Etnografia wizualna w badaniach i praktyce pedagogicznej (Impuls)

Książka stanowi szczególnie ciekawą i pionierską w polskich warunkach propozycję użycia etnografii wizualnej w badaniach ewaluacyjnych – szczególne w autoewaluacji. Autorka wychodzi naprzeciw potrzebom praktyków poszukujących nowych rozwiązań odnośnie do ewaluacji własnej pracy. Istniejące w Polsce regulacje prawne rodzą pokusę upowszechniania się praktyk charakterystycznych dla ewaluacji biurokratycznej. Prowadzi się je tylko dlatego, iż istnieje nakaz prawa. Rzadko kiedy prowadzone ewaluacje „wewnętrzne" spełniają nawet elementarne wymogi metodologiczne. Od badań ewaluacyjnych oczekuje się danych do samooceny i potwierdzenia tego wszystkiego, co i tak już wiadomo. Proponowana poprzez J. Nowotniak fotoewaluacja znosi wspomniane ograniczenia. Jej walorem jest akcentowanie, iż – niezwykle w autoewaluacji – ważne jest, aby dostarczała ona danych do podejmowania decyzji skierowanych na projakościową zmianę (ewaluacja rozwojowa), a także generowała wiedzę o własnej pracy i jej uwarunkowaniach (ewaluacja poznawcza). Przedstawiona w tej części książki sugestia jest wyjątkowo dobrze ugruntowana zarówno w teorii, jak i w metodologii badań. Sięgający po nią nauczyciele siłą rzeczy ulokują siebie w roli badaczy własnej praktyki. Z recenzji dr. Hab. Henryka Mizerka, prof. UWM Intencją Autora było wyróznionie potencjału etnografii wizualnej, w mniejszym stopniu zaś ewentualnych pułapek metodologicznych czyhających na badacza sięgającego po materiały wizualne, choć i o tym uważny Czytelnik wyszuka niejedną uwagę. Ograniczyłam krytyczne komentarze w przekonaniu,niewiele jest w Polsce prób używania badań etnograficznych w naukach o wychowaniu, a krytyczne uwagi raczej uprawomocnią model badania kultury szkoły zza biurka, aniżeli zachęcą do ich weryfikacji. Opisane w tej pracy projekty badawcze mogą się stać pomocne w odpowiedzi na pytanie, kiedy wykorzystywać etnografię wizualną. Mam też nadzieję, że pozwolą lepiej zrozumieć procedury gromadzenia informacji i ich opracowywania, przyczyniając się do podniesienia popularności badań etnograficznych wśród pedagogów. Materiał zawarty w publikacji ma charakter poglądowy i nie stanowi uniwersalnego modelu badań.

Tytuł Etnografia wizualna w badaniach i praktyce pedagogicznej Autor Justyna Nowotniak Język polski Wydawnictwo Impuls ISBN 978-83-7850-110-7 Rok wydania 2012 Kraków Wydanie 2 liczba stron 280 Format pdf Spis treści Wstęp 9


Część I
Etnografia wizualna w badaniach pedagogicznych

1. Badania etnograficzne w naukach społecznych 19
Istota etnografii 19
Etnografia edukacyjna jako „kultura studiowania kultur" 32
Reprezentacje fotograficzne – obiektywność i prawda obrazów 41
Fotografia na usługach etnografii – narodziny etnografii wizualnej 56

2. „Nie do zobaczenia", czyli etnografia wizualna w badaniu
programów ukrytych 65
Program ukryty jako kategoria semantyczna 66
Edukacyjne konceptualizacje programu ukrytego 73
Model badań własnych 80
Techniki fotograficzne w etnografii wizualnej –
projektowanie i realizacja 84
Analiza danych jakościowych 100
Interpretacja materiałów wizualnych 104
„Nieoswojona" przestrzeń szkolnego budynku 112
Ukryty rozmiar szkolnej wiedzy ucznia i jej wizualne przedstawienia 123
Ocenianie w środkuszkolne – podział i dystrybucja przychylności losu 133
Raporty etnograficzne 142

3. Dyskurs wiedzy/władzy Michela Foucaulta w przestrzeni szkoły
Archeologia patrzenia 149
W fotograficznym skrócie o przestrzeni, władzy i wiedzy w projekcie
Michela Foucaulta 149
Wszechobecność władzy 157
Władza dyscyplinarna – wizualne przedstawienia 161
Zakończenie, czyli powrót nowego 175


4. Społeczne światy nauczycieli. Pomieszczenie nauczycielski w obiektywie
aparatu fotograficznego 179
Przebieg i charakterystyka badań 181
Odkrywanie społecznego świata pokoi nauczycielskich –
pierwsze wnioski 187


Część II
Etnografia wizualna w praktyce pedagogicznej

1. Fotoewaluacja „społecznej architektury" szkoły – o nowy wymiar
ewaluacji wewnętrznej 207
pomiędzy etnografią używaną a ewaluacją –
rozważania terminologiczne 207
Miejsce badań ewaluacyjnych w nowym systemie nadzoru
pedagogicznego w Polsce 212
Ewaluacja wewnętrzna jako badanie szkolnej codzienności –
fazy fotoewaluacji 216
Analiza materiału wizualnego i wnioski 219
Pożytki fotoewaluacji 225
prawidłowe praktyki, czyli aktywny uczeń podmiotem na przerwie
i w sali lekcyjnej 231
Fotoewaluacja jako narzędzie pedagogicznej interwencji 238
2. Etnografia wizualna w kształceniu akademickim. Etyczne problemy
danych wrażliwych 243

Zakończenie 259

Bibliografia 265