasyfikacja MDS (WHO 2008) 357 11.10.4. Kryteria diagnostyczne 358 11.10.5. Systemy rokownicze 358 11.10.6. Rozpoznanie różnicowe 358 11.10.7. Leczenie 359 11.11. Ostre białaczki (acute leukemias, AL) 360 11.11.1. Definicja 360 11.11.2. Obraz kliniczny 360 11.11.3. Diagnostyka 360 11.12. Ostre białaczki szpikowe (acute myeloid leukemias, AML) 361 11.12.1. Epidemiologia 361 11.12.2. Etiologia 361 11.12.3. Podział ostrych białaczek szpikowych według WHO 2008 (wersja skrócona) 361 11.12.4. Diagnostyka 362 11.12.5. Czynniki prognostyczne w AML (według grupy brytyjskiej) 362 11.12.6. Obraz kliniczny 363 11.13. Ostre białaczki limfoblastyczne (acute lymphoblastic leukemias, ALL) 363 11.13.1. Epidemiologia 363 11.13.2. Etiologia 363 11.13.3. Podział ostrych białaczek limfoblastycznych według WHO (wersja skrócona) 363 11.13.4. Diagnostyka 364 11.13.5. Czynniki prognostyczne w ALL 364 11.13.6. Obraz kliniczny 365 11.14. Leczenie ostrych białaczek 365 11.14.1. Ogólne zasady leczenia ostrych białaczek 365 11.14.2. Leczenie ostrych białaczek szpikowych 366 11.14.3. Leczenie ostrych białaczek limfoblastycznych 367 11.15. Przewlekła białaczka limfocytowa (chronic lymphocytic leukemia, CLL) 368 11.15.1. Definicja i epidemiologia 368 11.15.2. Etiologia 368 11.15.3. Objawy kliniczne 368 11.15.4. Kryteria diagnostyczne 369 11.15.5. Stadia innowacyjnia klinicznego 369 11.15.6. Czynniki prognostyczne 370 11.15.7. Leczenie 370 11.16. Białaczka włochatokomórkowa (hairy cell leukemia, HCL) 371 11.16.1. Definicja i epidemiologia 371 11.16.2. Etiologia 371 11.16.3. Obraz kliniczny 371 11.16.4. Diagnostyka 372 11.16.5. Leczenie 372 11.17. Białaczka z obfitych ziarnistych limfocytów T (T-cell large granular leukemia, T-LGL) 372 11.17.1. Definicja i epidemiologia 372 11.17.2. Etiologia 372 11.17.3. Obraz kliniczny 372 11.17.4. Diagnostyka 372 11.17.5. Leczenie 372 11.18. Szpiczak plazmocytowy (multiple myeloma, MM) 372 11.18.1. Definicja i epidemiologia 372 11.18.2. Etiologia 373 11.18.3. Obraz kliniczny 373 11.18.4. Kryteria diagnostyczne 373 11.18.5. Badania diagnostyczne 374 11.18.6. Czynniki prognostyczne 374 11.18.7. Czynniki ryzyka cytogenetycznego 375 11.18.8. Leczenie 375 11.19. Nowotwory mieloproliferacyjne (myeloproliferative neoplasms, MPN) 375 11.19.1. Wprowadzenie 375 11.19.2. Klasyfikacja nowotworów mieloproliferacyjnych według WHO 2008 376 11.20. Przewlekła białaczka szpikowa (bronic myeloid leukemia, CML) 376 11.20.1. Wprowadzenie i epidemiologia 376 11.20.2. Etiologia 376 11.20.3. Obraz kliniczny 376 11.20.4. Badania diagnostyczne – laboratoryjne 377 11.20.5. Przebieg kliniczny 377 11.20.6. Czynniki prognostyczne 378 11.20.7. Kryteria odpowiedzi na leczenie 378 11.20.8. Leczenie 379 11.21. Nowotwory mieloproliferacyjne Filadelfia-ujemne.379 11.21.1. Etiopatogeneza 379 11.21.2. Czerwienica prawdziwa (polycythemia vera, PV) 380 11.21.3. Nadpłytkowość samoistna (essential thrombocythemia, ET) 381 11.21.4. Pierwotne włóknienie szpiku (primary myelofibrosis, PMF) 382 11.21.5. Przewlekła białaczka neutrofilowa (chronic neutrophilic leukemia, CNL) 383 11.21.6. Przewlekła białaczka eozynofilowa inaczej nieokreślona (chronic eosinophilic leukemia – not otherwise specified, CEL-NOS) 383 11.21.7. Mastocytoza systemowa 384 11.21.8. Nowotwory mieloproliferacyjne niesklasyfikowane 384 11.22. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych 384 11.22.1. Układ zgodności tkankowej HLA 384 11.22.2. Wybór dawcy rodzinnego 385 11.22.3. Wybór dawcy niespokrewnionego 385 11.22.4. Pozostałe kryteria doboru dawcy 385 11.22.5. Procedura przeszczepienia komórek macierzystych 385 11.22.6. Autologiczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AHSCT) 386 11.22.7. Allogeniczne przeszczepienie komórek krwiotwórczych (AlloHSCT) 387 11.22.8. Przeciwwskazania do przeszczepienia komórek krwiotwórczych 388 11.22.9. Powikłania po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych 388 11.23. Zaburzenia hemostazy 388 11.23.1. Podstawowe testy diagnostyczne 388 11.23.2. Interpretacja wyników badań układu krzepnięcia 389 11.24. Choroba von Willebranda 390 11.24.1. Wprowadzenie i epidemiologia 390 11.24.2. Klasyfikacja 390 11.24.3. Obraz kliniczny 390 11.24.4. Leczenie 390 11.25. Hemofilia A i B 390 11.25.1. Wprowadzenie i epidemiologia 390 11.25.2. Obraz kliniczny 390 11.25.3. Leczenie 391 11.26. Hemofilia nabyta (acquired haemophilia, AH) 391 11.26.1. Wprowadzenie i epidemiologia 391 11.26.2. Przyczyny 391 11.26.3. Obraz kliniczny 391 11.26.4. Badania diagnostyczne 392 11.26.5. Leczenie 392 11.27. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna (immune thrombocytopenic purpura, ITP) 392 11.27.1. Wprowadzenie i epidemiologia 392 11.27.2. Objawy kliniczne 392 11.27.3. Rozpoznanie 392 11.27.4. Leczenie 393 11.28. Trombofilia 393 11.28.1. Wywiad i obraz kliniczny sugerujące trombofilię 393 11.28.2. Przyczyny 393 11.28.3. Profilaktyka i leczenie 394 11.29. Leczenie przeciwkrzepliwe 394 11.29.1. Heparyny 394 11.29.2. Doustne antykoagulanty 394 11.29.3. Nowe leki przeciwkrzepliwe 395 12. Reumatologia i angiologia Eugeniusz Józef Kucharz396 12.1. Wprowadzenie 396 12.2. Podstawowe badania 396 12.3. Układowe choroby tkanki łącznej 398 12.3.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 398 12.3.2. Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów 402 12.3.3. Toczeń rumieniowaty układowy 405 12.3.4. Twardzina układowa 411 12.3.5. Idiopatyczna miopatia zapalna 414 12.3.6. Zapalenia naczyń 416 12.4. Spondyloartropatie seronegatywne 419 12.4.1. