Przymus powtórzenia. wątki rosyjskie w eseistyce czesława miłosza (Universitas)

Rosja nie dawała Miłoszowi spokoju, wracał do tego tematu przez całe życie, dopisując świeże komentarze, uzupełniając bądź korygując wcześniejsze spostrzeżenia. Przykładał do tej problematyki najróżniejsze klucze interpretacyjne - szukał wyjaśnień w tworzywie własnego życiorysu; nie stronił od kontekstu komparatystycznego, który pozwalał mu na zderzanie kultury polskiej i rosyjskiej; cofał się do doświadczeń wieku XIX, aby - dzięki ich reinterpretacji - lepiej zrozumieć następne stulecie.

Wchodził przy tym w przeróżne role: bywał pisarzem trudzącym się nad oddaniem paradoksów wschodniej mentalności, krytykiem zastanawiającym się nad sukcesami współczesnej mu literatury rosyjskiej, sowietologiem i historiozofem badającym zależności między rewolucją a totalitaryzmem czy również wykładowcą akademickim starającym się objaśnić amerykańskim studentom meandry poetyki Dostojewskiego.

Przymus powtórzenia jest zaś rozpisaną na pięć szkiców próbą przyjrzenia się temu, jakie to uzależnienie od Rosji niosło ze sobą konsekwencje dla jego intelektualnej biografii.,,Dzięki trzymaniu się poprzez autorkę określonego konceptu metodologicznego powstała praca, która przede wszystkim relacjonuje przebieg ważnej duchowej przygody, jaka stała się udziałem Miłosza.

Rosyjski model myślenia o kondycji ludzkiej, uformowany przez atmosferę i uwarunkowania XIX stulecia, rozpięty między religijnością, historycznością i żywiołowością doznań wydaje się istotnie bliski umysłowym właściwościom tego autora i jego upodobaniom intelektualnym.

rewelacyjnie napisana i należycie udokumentowana książka Małgorzaty Szumnej przekonująco te złożone powiązania Miłosza z kulturą rosyjską objaśnia i rekonstruuje". Z recenzji prof. Dr hab. Marty Wyki Powyższy opis pochodzi od wydawcy.