"ku czci plemienia świecącego w nocy". Za snem, za jawą, za pacierzem… (Universitas)

21. Tom z linii Poezje

Wieś, będąca źródłem twórczości Nowaka, została utracona. Bezpowrotnie. […] Co może zrobić poeta, aby ocalić własne plemię? Musi wymyślić miejsce, w którym jasność tego plemienia będzie świecić pełnym światłem. Odnajduje je w słowie, w tworzonym poprzez siebie świecie. Inaczej mówiąc, odzyskać tę wieś można tylko poprzez artystyczną pamięć i wyobraźnię, przekształcając ją w prywatny – ale uniwersalny – mit, artystyczny mit kulturowy, wyposażony zewnętrznie z całą drobiazgowością i pieczołowitością w realne bytowe kształty i realne, żywe postaci. […] W przedziwny sposób z archaicznym ludowym animizmem, totemizmem nawet – miesza się w twórczości Nowaka […] chrystianizm, gdyż w centrum najgłębszych Nowakowych wyobrażeń i przekonań religijno-metafizycznych tkwi misterium Golgoty, które ogarnia tutaj cały świat istot żywych […]. Nowakowe sacrum – a więc cały Nowakowy wszechświat – przeniknięte jest cierpieniem. […] Nowak jest jednym z najbardziej religijnych poetów polskich, jednakże z żadną określoną religią nie można jego poezji utożsamić, ani w pełni z niej wywieść. Znajduje się ta poezja jakby na przecięciu wielu religii, ukrywa we wnętrzu sporo religijnych nawarstwień. Wyraża przeżycia stanowiące jądro i być może podstawę wszystkich religii. Numinosum, będące, wedle nowszych religioznawców, fundamentem wszelkiego religijnego sacrum.

Stanisław Balbus