Zapiski starca (Scholar)

Zapiski starca to ważne źródło do historii dziewiętnastowiecznej Polski, polsko-rosyjskich stosunków, historii Syberii, a także dziejów miast: Witebska, Smoleńska, Moskwy i Jenisejska. Dotychczas wspomnienia Maksymiliana Marksa [1816-1893] były badane i publikowane jedynie fragmentarycznie poprzez badaczy zajmujących się lokalną historią.

Godny podkreślenia jest kolorowy język autora, pełen ironii i pasji literackiej. Był to bez dwóch zdań nie tylko erudyta, który odebrał skrupulatne wykształcenie,też idealny obserwator i gawędziarz.

Marks to przykład Polaka, który genialnie się odnalazł w warunkach Cesarstwa Rosyjskiego. Polskie pochodzenie nie przeszkadzało mu w nauczycielskiej karierze w Smoleńsku i Moskwie. Choćby na zesłaniu potrafił realizować się jako meteorolog, którego działalność została dostrzeżona przez naukowców na całym świecie.

z całą pewnością jego perspektywa jest inna niżeli większości zesłańców. We wspomnieniach opowiadał o swym życiu na tle wydarzeń historycznych, ornamentując je licznymi dygresjami, opowiadaniami i lokalnymi ciekawostkami (...).