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa 421 12.4.2. Łuszczycowe zapalenie stawów 423 12.5. Borelioza (choroba z Lyme) 426 12.6. Choroby wywołane przez kryształy 427 12.6.1. Dna moczanowa 427 12.6.2. Dna rzekoma 431 12.7. Objawy reumatyczne w przebiegu zakażenia wirusem HIV 432 12.8. Zasady rehabilitacji chorych na choroby reumatyczne 432 13. Endokrynologia Tomasz Bednarczuk, Iwona Bojar, Aneta Jańczyk, Edward Franek, Michał Holecki, Franciszek Kokot, Monika Puzianowska-Kuźnicka 434 13.1. Choroby przysadki – Edward Franek, Franciszek Kokot 434 13.1.1. Wstęp 434 13.1.2. Niedoczynność przedniego płata przysadki 434 13.1.3. Moczówka prosta 436 13.1.4. Guzy przysadki 437 13.2. Choroby tarczycy – Edward Franek 442 13.2.1. Wstęp 442 13.2.2. Diagnostyka chorób tarczycy 443 13.2.3. Wole 444 13.2.4. Wole proste 445 13.2.5. Wole guzkowe (guzki tarczycy) nietoksyczne 446 13.2.6. Wole guzkowe (guzki tarczycy) toksyczne 446 13.2.7. Nadczynność tarczycy 446 13.2.8. Niedoczynność tarczycy 450 13.2.9. Zapalenia tarczycy 452 13.2.10. Rak tarczycy 455 13.3. Choroby przytarczyc – Michał Holecki 456 13.3.1. Wstęp 456 13.3.2. Nadczynność przytarczyc 457 13.3.3. Niedoczynność przytarczyc 460 13.3.4. Rzekoma niedoczynność przytarczyc 461 13.4. Choroby nadnerczy – Tomasz Bednarczuk, Aneta Jańczyk 461 13.4.1. Wstęp 461 13.4.2. Pierwotna niedoczynność kory nadnerczy (pierwotna NKN) 462 13.4.3. Zespół Cushinga 464 13.4.4. Choroby nadnerczy z zaburzeniami wydzielania mineralokortykosteroidów 466 13.4.5. Choroby spowodowane nadmiernym wydzielaniem androgenów 467 13.4.6. Przypadkowo wykryty guz nadnercza (incydentaloma nadnercza) 468 13.4.7. Rak kory nadnercza 470 13.4.8. Guz chromochłonny (phaeochromocytoma) 471 13.5. Męski układ rozrodczy – Iwona Bojar 473 13.5.1. Wstęp 473 13.5.2. Hipogonadyzm 473 13.5.3. Ginekomastia 475 13.6. Zaburzenia endokrynne w okresie ciąży – Iwona Bojar 477 13.6.1. Ciąża a choroby przysadki 477 13.6.2. Ciąża a choroby nadnerczy 479 13.6.3. Ciąża a choroby tarczycy 481 13.7. Guzy neuroendokrynne – Edward Franek 482 13.7.1. Wstęp 482 13.7.2. Guzy neuroendokrynne czynne hormonalnie 483 13.8. Endokrynologia starzenia się – Monika Puzianowska-Kuźnicka 487 13.8.1. Melatonina 487 13.8.2. Hormon wzrostu (GH) 488 13.8.3. Hormony tarczycy 488 13.8.4. Parathormon, kalcytonina, witamina D 489 13.8.5. Insulina 490 13.8.6. Kortyzol 490 13.8.7. DHEA i DHEAS 490 13.8.8. Estrogeny 491 13.8.9. Testosteron 491 13.9. Otyłość – Michał Holecki 492 13.9.1. Definicja i diagnostyka otyłości 492 13.9.2. Epidemiologia otyłości 494 13.9.3. Etiologia otyłości 495 13.9.4. Główne powikłania otyłości 496 13.9.5. Leczenie otyłości 497 14. Zaburzenia przemiany materii – cukrzyca Władysław Grzeszczak 503 14.1. Wprowadzenie 503 14.2. Definicja cukrzycy 504 14.3. Rozpoznanie cukrzycy 505 14.4. Czynniki ryzyka rozwoju cukrzycy 505 14.5. Badania, które należy wykonać w razie podejrzenia cukrzycy 506 14.6. Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych 506 14.7. Różnicowanie między cukrzycą rodzaju 1 i rodzaju 2 507 14.8. Cukrzyca typu LADA 507 14.9. Cukrzyca monogenowa 508 14.10. Patogeneza cukrzycy typu 1 509 14.11. Patogeneza cukrzycy typu 2 510 14.12. Zmiany czynnościowe i morfologiczne u chorych na cukrzycę 510 14.13. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy rodzaju 1 511 14.14. Zapobieganie rozwojowi cukrzycy typu 2 511 14.15. Cele leczenia chorego na cukrzycę 513 14.16. Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej (po uwzględnieniu wyżej wymienionych uwag według Zaleceń PTD, 2015) 513 14.17. Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej (według Zaleceń PTD 2015) 514 14.18. Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego (według Zaleceń PTD 2015) 514 14.19. Elementy leczenia chorego na cukrzycę (według Zaleceń PTD 2015) 514 14.19.1. Leczenie niefarmakologiczne cukrzycy 515 14.19.2. Leczenie farmakologiczne 518 14.20. Problem hipoglikemii u chorych na cukrzycę 540 14.21. Progresywnanie psychologiczne z chorymi na cukrzycę 542 14.22. Ostre powikłania hiperglikemiczne 543 14.22.1. Kwasica ketonowa 543 14.22.2. Stan hiperglikemiczno-hipermolalny 545 14.22.3. Kwasica mleczanowa 547 14.23. Przewlekłe powikłania cukrzycy 548 14.23.1. Retinopatia cukrzycowa 548 14.23.2. Cukrzycowa choroba nerek 549 14.23.3. Neuropatia cukrzycowa 554 14.23.4. Zespół stopy cukrzycowej 556 14.23.5. Powikłania sercowo-naczyniowe 558 14.24. Zasady leczenia nadciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę 562 14.25. Zaburzenia lipidowe u chorych na cukrzycę i ich leczenie 563 14.25.1. Leczenie niefarmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 563 14.25.2. Leczenie farmakologiczne dyslipidemii u chorych na cukrzycę 564 14.26. Leczenie przeciwpłytkowe u chorych na cukrzycę 564 14.27. Cukrzyca w okresie ciąży 565 14.27.1. Antykoncepcja 565 14.27.2. Model opieki nad ciężarną chorą na cukrzycę 565 14.27.3. Kryteria rozpoznania i klasyfikacja hiperglikemii po raz pierwszy rozpoznanej w ciąży 566 14.27.4. Wielodyscyplinarne, zintegrowane nowoczesnanie w cukrzycy przedciążowej i hiperglikemii w okresie ciąży 567 14.28. Zasady przygotowania chorego na cukrzycę do zabiegu chirurgicznego 569 14.28.1. Innowacyjnanie w okresie przed planowym zabiegiem chirurgicznym 569 14.28.2. Progresywnanie w dniu zabiegu chirurgicznego 570 14.28.3. Nowoczesnanie w okresie pooperacyjnym 570 14.28.4. Zabiegi ze wskazań nagłych 571 14.29. Szczepienia ochronne chorych na cukrzycę 571 14.30. Leczenie chorych na cukrzycę powyżej 65. Roku życia 571 14.30.1. Leczenie farmakologiczne chorych na cukrzycę w wieku powyżej 65 lat 572 14.31. Zalecenia dotyczące aktywności zawodowej chorych na cukrzycę (według PTD 2015) 573 14.32. Opieka diabetologiczna w instytucjach penitencjarnych 573 15. Nefrologia Jan Duława 575 15.1. Przewlekła choroba nerek 575 15.1.1. Określenia i epidemiologia 575 15.1.2. Przyczyny 576 15.1.3. Patogeneza 577 15.1.4. Podstawowe zasady innowacyjnania 577 15.1.5. Uniemożliwianie progresji PChN 578 15.1.6. PChN jako czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego 582 15.1.7. Ostry zespół wieńcowy (OZW) u chorego na PChN 582 15.1.8. