Pokolenia i polskie zmiany. 45 lat badań wzdłuż czasu (PWN)

Książka Pokolenia i polskie zmiany powstała jako wyraz przekonania, iż badanie pokoleń jest dobrą, a bez wątpienia interesującą, metodą badania społecznej zmiany, istotnie ergonomiczną tam, gdzie zmiany zachodzą w sposób nieciągły, nieliniowy, gdy nie da się ich prosto i logicznie wyprowadzić z upływu czasu czy biegu zdarzeń.

cykl społecznej zmiany opisywany jest z perspektywy socjalizacji, losów życiowych i charakterystyk (społecznych, mentalnych) dwóch pokoleń, których wczesne, formatywnie znaczące fazy biografii przypadały na różny historyczny czas (lata PRL i okres transformacji ustrojowej) i na różnie subiektywnie doświadczany czas wspólny (trzy dekady budowania demokracji, gospodarki rynkowej i poszukiwania tożsamości przez nowy, postkomunistyczny system).

Ich drogi życiowe, problemy, postawy są przedmiotem badań o wyjątkowej historii i procedurze. Jest to Toruńskie Podłużne Badanie Pokoleń, najdłuższe tego typu badanie prowadzone w Polsce. Rozpoczęte na początku lat 70.

XX wieku trwało nieprzerwanie do 2016/2017 roku obejmując dwie kohorty - osoby urodzone w 1957 roku (po raz pierwszy badane w wieku 15 lat) oraz ich dzieci, osoby urodzone w latach 1980-81 (po raz pierwszy badane w 1997/98 roku).

W książce "Pokolenia i polskie zmiany", podsumowującej wyniki trzech ostatnich fal badania podłużnego (z 1987/88 roku, 1997/98 roku i 2016/2017 roku), charakterystyki pokoleń i relacji pokoleniowych podejmowane są w głównej mierze z myślą i nadzieją na dostrzeżenie tych mechanizmów społecznej zmiany, które mają swoje źródło w,,miękkich" procesach społecznych - w socjalizacji, wymianie pokoleniowej, w efektach zderzania się pokoleniowych zasobów z możliwościami i blokadami generowanymi poprzez historyczny czas.

Książka Krystyny Szafraniec jest obszerną rozprawą analizującą wyjątkowe na gruncie polskim badania panelowe. O wartości tej rozprawy decyduje typowo imponujący zrealizowany zamysł badawczy. Badania obejmują razem 45 lat i przeprowadzono je w czterech kolejnych fazach w latach 1972-1979; 1987-1988; 1997-1998 i 2016-2017.

(...) Mimo stopniowego nieuniknionego,,wykruszania się" badanej próby (pokolenie rocznik 1957 i ich dzieci) uzyskano jedyne w swym rodzaju wyniki zezwalające śledzić zmiany w przypadku i poglądach tych samych rodziców i dzieci w czasie, a także porównywać rodziców i dzieci.

(...) Książka jest rozprawą naukową, należycie i rzetelnie demonstrującą podstawy teoretyczne i warsztat badawczy. Najistotniejsze jest jednak to, że dostarcza ona olbrzymiej liczby atrakcyjnych i niekiedy niedających się uzyskać w inny sposób informacji o przemianach społeczeństwa polskiego w ciągu ostatniego półwiecza.

prof. Dr hab. Marek Ziółkowski (z recenzji) Książka przedstawia i analizuje wyjątkowe w skali kraju longitudinalne dane, które ze względu na obszerność uwzględnionej problematyki (liczbę i charakter uzyskanych danych), a także przebadany horyzont czasowy przewyższają, w mojej opinii, inne longitudinalne projekty zrealizowane w Polsce.

(...) Zaletą pracy jest, rzadko spotykane w literaturze, połączenie w jednej analizie pokoleniowości w sensie pokrewieństwa i w sensie odrębności formacji społecznych (bez koncentracji na,,pokoleniach politycznych") - to, moim zdaniem,postępowe i płodne ujęcie problematyki generacyjnej.

(...) Praca gromadzi niezwykle cenne, warte szerokiego upowszechnienia wyniki na temat indywidualnej stabilności (w wielu interwałach czasowych) nastawień, wartości, postaw, preferencji, orientacji społeczno-politycznych, przekonań o sprawczości i podmiotowości.

prof. Dr hab. Bogdan W.