Rzeczpospolita krakowska jej lata i ludzie (Universitas)

Są to zwięzłe dzieje Wolnego Miasta Krakowa w latach 1815–1846: jego powstania, ustroju i nieprzystępnej pozycji między rosyjskim, austriackim i pruskim zaborem, którą niemiecki uczony Konstanty Wurzbach ironicznie porównał do sytuacji myszy obserwowanej poprzez trzy koty. Miasto o wielkiej tradycji, lecz zbiedniałe i pozbawione uprzedniego znaczenia, powoli podciągało się z upadku. Bardzo niebanalne są dzieje miejscowego społeczeństwa, które wzbogacali przybysze z bliższych okolic i dalszych krajów – przyjmowani korzystnie, bo nie cechowała Krakowa ksenofobia. Przybysze ci polonizowali się rychło, czemu sprzyjała rola, jaką pełniło miasto pod Wawelem: strażnicy polskiej tradycji narodowej. Pojawi się w tym środowisku dążenie do odegrania znacznej roli w dziedzinie nauki i kultury; ujawni się to w następnym pokoleniu po upadku Wolnego Miasta, to jest w epoce Młodej Polski. Zatem czasy tej niewielkiej Rzeczypospolitej nie przeminęły w dziejach narodu polskiego bez ważnego śladu.