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na PChN 583 15.1.9. Leczenie nerkozastępcze 584 15.2. Ostre zniszczenie/niewydolność nerek 586 15.2.1. Definicja 586 15.2.2. Epidemiologia 587 15.2.3. Przyczyny i podział kliniczny AKI 587 15.2.4. Czynniki ryzyka AKI 589 15.2.5. Rozpoznanie 590 15.2.6. Leczenie 592 15.3. Choroby kłębuszków nerkowych (glomerulopatie) 594 15.3.1. Zespoły kliniczne, pod jakimi występują choroby kłębuszków nerkowych 594 15.3.2. Rozpoznanie różnicowe 597 15.3.3. Zasady leczenia glomerulopatii 601 15.3.4. Podsumowanie 602 15.4. Cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (CŚZN) 603 15.4.1. Ostre cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (OCŚZN) 603 15.4.2. Przewlekłe cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek (PCŚZN) 605 15.5. Torbiele nerek 606 15.5.1. Torbiele nerek proste 606 15.5.2. Nabyta torbielowatość nerek 606 15.5.3. Zwyrodnienie torbielowate nerek 607 15.5.4. Leczenie 608 15.6. Zakażenia układu moczowego 608 15.6.1. Określenia 608 15.6.2. Epidemiologia 608 15.6.3. Podział kliniczny ZUM 609 15.6.4. Etiologia ZUM 610 15.6.5. Obraz kliniczny 611 15.7. Kamica moczowa 616 15.7.1. Epidemiologia 616 15.7.2. Czynniki ryzyka kamicy moczowej 617 15.7.3. Objawy kliniczne 617 15.7.4. Badania uzupełniające 618 15.7.5. Leczenie 618 16. Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej Jan Duława, Michał Holecki, Anna Duława-Bułdak 620 16.1. Uwagi ogólne 620 16.2. Pojęcie molalności, molarności i sprawnej molalności 621 16.3. Odwodnienie i hipowolemia 621 16.3.1. Hipowolemia izotoniczna 622 16.3.2. Hipowolemia hipotoniczna 623 16.3.3. Hipowolemia hipertoniczna 623 16.4. Stany przewodnienia 625 16.4.1. Przewodnienie hipertoniczne i hipotoniczne 625 16.4.2. Przewodnienie izotoniczne 626 16.5. Zaburzenia gospodarki sodowej 627 16.5.1. Uwagi ogólne 627 16.5.2. Hiponatremia 628 16.5.3. Hipernatremia 631 16.6. Przemiana chloru 632 16.7. Zaburzenia gospodarki potasowej 633 16.7.1. Uwagi ogólne 633 16.7.2. Hipokaliemia 634 16.7.3. Hiperkaliemia 637 16.8. Zaburzenia gospodarki wapniowej 639 16.8.1. Uwagi ogólne 639 16.8.2. Hiperkalcemia 640 16.8.3. Hipokalcemia 643 16.9. Zaburzenia gospodarki fosforowej 645 16.9.1. Uwagi ogólne 645 16.9.2. Hipofosfatemia 645 16.9.3. Hiperfosfatemia 646 16.10. Przemiana magnezu 647 16.10.1. Hipomagnezemia 647 16.10.2. Hipermagnezemia 648 16.11. Zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej 648 16.11.1. Uwagi ogólne 648 16.11.2. Rozpoznanie różnicowe zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej 649 16.11.3. Kwasice nieoddechowe (metaboliczne) 652 16.11.4. Kwasica oddechowa 653 16.11.5. Zasadowica nieoddechowa 654 16.11.6. Zasadowica oddechowa 654 17. Wybrane metaboliczne choroby kości Michał Holecki 656 17.1. Osteoporoza 656 17.1.1. Definicja i epidemiologia osteoporozy 656 17.1.2. Podział osteoporozy 657 17.1.3. Badania densytometryczne (pomiar BMD) metodą DXA w osteoporozie 659 17.1.4. Diagnostyka osteoporozy 659 17.1.5. Diagnostyka różnicowa osteoporozy 661 17.1.6. Leczenie chorych na osteoporozę 661 17.2. Osteomalacja 663 17.2.1. Definicja i etiologia osteomalacji 663 17.2.2. Obraz kliniczny osteomalacji 664 17.2.3. Rozpoznanie osteomalacji 664 17.2.4. Leczenie osteomalacji 665 17.3. Osteodystrofia 665 17.3.1. Definicja i typy osteodystrofii 665 17.3.2. Diagnostyka osteodystrofii 666 17.3.3. Leczenie osteodystrofii 667 18. Podstawy geriatrii Jan Szewieczek, Agnieszka Batko-Szwaczka, Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 668 18.1. Wprowadzenie do zagadnień geriatrycznych – Jan Szewieczek 668 18.1.1. Fizjologia i patofizjologia okresu starzenia 668 18.1.2. Epidemiologia geriatryczna 669 18.1.3. Symptomatologia i przebieg chorób w starszym wieku 670 18.1.4. Diagnostyka geriatryczna 670 18.1.5. Ogólne zasady progresywnania geriatrycznego 674 18.1.6. Powikłania jatrogenne 675 18.2. Zespół słabości – Agnieszka Batko-Szwaczka 675 18.2.1. Określenie 675 18.2.2. Epidemiologia 676 18.2.3. Etiologia i patogeneza 676 18.2.4. Objawy i rozpoznanie 676 18.2.5. Postępowanie 677 18.2.6. Profilaktyka 678 18.3. Majaczenie – Jan Szewieczek 678 18.3.1. Określenie 678 18.3.2. Epidemiologia 678 18.3.3. Etiologia i patofizjologia 678 18.3.4. Objawy i rozpoznanie 680 18.3.5. Innowacyjnanie 681 18.3.6. Profilaktyka 683 18.4. Zaburzenia równowagi i upadki – Andrzej Kurek, Marcin Sosnowski 684 18.4.1. Określenie 684 18.4.2. Epidemiologia 684 18.4.3. Etiologia i patofizjologia 684 18.4.4. Objawy i rozpoznanie 685 18.4.5. Postępowanie 686 18.4.6. Profilaktyka 686 18.5. Nietrzymanie moczu – Jan Szewieczek 687 18.5.1. Określenie 687 18.5.2. Epidemiologia 687 18.5.3. Etiologia i patogeneza 687 