Eufemizmy we współczesnym języku słowackim (Uniwersytet Śląski)

Monografia pt. Eufemizmy we współczesnym języku słowackim stanowi opracowanie zjawisk związanych z szeroko pojętą eufemizacją. Autorka na materiale słowackim omawia eufemizmy funkcjonujące w języku słowackim, wypełniając tym samym lukę w badaniach słowacystycznych w Polsce i na Słowacji.

Praca ma charakter kulturoznawczo-lingwistyczny, bowiem eufemizmy są z jednej strony odpowiedzią na tabu językowe, z drugiej, funkcjonują jako przykłady bardziej kulturalnego sposobu wyrażania się. Opis eufemizmów wymaga zastosowania opracowań z przeróżnych dziedzin: antropologii, kulturoznawstwa, socjologii, psychologii i oczywiście językoznawstwa, bo chodzi o funkcjonowanie eufemizmów na płaszczyźnie językowej.

Prezentowane rozważania obejmują takie aspekty badawcze leksyki eufemizującej, jak: definiowanie eufemizmów, postrzeganie ich w kontekście funkcjonowania zjawiska tabu, wyszczególnienie pól znaczeniowych wybranych eufemizmów oraz sposobów ich językowej realizacji.

Eufemizmom towarzyszą nieodłącznie takie zjawiska językowe jak: ekspresywność, intensyfikacja właściwości czy wartościowanie. Praca przynosi niemało spostrzeżeń na temat interesujących zjawisk kulturowo-językowych, rejestruje nowe zjawiska we współczesnym języku słowackim, zmiany w zakresie przekraczania tabu, a także przemieszczania się jednostek językowych ze sfery prywatnej, intymnej do sfery publicznej.

Każdy z prezentowanych rozdziałów może stanowić odrębny przedmiot bardziej szczegółowych analiz i charakterystyk. W pracy zwraca uwagę fakt widocznej cezury co do zasobu i funkcjonowania eufemizmów we współczesnym języku słowackim, jaką stanowi początek lat 90.

XX wieku – ich funkcjonowanie w nowej rzeczywistości od lat 90. XX wieku, odmiennej od tej, jaka miała miejsce w czasie wspólnej państwowości czesko-słowackiej. Celem monografii jest prezentacja eufemizmów leksykalnych w języku słowackim wraz z ich uwarunkowaniami kulturowymi i społecznymi oraz wyszczególnionie na ich kwalifikacje słownikowe.

W badanym materiale starano się odnieść do najważniejszych kręgów – dziedzin tematycznych eufemizmu, jednak nie wszystkie z pól znaczeniowych pozostały zaprezentowane. Ze względu na złożoność i rozległość problematyki z zakresu niniejszej pracy pozostały wyłączone: etykieta językowa, przekleństwa i wyzwiska, niektóre przywary i wady ludzkie i określenia statusu finansowego.

Monografia nie ukazuje pragmatycznego opisu eufemizmów, pokazuje bowiem ujęcie systemowe uwzględnionych eufemistycznych jednostek leksykalnych. Rozległe aspekty pragmatyczne eufemizmów mogą stanowić w przyszłości atrakcyjny obiekt badań.

Przedmiot opisu stanowią jednostki leksykalne: pojedyncze utrwalone leksemy, a także wyrażenia i zwroty peryfrastyczne potoczne o charakterze sfrazeologizowanym, czy zmetaforyzowanym. W pracy wykorzystano materiał słownikowy, liczne przykłady ze słowackiego korpusu narodowego i z samodzielnie przeprowadzonej ekscerpcji tekstów słowackich.

Dzięki takiemu ujęciu monografia ma walor poznawczy, może być także {pomocn|przydatn)a w glottodydaktyce i praktyce tłumaczeniowej. Wyróżnione przykłady pochodzą z tekstów literackich, beletrystycznych i prasowych.

Obejmują zarówno eufemizmy mowy potocznej, jak i oficjalnej.