Rozstanie z tożsamością (Sedno)

„Rozstanie z tożsamością" jest trzecią książką Ivana Čolovicia z cyklu esejów antropologicznych o tożsamości. Pierwsza to „Polityka symboli. Eseje o antropologii politycznej" (1997, wyd. Pol. 2001), druga „Bałkany - terror kultury.

wybór esejów" (2008, wyd. Pol. 2007). Tożsamością w rozumieniu narodowej Čolović zainteresował się jednak wcześniej, badając związki między folklorem, polityką i jugosłowiańskimi wojnami końca XX wieku.

Temu poświęcona jest jego książka „Bordelj ratnika" (1993, „Burdel wojownika"), typowo zamieszczony w niej tekst „Tożsamość tożsamości" mówiący o przeróżnych znaczeniach i interpretacjach tego terminu.

Dopiero w wydawanym obecnie, zamykającym proces tomie, którego głównym tematem jest polityka tożsamości, tożsamościowy dyskurs, odejścia i powroty tożsamościowe w służbie rozmaitych systemów politycznych, termin ten znalazł się w tytule, ale w zestawieniu z rozstaniem, pożegnaniem.

Čolović bowiem uważa, iż jako kategoria identyfikacyjna pojęcie to niczemu już nie służy, ponieważ nie można stworzyć modelu tożsamości narodowej ulepszonego, oferuje nacjonalizm. Takiego, który uwzględniałby złożoność, pluralizm, hybrydyczność i dynamikę tożsamości, a tym samym pomógł jej, aby stała się tolerancyjna, ceniąca różnice między ludźmi.

Nie da się sprawić, aby przestała być nieusuwalnym, mocnym „klejem", łączącym wspólnotę. Tożsamość narodowa, etniczna i kulturowa w wydaniu serbskim pochodzi z XIX wieku. I jako taka się wyczerpała.

Tom „Rozstanie z tożsamością" mieści 14 esejów o przeróżnym charakterze - teoretycznych i eseistycznych, naukowych i literackich, powstałych w latach 2010–2013. Kilka z nich to komentarze do przykładów dyskursu tożsamościowego, przywołującego tożsamość narodową i sławiącego ją jako zrozumiałą samą poprzez się, czyli świętą, w innych jest ona domyślną, niepodważalną osią życia politycznego.

Čolović, jak we wszelkich swych pracach, jest oparte na przykładach znalezionych w mediach, cytuje liderów politycznych, dziennikarzy, pisarzy, duchownych i zbrodniarzy wojennych. Z tych tekstów, niekiedy pełnych ironii, sarkazmu i bólu, niekiedy będących dokładną analizą antropologiczną, wyłania się droga, jaką w imię „obrony" własnej tożsamości, niezależności, swej nieprzeciętnej kultury i historii Serbia przeszła przez wojnę do miejsca, w którym jest dzisiaj na politycznej mapie Europy.

Książkę Čolovicia czyta się tak, jakby opowiadała nie tylko o Serbii. Nacjonalizm silnie związany z takim rozumieniem i taką praktyką tożsamości narodowej jest ostrzeżeniem dla wielu innych społeczeństw i państw.

Także dla nas. Poprzednie książki Čolovicia z tego cyklu, które zostały wydane w Polsce, weszły do lektur na wydziałach humanistycznych wielu polskich uczelni, autor był wielokrotnie zapraszany na wykłady gościnne i debaty.

Jest u nas ceniony i wyjątkowo modny wśród badaczy, studentów i czytelników intersujących się kulturą i historią. Jesteśmy przekonani, że „Rozstanie z tożsamością" zostanie przyjęte w Polsce tak gorąco, jak jego poprzednie książki.