Literatura rosyjska wobec upodmiotowienia zwierząt. Uniwersytet śląski (Uniwersytet Śląski)

nowatorska monografia poświęcona jest problematyce ekofilozoficznej rozważanej na materiale literatury rosyjskiej (od połowy XIX do końca XX w.), która dotąd była nieobecna w dyskursie literaturoznawczym współczesnej rusycystyki.

Autorka omawia podmiotowość zwierząt; podejmuje, poszukuje i analizuje zagadnienia ekofilozoficzne dotyczące relacji i interakcji między człowiekiem a zwierzętami, z uwzględnieniem oceny i kwalifikacji moralnej ludzkich czynów wynikających z owych relacji (ekoetyka).

Rozważania posiadają na celu określenie jakości ludzkiego bycia z nieludźmi na podstawie wybranych utworów z zakresu prozy, poezji i publicystyki. Ta interdyscyplinarna książka z pogranicza literaturoznawstwa i ekofilozofii, etyki środowiskowej i etologii kognitywnej, nawiązująca również do innych nauk (zoosemiotyki, prawnej ochrony zwierząt), stanowi próbę wpisania się w kontekst studiów zwanych „trzecią kulturą".

Autorka prezentuje złożone relacje człowiek – zwierzę w procesie historycznym na tle rozwoju nauk przyrodniczych. Kompozycyjny układ pracy wyznaczają zjawiska pozaliterackie, które wywarły niezwykle widoczny wpływ na przewartościowanie ludzkiego stosunku do zwierząt: teoria Darwina, ochrona dzikiej przyrody, osiągnięcia nowoczesnej etologii, druga wojna światowa oraz płynąca z jej doświadczeń refleksja nad etycznym aspektem ludzkiego bytu, prowadząca do powstania praw człowieka (1948) i kontynuacja tego samego nurtu myślowego, wiodącego do opracowania praw zwierząt (1978), bioetyka, studia nad świadomością zwierząt podjęte pod koniec XX w.

oraz nowa gałąź nauki – etyka ochrony zwierząt (lata 80.–90. XX w.). „Trzeba (za)bić to zwierzę" – w taki oto antropocentryczny paradygmat myślowy standardowy dla homo sapiens wpisują się treści większości interpretowanych utworów.

Książka odsłania nowe oblicze pisarzy rosyjskich jako obrońców zwierząt (np. F. Dostojewskiego, L. Tołstoja, S. Jesienina, W. Majakowskiego, W. Szałamowa, A. Cwietajewej, W. Astafjewa, A. Bitowa). Staje się ona ważnym przewodnikiem po zootwórczości mniej znanych / zapomnianych prozaików i poetów będących miłośnikami zwierząt (L.

Zinowjewa-Annibal, J. Guro, W. Błażenny, A. Dobrolubow i in.). Ukazanie drogi literatury rosyjskiej do upodmiotowienia zwierząt osiąga w prezentowanej monografii niemal rangę moralnego przesłania. Rozważania autorki mieszczą się w nurcie posthumanistycznym, kwestionującym dotychczasowe status quo człowieka.