18.5.4. Objawy i rozpoznanie 689 18.5.5. Progresywnanie 690 18.5.6. Profilaktyka 692 18.6. Nietrzymanie stolca – Jan Szewieczek 693 18.6.1. Określenie 693 18.6.2. Epidemiologia 693 18.6.3. Etiologia i patofizjologia 693 18.6.4. Objawy i rozpoznanie 694 18.6.5. Postępowanie 695 18.6.6. Profilaktyka 696 18.7. Polipragmazja – Jan Szewieczek 697 18.7.1. Określenie 697 18.7.2. Epidemiologia 697 18.7.3. Etiologia i patofizjologia 697 18.7.4. Objawy i rozpoznanie 698 18.7.5. Profilaktyka i progresywnanie 699 19. Choroby neurologiczne Grzegorz Opala, Maciej Świat, Ewa Krzystanek, Joanna Siuda, Agnieszka Gorzkowska, Magdalena Boczarska-Jedynak, Maria Flak 701 19.1. Wprowadzenie – Grzegorz Opala 701 19.2. Choroby naczyniowe mózgu – Maciej Świat 703 19.2.1. Definicja 703 19.2.2. Epidemiologia 704 19.2.3. Etiologia i patofizjologia 704 19.2.4. Objawy 704 19.2.5. Progresywnanie w ostrej fazie 706 19.2.6. Profilaktyka 709 19.3. Padaczka – Ewa Krzystanek 712 19.3.1. Definicje 712 19.3.2. Rodzaje napadów padaczkowych 713 19.3.3. Epidemiologia 713 19.3.4. Etiologia 713 19.3.5. Diagnostyka 714 19.3.6. Leczenie 717 19.3.7. Problemy społeczne 717 19.3.8. Podsumowanie 718 19.4. Zaburzenia pamięci i otępienie – Joanna Siuda 718 19.4.1. Fizjologiczne zmiany pamięci związane z wiekiem 718 19.4.2. Otępienie 719 19.4.3. Choroba Alzheimera 723 19.4.4. Podsumowanie 725 19.5. Parkinsonizm i drżenie – Agnieszka Gorzkowska 725 19.5.1. Parkinsonizm 725 19.5.2. Drżenie 728 19.6. Stwardnienie rozsiane – Ewa Krzystanek 731 19.6.1. Definicja 731 19.6.2. Epidemiologia 731 19.6.3. Etiopatogeneza 731 19.6.4. Rozpoznanie 732 19.6.5. Objawy choroby 732 19.6.6. Różnicowanie 732 19.6.7. Leczenie 733 19.6.8. Problemy społeczne 733 19.6.9. Podsumowanie 734 19.7. Zaburzenia snu – Magdalena Boczarska-Jedynak 734 19.7.1. Najczęstsze rodzaje zaburzeń snu 735 19.7.2. Zespół bezdechów podczas snu (sleep apnea syndrome, SAS) 739 19.7.3. Podsumowanie 740 19.8. Choroby nerwowo-mięśniowe – Maria Flak740 19.8.1. Miastenia rzekomoporaźna 740 19.8.2. Zespół paraneoplastyczny Lamberta–Eatona 744 19.8.3. Polineuropatie i neuropatie w chorobach wewnętrznych 744 19.9. Encefalopatia Hashimoto – Ewa Krzystanek 749 19.9.1. Definicja 749 19.9.2. Etiologia 750 19.9.3. Epidemiologia 750 19.9.4. Objawy i przebieg 750 19.9.5. Diagnostyka 750 19.9.6. Leczenie 751 19.9.7. Podsumowanie 751 19.10. Paraneoplastyczne zespoły neurologiczne – Maria Flak 751 19.10.1. Definicja 751 19.10.2. Etiologia 751 19.10.3. Objawy 753 19.10.4. Leczenie 754 20. Elementy psychiatrii w praktyce internistycznej Irena Krupka-Matuszczyk, Marek Krzystanek 755 20.1. Wprowadzenie 755 20.2. Epidemiologia schorzeń psychiatrycznych 756 20.3. Czynniki wpływające na zdrowie psychiczne 756 20.4. Zasady badania psychiatrycznego 757 20.5. Główne zaburzenia psychiatryczne w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej 758 20.5.1. Zaburzenia depresyjne (F 32) 758 20.5.2. Mania (F 30) 759 20.5.3. Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD, F 31) 760 20.5.4. Zaburzenia lękowe (F 40–F 48) 760 20.5.5. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (F 42) 761 20.5.6. Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne (F 43) 761 20.5.7. Zaburzenia adaptacyjne (F 43.2) 762 20.5.8. Ostra reakcja na stres (F 43.0) 762 20.5.9. Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) (F 44) 762 20.5.10. Zaburzenia psychiczne występujące pod postacią somatyczną (F 45) 763 20.6. Postępowanie lekarskie z chorym wyniszczonym albo umierającym 763 20.7. Przeżywanie żałoby (F 43.2) 764 20.8. Terapia osoby uzależnionej od środków psychoaktywnych 766 20.8.1. Ostre zatrucie alkoholem (F 10.0) 766 20.8.2. Picie destrukcyjne (F 10.1) 766 20.8.3. Uzależnienie od alkoholu (F 10.2) 766 20.8.4. Psychozy alkoholowe 766 20.8.5. Zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane zażywaniem opiatów (F 11), kanabinoli (F 12), substancji halucynogennych (F 16), leków nasennych i uspokajających (F 13), paleniem papierosów (F 17), wdychaniem lotnych rozpuszczalników (F 18) i przyjmowaniem substancji niesklasyfikowanych (dopalaczy, pigułek gwałtu) 768 20.9. Zaburzenia snu (G 47, F 51) 768 20.9.1. Parasomnie 770 20.9.2. Typowo rozpoznawane zaburzenia w czasie snu 771 20.9.3. Terapia zaburzeń snu 771 20.10. Zaburzenia psychosomatyczne 773 20.10.1. Zaburzenia somatyzacyjne z somatyzacją (F 45.0) 774 20.10.2. Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną, niezróżnicowane (F 45.1) 774 20.10.3. Zaburzenia hipochondryczne (F 45.2) 774 20.10.4. Zaburzenia wegetatywne występujące pod postacią somatyczną (F 45.3) 775 20.10.5. Uporczywe bóle psychogenne (F 45.4) 775 20.10.6. Inne zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (F 45.8) 775 20.11. Psychiatria konsultacyjna 775 20.11.1. Podstawowe zasady (kontaktu) badania pacjenta 776 20.11.2. Zaburzenia psychiczne związane z występowaniem choroby somatycznej według ICD-10 776 20.12. Zaburzenia psychotyczne (F 20–F 29) 777 20.12.1. Zaburzenia schizofreniczne (F 20) 777 20.12.2. Zaburzenia schizotypowe (F 21) 778 20.12.3. Uporczywe zaburzenia urojeniowe (F 22) 778 20.12.4. Ostre przemijające zaburzenia psychotyczne (F 23) 778 20.12.5. Zaburzenia schizoafektywne (F 25) 778 20.13. Zaburzenia lękowe i inne nerwicowe (F 40–F 44) 779 20.13.1. Zaburzenia lękowe w postaci fobii 779 20.13.2. Lęk paniczny 779 20.13.3. Zaburzenia lękowe uogólnione 779 20.13.4. Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne 779 20.13.5. Zaburzenia adaptacyjne 779 20.13.6. Zaburzenia dysocjacyjne 780 20.13.7. Zaburzenia somatotroficzne (F 45) 780 20.14. Zaburzenia behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi (F 50–F 54) 780 20.14.1. Zaburzenia odżywiania 780 20.15. Stany nagłe 780 20.15.1. Samobójstwo i próba samobójcza 780 20.15.2. Samouszkodzenie 784 20.15.3. Pobudzenie i agresja w stosunku do otoczenia 784 20.16. Otępienie – typy i leczenie 786 20.16.1. Zaburzenia psychiczne w otępieniu 787 20.16.2. Przymglenie świadomości 788 20.16.3. Majaczenie 788 20.16.4. Zamroczenie (stan pomroczny) 789 20.16.5. Zespół splątaniowy (splątanie) 789 20.16.6. Psychozy paranoidalne 790 20.16.7. Problemy społeczne w otępieniu osób w wieku podeszłym 790 20.17. Bóle głowy w zaburzeniach psychicznych 792 20.18. Podwójna diagnoza 793 20.19. Leki psychotropowe wykorzystywane w leczeniu zaburzeń psychicznych 795 20.19.1. Leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki 795 20.19.2. Leki przeciwdepresyjne, tymoleptyki 797 20.19.3. Leki przeciwlękowe i nasenne 798 20.19.4. Nadużycie leków 800 20.19.5. Leki nasenne niebenzodiazepinowe 800 20.19.6. Stabilizatory nastroju, leki normotymiczne 800 20.19.7. Leki prokognitywne i nootropowe 801 20.19.8. Środki psychostymulujące, pobudzające 801 20.19.9. Pozafarmakologiczne metody terapii biologicznej 802 21. Okulistyka Edward Wylęgała 803 21.1. Anatomia stosowana narządu wzroku 803 21.2. Badanie okulistyczne 804 21.3. Wady refrakcji 807 21.4. Suche oko 809 21.5. Wytrzeszcz gałki ocznej 811 21.6. Choroby powierzchni oka 813 21.7. Choroby rogówki i spojówki 816 21.8. Przeszczepienie rogówki 818 21.9. Zaćma (cataracta) 818 21.10. Jaskra 819 21.11. Choroby błony naczyniowej 820 21.12. Choroby siatkówki 821 21.13. Choroby nerwu wzrokowego 827 21.14. Stany nagłe w okulistyce 829 22. Zatrucia w praktyce internistycznej Tomasz Kłopotowski 833 22.1. Toksykologia kliniczna 833 22.1.1. Wiadomości ogólne 833 22.1.2. Toksykokinetyka 836 22.1.3. Ogólne zasady rozpoznawania ostrych zatruć 841 22.1.4. Toksydromy 841 22.1.5. Badania toksykologiczne 844 22.1.6. Ogólne zasady leczenia ostrych zatruć 844 22.2. Toksykologia szczegółowa 853 22.2.1. Zatrucia lekami 853 22.2.2. Zatrucia alkoholami 870 22.2.3. Zatrucia gazami 874 22.2.4. Zatrucia narkotykami i substancjami psychoaktywnymi 880 22.2.5. Zatrucia węglowodorami i wybranymi insektycydami 884 22.2.6. Zatrucia grzybami 890 22.2.7. Zatrucia roślinami i jadami zwierząt 894 23. Choroby damskie w praktyce internistycznej Andrzej Witek899 23.1. Badanie ginekologiczne 899 23.1.1. Wywiad ginekologiczno-położniczy 899 23.1.2. Badanie przedmiotowe 900 23.2. Zaburzenia cyklu miesiączkowego 900 23.2.1. Brak miesiączki 901 23.2.2. Duże i nieregularne miesiączkowanie 901 23.2.3. Krwawienia po menopauzie 904 23.2.4. Bolesne miesiączkowanie 905 23.3. Nowotwory łagodne narządu płciowego 906 23.3.1. Polipy trzonu i szyjki macicy 906 23.3.2. Mięśniaki macicy 906 23.4. Zakażenia kobiecych narządów płciowych 907 23.4.1. Choroby zapalne sromu (vulvitis) 909 23.4.2. Zapalenie gruczołu przedsionkowego obszerniejszego – zapalenie gruczołu Bartholina, ropień gruczołu Bartholina (abscessus glandulae Bartholini, abscessus glandulae vestibularis maioris) 910 23.4.3. Zapalenie pochwy (colpitis) 911 23.4.4. Zapalenie szyjki macicy (cervicitis) 915 23.4.5. Zapalenie narządów miednicy mniejszej (pelvic inflammatory disease, PID) 916 23.5. Endometrioza 920 23.5.1. Objawy i przebieg kliniczny endometriozy 920 23.5.2. Leczenie endometriozy 920 23.6. Przekwitanie 921 23.6.1. Innowacyjnanie lecznicze 922 23.6.2. Przeciwwskazania do stosowania HTZ 923 23.7. Nowotwory narządu płciowego kobiety 924 23.7.1. Nowotwory złośliwe trzonu macicy. Rak endometrium 924 23.7.2. Rak szyjki macicy 926 23.7.3. Nowotwory złośliwe jajnika 928 23.7.4. Nowotwory jajowodu 930 23.7.5. Rak sromu 931 23.7.6. Nowotwory złośliwe pochwy 931 23.8. Choroby sutka 932 23.8.1. Stany zapalne gruczołu sutkowego 932 23.8.2. Anomalie brodawki sutkowej 932 23.8.3. Zmiany guzkowe gruczołu sutkowego 933 23.8.4. Dysplazja gruczołu sutkowego (mastopathia fibrocystica, dysplasia fibrocystica mammae) 934 23.8.5. Ból sutka (mastalgia, mastodynia), ból sutka występujący cyklicznie 934 23.8.6. Rak gruczołu sutkowego 935 23.8.7. Klasyfikacja histologiczna raka sutka 936 23.8.8. Profilaktyka i czynniki rokownicze raka sutka 936 23.8.9. Leczenie raka sutka 937 23.8.10. Chemioterapia raka sutka 937 23.8.11. Radioterapia w raku sutka 938 23.8.12. Hormonoterapia w raku sutka 938 23.9. Niepłodność 938 23.9.1. Brak owulacji 939 23.9.2. Niewydolność ciałka żółtego 940 23.9.3. Zespół luteinizacji niepękniętego pęcherzyka 940 23.9.4. Niepłodność jajnikowa 940 23.9.5. Niepłodność jajowodowa 941 23.9.6. Niepłodność maciczna 941 23.9.7. Niepłodność szyjkowa 941 23.9.8. Niepłodność immunologiczna 941 23.9.9. Niepłodność na tle zaburzeń psychicznych i seksualnych 942 23.9.10. Rozpoznanie różnicowe 942 23.10. Metody kontroli płodności – antykoncepcja 942 23.10.1. Metody naturalne 943 23.10.2. Metody mechaniczne (barierowe) 944 23.10.3. Metody chemiczne 945 23.10.4. Wkładki we wnętrzumaciczne (IUD) 945 23.10.5. Antykoncepcja hormonalna 946 23.10.6. Antykoncepcja chirurgiczna 951 23.11. Nietrzymanie moczu 951 23.11.1. Klasyfikacja NTM 951 23.11.2. Diagnostyka nietrzymania moczu 952 23.11.3. Leczenie zachowawcze wysiłkowego nietrzymania moczu 954 23.11.4. Leczenie chirurgiczne WNM 955 23.11.5. Leczenie naglącego