Pożary w miastach rzeczypospolitej w xvi-xviii wieku i ich następstwa ekonomiczne, społeczne i kulturowe (monografia) (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego)

Prezentowana monografia stanowi pierwszą w polskiej historiografii próbę całościowego omówienia pożarów i ich następstw w Rzeczpospolitej Obojga Narodów od XVI do XVIII wieku. Opierając się na wyjątkowo zróżnicowanych i rozproszonych źródłach rękopiśmiennych i drukowanych, a także starszej i nowszej literaturze przedmiotu, Andrzej Karpiński omawia kolejno: przyczyny wczesnonowożytnych miejskich pożarów (wojna, podpalenie, wyładowania atmosferyczne, nieostrożne obchodzenie się z ogniem), ich liczbę, rozmiary, czas trwania i częstotliwość, największe klęski ognia w wybranych kilkunastu wielkich i średnich ośrodkach miejskich, wreszcie – skutki demograficzne, ekonomiczne, społeczne, urbanistyczno-architektoniczne i polityczne pożóg.

Elżbieta Nowosielska opisuje rozwój ówczesnego ustawodawstwa przeciwpożarowego i próby zabezpieczenia się i gaszenia XVI-XVIII-wiecznych pożarów. Rozprawę opatrzono obszerną bibliografią, licznymi szczegółowymi zestawieniami i tabelami, ilustracjami, streszczeniem anglojęzycznym, a także indeksami.

Monografia razem z katalogiem "Pożary w miastach Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku i ich następstwa ekonomiczne, społeczne i kulturowe. Katalog" (WUW, Warszawa 2020), w którym opisano blisko 5000 klęsk ognia, stanowią pierwsze kompleksowe opracowanie zagadnienia pożarów w nowożytnej Polsce.

Baza materiałowa opracowania jest doprawdy imponująca. Autorzy co prawda narzekają na brak precyzji źródeł, na ich niekiedy niedostępność czy brak zachowania, lecz to, co udało się zgromadzić, budzi respekt.

Kwerenda objęła archiwa i biblioteki polskie, litewskie, białoruskie i ukraińskie i była niezmiernie pracochłonna, gdyż informacje o pożarach i walce z ogniem przechowały się w źródłach bardzo różnorodnej proweniencji.

Warto podkreślić spore użycie różnych utworów literatury pięknej, okazuje się, iż pożary i ich zwalczanie są wyjątkowo »literackim« tematem w piśmiennictwie. Z recenzji prof. Wojciecha Iwańczaka ****** Fires in the Towns of the Kingdom of Poland in the 16th to 18th Centuries and Their Economic, Social and Cultural Consequences The monograph discusses the causes for early modern urban fires (wars, arson, lightning discharges, human carelessness), their number, extent, duration and frequency.

It also refers to the biggest fire disasters in a dozen or so big and middle towns, their demographic, economic, social, political and architectural consequences as well as to fire safety regulations and attempts to prevent and extinguish fires.