Blaski i cienie pracy mózgu (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego)

Spojrzenie na dzieła Dantego, Balzaka, Zoli, Manna i sporych poetów Orientu, a także na rzeźby Michała Anioła i obrazy Cezanne'a oraz muzykę Wagnera z perspektywy nauk o mózgu. Fascynująca lektura z dziedziny neuroestetyki, nauki, której twórcą jest autor tej książki – Semir Zeki, światowej sławy neurofizjolog i wybitny badacz układu wzrokowego.

Opisując neurobiologiczne podstawy percepcji estetycznej, rozszerza swoje dotychczasowe rozważania ze sztuk plastycznych na muzykę, literaturę i filozofię. Jak pisze we wstępie: "Sztukę, miłość i piękno uważa się powszechnie za pojęcia abstrakcyjne, choć coraz więcej przemawia za tym, że nasze przeżycia w tych obszarach są bezpośrednio skorelowane z aktywnością wyspecjalizowanych części mózgu.

[...] Czy możliwe,istotnie takie samo podejście, czyli tworzenie pojęć, stosowane jest zarówno w prostej percepcji, jak i w matematyce, sztuce, muzyce i literaturze? Świadectwa pochodzące z powyższych dziedzin potwierdzają tę hipotezę.

Istnieje zatem, co postaram się wykazać, ścisły związek pomiędzy zwykłą percepcją z jednej strony a sztuką, błyskotliwem, miłością i twórczością z drugiej". Mózg ludzki to ewolucyjny triumf inżynierii neuronalnej.

Nasza umiejętność zdobywania wiedzy o rzeczywistości, uogólniania doświadczeń i tworzenia w drodze abstrakcji plastikowych pojęć nie ma w świecie przyrody sobie równych. Jest to kolejna publikacja pogłębiająca zrozumienie natury ludzkiej i zbliżająca nauki przyrodnicze do nauk humanistycznych.

Podstawowe założenie neuroestetyki brzmi: sztuki plastyczne muszą być na każdym etapie (planowania, tworzenia i oglądania) zgodne z prawami percepcji wzrokowej. Artystów można zatem porównać do badaczy mózgu, różniących się od nich jedynie tym, iż w swoich poszukiwaniach posługują się odmiennym typym metod.

Zapuszczając się na teren sztuki w poszukiwaniu wiedzy o mózgu, muszę ograniczyć się do przeanalizowania kilku przykładów. Wybrałem dzieła, które przetrwały próbę czasu. O samym akordzie tristanowskim napisano ponad tysiąc artykułów i książek.

Dantologia rozwija się od stuleci, a zachwyt dla autora Boskiej Komedii stale wzrasta. Opowieści o Madżnunie i Lejli oraz Krysznie i Radsze nadal inspirują i poruszają miliony ludzi Wschodu. Dlaczego tak się dzieje? Na pewnym poziomie odpowiedź jest prosta: poezja Dantego jest błyskotliwa, tak jak przepiękna jest miłość Radhy i Kryszny, muzyka Wagnera i rzeźby Michała Anioła.

Dlaczego niektóre utwory zyskują trwałe miejsce w kulturze? Uważam, że artyści rzutują na swoje dzieła – powieści, symfonie czy obrazy – pewne style myślenia i odczuwania, które są wspólne wielu ludziom, ponieważ nasze mózgi, na swoim podstawowym poziomie, działają według szczególnie podobnych wzorów.

Ze Wstępu Pozycja bardzo cenna dla studentów psychologii, filozofii i neurobiologii, zwłaszcza specjalizujących się w dziedzinie kognitywistyki,, a także najróżniejszych kierunków humanistycznych, takich jak muzykologia i teoria literatury oraz uczelni artystycznych.

A look at the works of Dante, Balzac, Zola, Mann and the great poets of the Orient, as well as Michelangelo’s sculptures, Cezanne’s paintings, and Wagner’s music from a brain science perspective. The fascinating publication in the field of neuroesthetics.

Describing the neurobiological foundations of aesthetic perception, the author extends the considerations from fine arts to music, literature and philosophy.