nietrzymania moczu 955 24. Objawy laryngologiczne w praktyce internistycznej Maciej Misiołek 957 24.1. Choroba refluksowa przełyku (gastroesophageal reflux disease, GERD) 957 24.2. Zawroty głowy 959 24.3. Nowotwory złośliwe układu krwiotwórczego 960 24.4. Nowotwory złośliwe układu chłonnego 960 24.5. Cukrzyca 961 24.6. Niewydolność nerek 962 25. Objawy stomatologiczne w praktyce internistycznej Marta Tanasiewicz 964 25.1. Wprowadzenie 964 25.2. Przebarwienia zębów i ich przyczyny miejscowe oraz ogólnoustrojowe 964 25.3. Nadmiar fluoru i toksyczność związków fluoru 966 25.3.1. Klasyfikacja fluorozy 968 25.4. Zmiany patologiczne w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 969 25.4.1. Zapalenie kątów ust, zajady (cheilitis angularis, intertrigo commissurae labiorum) 969 25.4.2. Owrzodzenia jamy ustnej (oral ulceration) 969 25.4.3. Zespół pieczenia jamy ustnej (stomatodynia, burning mouth syndrome, oral dysaesthesia) 971 25.4.4. Infekcje wirusowe bez owrzodzeń 971 25.4.5. Ból w rejonie jamy ustnej i twarzy 972 25.4.6. Reakcje alergiczne w obszarze jamy ustnej 974 25.4.7. Białe wykwity w obrębie błon śluzowych jamy ustnej 975 25.4.8. Choroby gruczołów ślinowych 976 25.4.9. Zaburzenia barwnikowe błon śluzowych jamy ustnej 976 25.4.10. Choroby i stany ogólnoustrojowe manifestujące się zmianami w obrębie błony śluzowej jamy ustnej 977 25.5. Stany związane z upośledzeniem niepodatności i ich obraz kliniczny w jamie ustnej 978 25.5.1. Znajomość zmian w jamie ustnej spowodowanych zakażeniem HIV 978 25.5.2. Choroby układu krwiotwórczego i limforetykularnego 978 25.6. Zmiany w przyzębiu 978 26. Dermatologia Ligia Brzezińska-Wcisło, Anna Lis-Święty 981 26.1. Badanie fizykalne skóry: najczęstsze zmiany skórne (definicje, rozpoznanie różnicowe) – Ligia Brzezińska-Wcisło 981 26.1.1. Dermatologiczne badanie chorego – semiotyka 981 26.2. Zmiany skórne jako objaw chorób internistycznych – Ligia Brzezińska-Wcisło 983 26.2.1. Skórne zespoły paraneoplastyczne 983 26.2.2. Najczęstsze nabyte skórne zespoły paraneoplastyczne 983 26.2.3. Zmiany skórne w cukrzycy 985 26.2.4. Zmiany skórne w chorobach tarczycy 986 26.2.5. Zmiany skórne w chorobach układu moczowego 986 26.2.6. Zmiany skórne w chorobach przewodu pokarmowego 987 26.3. Najczęstsze choroby przenoszone drogą kontaktów płciowych (weneryczne) – Ligia Brzezińska-Wcisło 988 26.3.1. Kiła 988 26.3.2. Rzeżączka 991 26.3.3. Inne choroby przenoszone drogą płciową 993 26.4. Łysienie – Ligia Brzezińska-Wcisło 993 26.4.1. Łysienie plackowate 994 26.4.2. Łysienie rozlane 994 26.4.3. Łysienie bliznowaciejące 995 26.4.4. Łysienie rzekomoplackowate 996 26.4.5. Łysienie androgenowe 996 26.4.6. Samowyrywanie włosów nawykowe 997 26.4.7. Nieprawidłowości struktury łodygi włosa 997 26.5. Świąd skóry – rozpoznanie różnicowe – Anna Lis-Święty 998 26.6. Najczęstsze choroby skóry – Anna Lis-Święty 999 26.6.1. Choroby zakaźne skóry 999 26.6.2. Dermatozy zapalne i o podłożu immunologicznym 1001 26.6.3. Trądzik pospolity 1005 26.6.4. Trądzik różowaty 1005 26.6.5. Owrzodzenia żylne podudzi 1006 26.6.6. Nowotwory skóry, stany przedrakowe i poprzedzające wystąpienie nowotworu 1006 26.7. Leczenie miejscowe w dermatologii (użycie maści, kremów itp.) – Anna Lis-Święty 1008 26.8. Najczęstsze „błędy dermatologiczne" popełniane przez internistów – Anna Lis-Święty 1008 26.8.1. Niekontrolowane użytkowanie zewnętrznych preparatów kortykosteroidowych 1008 26.8.2. Łupież różowy 1009 26.8.3. Grzybica skóry przygładzonej 1009 26.8.4. Grzybica paznokci 1010 26.8.5. Piodermia zgorzelinowa 1010 26.8.6. Pierwotne chłoniaki skóry 1011 27. Konsultacje internistyczne na oddziałach zabiegowych Mirosława Janowska 1012 27.1. Wprowadzenie 1012 27.1.1. Internistyczne powikłania zabiegów chirurgicznych 1013 27.2. Czynniki ryzyka powikłań okołooperacyjnych 1014 27.2.1. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1014 27.2.2. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań płucno-oskrzelowych 1015 27.2.3. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań krwotocznych 1018 27.2.4. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań nefrologicznych 1019 27.2.5. Czynniki ryzyka okołooperacyjnych powikłań infekcyjnych 1019 27.3. Nowoczesnanie przedoperacyjne konsultanta internisty 1020 27.3.1. Informacje ogólne 1020 27.3.2. Badania dopełniające przed zabiegiem chirurgicznym 1021 27.3.3. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z niedokrwistością 1022 27.3.4. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorego z zaburzeniami hemostazy 1023 27.3.5. Przygotowanie do zabiegu chirurgicznego chorych na czerwienicę prawdziwą i nadpłytkowość samoistną 1024 27.3.6. Progresywnanie okołooperacyjne u chorych z przewlekłą niedoczynnością kory nadnerczy 1025 27.3.7. Postępowanie okołooperacyjne w chorobach tarczycy 1026 27.3.8. Progresywnanie okołooperacyjne z chorymi na cukrzycę 1028 27.3.9. Nowoczesnanie okołooperacyjne z chorymi na nadciśnienie tętnicze 1029 27.3.10. Nowoczesnanie okołooperacyjne z chorymi z implantowanymi w sercu urządzeniami elektronicznymi 1031 27.3.11. Innowacyjnanie u chorych z okołooperacyjnymi bradyarytmiami i/albo blokami przewodzenia 1032 27.3.12. Innowacyjnanie okołooperacyjne u chorych w starszym wieku 1032 27.4. Kwalifikacja internistyczna/kardiologiczna chorych z wadami zastawkowymi serca do zabiegów chirurgicznych innych niż kardiochirurgiczne 1033 27.4.1. Innowacyjnanie okołooperacyjne u chorych ze stenozą aortalną 1033 27.4.2. Postępowanie okołooperacyjne u chorych ze zwężeniem lewego ujścia żylnego 1034 27.4.3. Nowoczesnanie okołooperacyjne u chorych z niedomykalnością zastawki mitralnej i/albo aortalnej 1034 27.4.4. Profilaktyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia w okresie okołooperacyjnym 1035 27.4.5. Zawał serca w okresie okołooperacyjnym 1036 27.4.6. Nowoczesnanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą chorobę nerek 1036 27.4.7. Progresywnanie okołooperacyjne u chorych na przewlekłą niewydolność wątroby/marskość wątroby 1037 27.5. Farmakologiczne strategie redukcji okołooperacyjnego ryzyka sercowo-naczyniowego 1039 27.5.1. Leczenie przeciwpłytkowe w okresie okołooperacyjnym 1039 27.5.2. Leczenie przeciwkrzepliwe w okresie okołooperacyjnym 1040 27.5.3. Użycie leków beta-adrenolitycznych w okresie okołooperacyjnym 1042 27.5.4. Wpływ wykorzystywania statyn na ryzyko okołooperacyjnych powikłań sercowo-naczyniowych 1043 27.5.5. Stosowanie leków blokujących układ renina–angiotensyna–aldosteron w okresie okołooperacyjnym 1043 27.5.6. Stosowanie leków moczopędnych w okresie okołooperacyjnym 1044 28. Podstawy medycyny paliatywnej i opieki paliatywnej Jadwiga Pyszkowska 1045 28.1. Definicja, cele, zasady i organizacja opieki paliatywnej 1045 28.2. Zasady postępowania w medycynie paliatywnej 1048 28.3. Leczenie objawowe chorych u kresu życia – wybrane problemy kliniczne 1049 28.3.1. Ból przewlekły 1049 28.3.2. Zaparcia 1054 28.3.3. Sedacja w okresie umierania 1057 28.4. Filozofia wsparcia egzystencjalnego w opiece paliatywnej 1057 28.5. Aspekty bioetyczne w opiece paliatywnej 1058 29. Technologia najważniejszych zabiegów realizowanych na oddziale chorób wewnętrznych i w ambulatorium Łukasz Bułdak, Anna Duława-Bułdak 1061 29.1. Nakłucie jamy otrzewnej 1061 29.1.1. Wyróznionia 1061 29.1.2. Przeciwwskazania 1061 29.1.3. Powikłania 1061 29.1.4. Opis zabiegu 1062 29.1.5. Analiza uzyskanego materiału 1062 29.2. Nakłucie jamy opłucnej 1063 29.2.1. Wskazania 1063 29.2.2. Przeciwwskazania 1063 29.2.3. Powikłania 1063 29.2.4. Opis zabiegu 1064 29.2.5. Analiza uzyskanego materiału 1064 29.2.6. Różnicowanie wysięku i przesięku opłucnowego (kryteria Lighta) 1065 29.3. Biopsja aspiracyjna szpiku kostnego 1065 29.3.1. Wskazania 1065 29.3.2. Przeciwwskazania 1065 29.3.3. Powikłania 1065 29.3.4. Opis zabiegu 1066 29.3.5. Analiza uzyskanego materiału 1066 29.4. Pobranie krwi tętniczej w celu wykonania gazometrii 1067 29.4.1. Wyodrębnionia 1067 29.4.2. Przeciwwskazania 1067 29.4.3. Powikłania 1067 29.4.4. Opis zabiegu 1067 29.4.5. Analiza uzyskanego materiału 1068 29.5. Sonda nosowo-żołądkowa 1068 29.5.1. Wskazania 1068 29.5.2. Przeciwwskazania 1068 29.5.3. Powikłania 1069 29.5.4. Opis zabiegu 1069 29.5.5. Analiza uzyskanego materiału 1069 29.6. Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny 1070 29.6.1. Wyodrębnionia 1070 29.6.2. Przeciwwskazania 1070 29.6.3. Powikłania 1070 29.6.4. Opis zabiegu 1070 29.6.5. Analiza uzyskanego materiału 1071 29.7. Intubacja dotchawicza 1071 29.7.1. Wyznaczonia 1071 29.7.2. Przeciwwskazania 1071 29.7.3. Powikłania 1072 29.7.4. Opis zabiegu 1072 29.7.5. Analiza uzyskanego materiału 1073 29.8. Wkłucie centralne 1073 29.8.1. Wyodrębnionia 1073 29.8.2. Przeciwwskazania 1073 29.8.3. Powikłania 1073 29.8.4. Opis zabiegu 1074 29.8.5. Analiza uzyskanego materiału 1074 30. Gastroenterologia Marek Hartleb, Ewa Nowakowska-Duława 1075 30.1. Diagnostyka gastroenterologiczna – Ewa Nowakowska-Duława 1075 30.2. Choroby przełyku – Ewa Nowakowska-Duława 1087 30.2.1. Objawy 1087 30.2.2. Diagnostyka 1087 30.2.3. Zmiany na podłożu anatomicznym 1088 30.2.4. Zaburzenia motoryki przełyku 1089 30.2.5. Zapalenia przełyku 1091 30.2.6. Nowotwory przełyku 1098 30.2.7. Ciało obce w przełyku (corpus alienum oesophagi) 1100 30.2.8. Oparzenie przełyku (combustio oesophagi, oesophagitis corrosiva) 1101 30.2.9. Pourazowe uszkodzenia przełyku 1102 30.3. Choroby żołądka – Ewa Nowakowska-Duława 1103 30.3.1. Wprowadzenie 1103 30.3.2. Zapalenie żołądka 1103 30.3.3. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (morbus ulcerosus ventriculi et duodeni) 1107 30.3.4. Zespół Zollingera–Ellisona (syndroma Zollinger–Ellison) 1115 30.3.5. Dyspepsja czynnościowa (non-ulcer dyspepsia, NUD) 1115 30.3.6. Nowotwory żołądka 1116 30.4. Choroby jelita cienkiego – Ewa Nowakowska-Duława 1126 30.4.1. Wprowadzenie 1126 30.4.2. Wady rozwojowe 1127 30.4.3. Wrodzone zaburzenia wchłaniania 1128 30.4.4. Wtórne zaburzenia trawienia i wchłaniania 1128 30.4.5. Choroba trzewna 1129 30.4.6. Zapalenia jelita cienkiego 1133 30.4.7. Choroba Leśniowskiego–Crohna – zob. Choroby jelita grubego 1138 30.4.8. Nowotwory 1138 30.4.9. Enteropatia z utratą białka 1141 30.4.10. Niedokrwienna choroba jelit 1142 30.4.11. Zespół niedługiego jelita 1143 30.4.12. Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestine bacterial overgrowth, SIBO) 1144 30.5. Choroby jelita grubego – Ewa Nowakowska-Duława 1146 30.5.1. Zaburzenia rozwojowe 1146 30.5.2. Uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa jelita grubego (diverticula, diverticulosis coli) 1147 30.5.3. Zaparcie (constipatio) (zob. Też rozdz. 5.14) 1149 30.5.4. Zespół jelita drażliwego (colon irritabile, irritable bowel syndrome, IBS) 1151 30.5.5. Nieswoiste zapalne choroby jelit 1153 30.5.6. Inne zapalenia jelita grubego 1166 30.5.7. Endometrioza jelitowa (endometriosis) 1168 30.5.8. Polipy i zespoły polipowatości jelita grubego 1168 30.5.9. Rak jelita grubego (carcinoma coli, colorectal cancer, CRC) 1172 30.6. Krwawienie z przewodu pokarmowego – Ewa Nowakowska-Duława 1176 30.6.1. Wprowadzenie 1176 30.6.2. Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego 1176 30.6.3. Krwawienie z dolnego i środkowego odcinka przewodu pokarmowego (dopp) 1179 30.7. Choroby wątroby – Marek Hartleb 1182 30.7.1. Marskość wątroby 1182 30.7.2. Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby 1197 30.7.3. Alkoholowa choroba wątroby 1200 30.7.4. Wirusowe zapalenie wątroby rodzaju B (WZW typu B) 1205 30.7.5. Wirusowe zapalenie wątroby rodzaju C 1208 30.7.6. Choroby autoimmunologiczne wątroby 1210 30.7.7. Choroby naczyniowe wątroby 1214 30.7.8. Wrodzona hemochromatoza 1216 30.7.9. Choroba Wilsona 1219 30.7.10. Ostra niewydolność wątroby 1221 30.8. Choroby dróg żółciowych – Ewa Nowakowska-Duława1224 30.8.1. Kamica żółciowa 1225 30.8.2. Zapalenie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1235 30.8.3. Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych 1238 30.8.4. Nowotwory pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych 1240 30.8.5. Wady i choroby wrodzone dróg żółciowych 1248 30.9. Choroby trzustki – Ewa Nowakowska-Duława 1251 30.9.1. Wprowadzenie 1251 30.9.2. Zapalenie trzustki 1253 30.9.3. Mukowiscydoza – włókniejące torbielowate zapalenie trzustki 1269 30.9.4. Torbiele trzustki 1269 30.9.5. Nowotwory trzustki 1271 31. Choroby układu oddechowego Władysław Pierzchała 1280 31.1. Podstawowe pojęcia i badania dodatkowe 1280 31.2. Obturacyjny bezdech we śnie (OBS) 1281 31.2.1. Definicja i epidemiologia 1281 31.2.2. Czynniki ryzyka 1282 31.2.3. Etiologia i patogeneza 1282 31.2.4. Objawy, rozpoznanie i różnicowanie 1282 31.2.5. Powikłania 1283 31.2.6. Leczenie niefarmakologiczne 1283 31.3. Zakażenia układu oddechowego 1284 31.3.1. Zapalenie płuc 1284 31.3.2. Ropień płuca 1290 31.3.3. Ropniak opłucnej 1291 31.4. Rozstrzenia oskrzeli 1292 31.4.1. Definicja i etiologia 1292 31.4.2. Patofizjologia 1293 31.4.3. Objawy i rozpoznanie 1293 31.4.4. Powikłania i wyodrębnionia 1294 31.4.5. Leczenie 1294 31.5. Gruźlica i inne mikobakteriozy 1294 31.5.1. Gruźlica płuc 1294 31.5.2. Gruźlica pozapłucna 1299 31.5.3. Mikobakteriozy niegruźlicze 1301 31.6. Choroby obturacyjne płuc 1302 31.6.1. Astma oskrzelowa 1302 31.6.2. Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) 1302 31.6.3. Mukowiscydoza 1309 31.7. Choroby restrykcyjne płuc 1311 31.7.1. Choroby śródmiąższowe 1311 31.7.2. Częste choroby śródmiąższowe 1314 31.8. Pylice 1318 31.8.1. Definicja, epidemiologia i etiologia 1318 31.8.2. Czynniki i grupy ryzyka 1319 31.8.3. Objawy, rozpoznanie, badania dopełniające i powikłania 1319 31.8.4. Najważniejsze pylice 1319 31.9. Objawy płucne chorób układowych 1322 31.9.1. Reumatoidalne zapalenie stawów 1322 31.9.2. Twardzina układowa 1323 31.9.3. Toczeń rumieniowaty układowy 1323 31.9.4. Zespół Sjögrena 1324 31.9.5. Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe.1324 31.9.6. Mieszana choroba tkanki łącznej 1324 31.10. Choroby naczyniowe 1325 31.10.1. Zator tętnicy płucnej 1325 31.10.2. Nadciśnienie płucne 1327 31.11. Nowotwory płuca 1329 31.11.1. Rak płuca 1329 31.11.2. Międzybłoniak opłucnej 1332 31.11.3. Przerzuty nowotworowe w płucach 1333 31.12. Choroby opłucnej 1333 31.12.1. Płyn w jamie opłucnej 1333 31.13. Niefarmakologiczne, nieinwazyjne metody leczenia w chorobach układu oddechowego 1335 31.13.1. Leczenie tlenem 1335 31.13.2. Hiperbaryczne leczenie tlenem 1336 31.13.3. Leczenie Heliosem (hel i tlen) 1336 31.13.4. Aerozoloterapia 1337 31.13.5. Wentylacja mechaniczna nieinwazyjna (non-invasive ventilation, NIV) 1337 31.14. Rehabilitacja 1337 32. Choroby zakaźne Anna Boroń-Kaczmarska, Monika Bociąga-Jasik, Maria Gańczak, Aleksander M. Garlicki, Lucjan Kępa, Maciej Kondrusik, Włodzimierz Mazur, Barbara Oczko-Grzesik, Sławomir A. Pancewicz, Barbara Sobala-Szczygieł, Alicja Wiercińska-Drapało 1339 32.1. Podstawy epidemiologii chorób zakaźnych – Maria Gańczak 1339 32.1.1. Wprowadzenie 1339 32.1.2. Epidemiologia i główne cechy chorób zakaźnych 1341 32.1.3. Kontrola chorób zakaźnych 1343 32.2. Profilaktyka chorób zakaźnych – Maciej Kondrusik 1345 32.3. Postępowanie po ekspozycji zawodowej – Anna Boroń-Kaczmarska 1348 32.3.1. Ekspozycja zawodowa i choroba zawodowa 1348 32.3.2. Profilaktyka przedekspozycyjna 1350 32.3.3. Profilaktyka poekspozycyjna 1350 32.4. Medycyna podróży – wybrane zagadnienia – Lucjan Kępa, Barbara Oczko-Grzesik 1352 32.4.1. Wprowadzenie 1352 32.4.2. Biegunka podróżnych 1356 32.4.3. Leiszmanioza 1358 32.4.4. Malaria (zimnica) 1359 32.4.5. Gorączka u chorego po powrocie z tropiku 1365 32.5. Niezwykle niebezpieczne choroby zakaźne – Alicja Wiercińska-Drapało 1366 32.5.1. SARS (severe acute respiratory syndrome – zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) 1367 32.5.2. MERS (Middle East respiratory syndrome – bliskowschodni zespół niewydolności oddechowej) 1369 32.5.3. Gorączka krwotoczna Ebola 1371 32.5.4. Uwagi ogólne dotyczące postępowania w sytuacji podejrzenia/rozpoznania choroby zakaźnej niezwykle niebezpiecznej – opracowane przez Główny Inspektorat Sanitarny (www.gis.gov.pl) 1373 32.6. Zakażenie HIV i AIDS – Aleksander M. Garlicki, Monika Bociąga-Jasik 1374 32.6.1. Dane ogólne 1374 32.6.2. Obraz kliniczny zakażenia HIV 1375 32.6.3. Ostra choroba retrowirusowa 1375 32.6.4. Przewlekła faza zakażenia HIV 1378 32.6.5. Wybrane powikłania infekcyjne